ΣΠΑΡΤΗ. Ο Σχολικός Σύμβουλος Δρ. Ιωάννης Σαϊτάκης, με την ευκαιρία της έναρξης του νέου σχολικού έτους, πραγματοποίησε επιστημονική ημερίδα με την συμμετοχή των εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

Αναφέρθηκε διεξοδικά στη διδασκαλία των μαθημάτων του Δημοτικού, εστιάζοντας στα Μαθηματικά, την Τοπική Ιστορία και Γεωγραφία, τα Θρησκευτικά και κυρίως στη Γλώσσα την οποία χαρακτήρισε «φορέα της νόησης και οδηγό της γνώσης».

Ο κ. Σαϊτάκης, καθήλωσε τους παρευρισκόμενους τονίζοντας μεταξύ άλλων:

«Η αξία της Ελληνικής γλώσσας είναι διαχρονική και αυταπόδεικτη. Ομιλείται 4.000 χρόνια και γράφεται 3.500 χρόνια. Στην ελληνική έχουν γραφεί τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Είναι η γλώσσα της Αγίας Γραφής, η γλώσσα των Ευαγγελιστών. Είναι η πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου σε λέξεις, σε έννοιες, σε τύπους. μια γλώσσα που διακρίνεται για την αρμονία, την ορθοέπεια και την καλλιέπειά της.

Κάθε της λέξη «κι ένα χελιδόνι» λέει ο Ελύτης. Κάθε λέξη κι ένας πολύτιμος λίθος, μια γλωσσική παρακαταθήκη, ένα αναντικατάστατο στοιχείο της εθνικής μας κληρονομιάς.

Ταυτόχρονα, η μητρική μας γλώσσα αποτελεί την συνισταμένη της εθνