Γράφει ο Γιάννης Μητράκος

Ο Γορτυνιακός Σύνδεσμος Σπάρτης, συνεχίζοντας την ωραία παράδοση, που καθιέρωσε πριν από χρόνια, επισκέφτηκε το εσπέρας της Κυριακής των Βαΐων, 13 Απριλίου 2014, την Ιερά Μονή Επάνω Χρέπας, στη γειτονική Αρκαδία, για να παρακολουθήσουν τα μέλη και οι φίλοι του την Ακολουθία του Νυμφίου, με την οποία αρχίζει η Αγία και Μεγάλη Εβδομάς.

Η Ιερά Μονή Επάνω Χρέπας βρίσκεται σε απόσταση 10 χιλιομέτρων δυτικά από την Τρίπολη, κοντά στον μικρό οικισμό του Περιθωρίου, στις πλαγιές του Μαινάλου και σε υψόμετρο 1.280 μέτρα. Η τοποθεσία είναι υπέροχη, μέσα στα έλατα και με εξαιρετική θέα προς τον κάμπο. Είναι το ψηλότερο μοναστήρι της Πελοποννήσου και δικαίως ονομάζεται «μπαλκόνι της Τριπολιτσάς»!

Το μοναστήρι οφείλει την ονομασία του στην κοντινή κορυφή Επάνω Χρέπα του Μαινάλου που έχει ύψος 1.559 μέτρα. Μερικοί υποστηρίζουν πως η λέξη χρέπα είναι σλαβική και σημαίνει σωρός. Άλλοι πάλι λένε πως προέρχεται από παραφθορά της ελληνικής λέξης χαλεπός, χαλέπα, χλέπα, χρέπα, που σημαίνει έδαφος πετρώδες και άγονο.

Σύμφωνα με την παράδοση η θαυματουργή εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στην οποία είναι αφιερωμένη η Μονή, βρισκόταν αρχικά στον Άγιο Γεώργιο της Τρίπολης. « Έφυγε», όμως, από εκεί και τη βρήκαν στη σπηλιά της Επάνω Χρέπας, πάνω από το σημερινό μοναστήρι. Τρεις φορές την πήραν και την έφεραν πίσω οι Τριπολιτσιώτες, αλλά εκείνη «έφευγε» και βρισκόταν πάλι στη σπηλιά! Έτσι αποφάσισαν να χτίσουν εκκλησία προς τιμήν της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου και να τοποθετήσουν την εικόνα στο τέμπλο, όπου υπάρχει έως σήμερα! Στη συνέχεια χτίστηκε, γύρω από το καθολικό, το μοναστήρι της Επάνω Χρέπας που ήταν ανδρικό μέχρι το 1934.

Η Μονή της Επάνω Χρέπας υπαγόταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, δηλαδή ήταν Σταυροπηγιακή και απολάμβανε ειδικών προνομίων. Πότε χορηγήθηκε το πρώτο σταυροπηγιακό προνόμιο στη Μονή, είναι άγνωστο! Το βέβαιο είναι πως το έτος 1581 ήταν ήδη σταυροπηγιακή, αφού ο Πατριάρχης Ιερεμίας ο Β΄αναγνωρίζει ως σταυροπήγιο και το μετόχι της Μονής τον Άγιο Γεώργιο της Τρίπολης, που χαρακτηρίζεται ως μονύδριον.

Σε απογραφή των Ενετών, πριν από το έτος 1715, η Μονή της Επάνω Χρέπας με τα μετόχια της είχε: τρεις ναούς, 19 κελιά ή οικίες, 123 αμπελώνες χέρσους, 9 ελιές και 2 βοσκότοπους.

Στο μοναστήρι φυλάσσονται αρκετά έγγραφα, εκ των οποίων και ορισμένα τουρκικά, που παρέχουν πληροφορίες για τη ζωή των μοναχών στην περίοδο της τουρκοκρατίας. Υπάρχουν, επίσης, 6 χειρόγραφοι κώδικες: δύο του 17ου αιώνα, ένας του 18ου και τρεις του 19ου . Στα προεπαναστατικά έγγραφα καταγράφονται από το έτος 1766 διάφορες πράξεις αγοραπωλησίας, αφιερωματικές, δανειστικές, κτηματικών διενέξεων κλπ. Από μερικά έγγραφα συνάγεται πως οι Τούρκοι ήταν τακτικοί «επισκέπτες» του μοναστηριού, προκειμένου να αρπάξουν ό,τι μπορούσαν απ’ αυτό.

Σε ένα χειρόγραφο ενθύμημα με τη λάνθασμένη χρονολογία «1769 Μαρτίου 19» αντί του 1770, οπότε πολιορκήθηκε η Τριπολιτσά μεταξύ 29ης Μαρτίου και 9ης Απριλίου, σημειώνεται από κάποιον απλοϊκό καλόγερο: «1769 Μαρτίου 19 ήρθον να παρου τιν χόρα και στες δεκατρις του Απρίλι ανίξαν τω μπουντρούμι και πίραν τα σκέβι του μοναστίριου τιαύτι ιμέρα επίραν και τα πρόβατα του μοναστιρίου 878 και τι αυτί ιμέρα απάνου στο βουνό έκοψαν τον ιγούμενον Καλίνικον χρόνον 85 εονία του ι μνίμι»!

Στη διάρκεια της τούρκικης σκλαβιάς στη Μονή λειτουργούσε «Κρυφό Σχολειό»! Κατά την Επανάσταση του 1821 ήταν ορμητήριο των αγωνιστών και συμπεριλαμβανόταν στα στρατηγικά σημεία, που επέλεξε ο Αρχιστράτηγος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, για να σφίξει τον πολιορκητικό κλοιό γύρω από την Τριπολιτσά, που ήταν η έδρα της τουρκικής διοίκησης στο Μοριά! Εδώ είχε, ως επί το πλείστον, το παρατηρητήριό του, ενώ οι Περθωριώτες βοσκοί παρακολουθούσαν τις κινήσεις των Τούρκων και τον ειδοποιούσαν σινιάλα από καπνούς.

Η Μονή της Επάνω Χρέπας κάηκε και λεηλατήθηκε από τους Τούρκους στις 29 Μαρτίου του 1821. Για την Επανάσταση του Γένους πρόσφερε: 10.000 γρόσια για ζωοτροφές, 1.000 γρόσια για πολεμοφόδια, 1.000 γρόσια ως δάνειο στην Πελοποννησιακή Γερουσία, 1.500 γρόσια για άλλες ανάγκες, εκκλησιαστικά σκεύη αξίας 1.250 γροσίων, που έδωσε στο νομισματοκοπείο για να κοπούν τα πρώτα ελληνικά χρήματα, ενώ τρεις από τους μοναχούς πήραν τα όπλα και μετείχαν στα πεδία των μαχών.

Την παραμονή της άλωσης της Τριπολιτσάς (22 Σεπτεμβρίου 1821) ο Παπα-Γιώργης Τσιλιμίγκρας, που καταγόταν από το γειτονικό χωριό Περθώρι, ο επονομαζόμενος και Πουρνάρας, λόγω της ογκώδους και σκληροτράχηλης σωματικής κατασκευής του, πήρε την εικόνα της Παναγίας και μ’ αυτήν ευλόγησε τους επαναστάτες Έλληνες, οι οποίοι εμψυχωμένοι εισέβαλαν, την επομένη ημέρα 23 του Σεπτέμβρη, στην έως τότε απόρθητη Τρίπολη!

Σε έκθεση «περί καταστάσεως της Μονής Επάνω Χρέπας», που υποβλήθηκε στην ελληνική κυβέρνηση, στις 19 Ιουνίου 1833, αναφέρεται ότι η Μονή πυρπολήθηκε εξολοκλήρου από τον αδίστακτο Ιμπραήμ Πασά και κατέστη ερείπιο.

Η Μονή διατηρήθηκε ως ανδρώα, όπως προείπαμε, μέχρι το 1934. Τελευταίος άνδρας ηγούμενος υπήρξε ο Καλλίνικος. Με διάταγμα του Μητροπολίτη Μαντινείας Γερμανού, το 1935, η Μονή μετατράπηκε σε γυναικεία κι έτσι παραμένει ως τώρα με συνολικά τρεις μοναχές!

Το συγκρότημα της Μονής έχει σχήμα τραπεζίου. Γύρω από το αίθριο διατάσσονται τρεις πτέρυγες: στα βόρεια, στα νότια και τα ανατολικά. Ο ναός είναι προκολλημένος στην ανατολική πλευρά της βόρειας διώροφης πτέρυγας. Πρόκειται για μονόχωρη καμαροσκέπαστη βασιλική με πολλές προσθήκες και μετατροπές στον αρχικό της τύπο. Ο ναός είναι αγιογραφημένος, αλλά πολλές αγιογραφίες του έχουν καταστραφεί από την υγρασία και την αιθάλη των κεριών! Από τα ελάχιστα ευδιάκριτα σωζόμενα τμήματα, οι ειδικοί, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως ο αγιογράφος ανήκε στην Κρητική Σχολή και το έργο του θα πρέπει να χρονολογηθεί το αργότερο στον 16ο αιώνα. Χρησιμοποιεί γαιώδη χρώματα σε παραλλαγές της ώχρας και δίνει έμφαση στα πρόσωπα, τα οποία αποδίδει με ευγένεια και βαθιά πνευματικότητα.

Στη Μονή, μεταξύ άλλων, φυλάσσεται το δισκοπότηρο στο οποίο κοινωνησε ο Γέρος του Μοριά και το Ευαγγέλιο, που ασπάστηκε πριν από την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς.

Η Μονή Επάνω Χρέπας εορτάζει στις 15 Αυγούστου την Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου, στις 14 Σεπτεμβρίου την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού και στα παρεκκλήσια της Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου) και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6 Αυγούστου).

Η υποδοχή από τις μοναχές ήταν ζεστή και φιλόξενη. Μέσα στο αρχονταρίκι πρόσφέρθηκε καλογερικός καφές και λουκούμι μέχρις ότου ακούστηκε η γλυκόλαλη καμπανα να καλεί τους πιστούς να συγκεντρωθούν στο καθολικό. Εκεί, μέσα σε μια κατανυκτική ατμοσφαιρα, που την υπογράμμιζαν το κίτρινο φως των κεριών και οι μελωδικές ψαλμωδίες των μοναζουσών, υποδεχτήκαμε τον Νυμφίο της Εκκλησίας! «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός...»!

Έχει αρχίσει να σουρουπώνει, όταν τελειώνει η Ακολουθία του Νυμφίου! Το κρύο του Μαινάλου είναι τσουχτερό και ψιλοβρέχει! Αγναντεύουμε, για τελευταία φορά, το καταπληκτικό θέαμα που απλώνεται μπροστά μας, πέρα ως πέρα! Μπαίνουμε στο λεωφορείο του Γορτύνιου Βασίλη Σκούρου και κατηφορίζουμε για την Τρίπολη. Κάνουμε μια ολιγόωρη στάση στην πλατεία Αγίου Βασιλείου και περιδιαβαίνοντας το ανανεωμένο και πεζοδρομημένο κέντρο της αρκαδικής πρωτεύουσας δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη σύγκριση με την δική μας πόλη, που τους τελευταίους μήνες θυμίζει «γης μαδιάμ»!

Μια δεύτερη στάση γίνεται στο κέντρο «ΑΡΔΑΜΗ», καθ’ οδόν, για να τσιμπήσουμε ένα νηστίσιμο μεζέ και να πιούμε ένα ποτήρι κρασί! Σουπιές κοκκινιστές, καλαμαράκια τηγανητά, βακαλάος με σκορδαλιά, γίγαντες και αγκινάρες αλά πολίτα, έχουν την τιμητική τους!

Από του «ΑΡΔΑΜΗ» ως τη Σπάρτη τη σκυτάλη την παίρνει η ψυχή των εκδρομικών και προσκυνηματικών εξορμήσεων μας, η κα Λέλα Πλειώτα, που σκορπίζει γέλιο και χαρά με το αστείρευτο κέφι της! Λίγο πριν από τη Σπάρτη ο Πρόεδρος του Συνδέσμου κ. Ανδρέας Καρασπήλιος ευχαριστεί όλους για τη συμμετοχή τους και τους εύχεται «Καλό Πάσχα»!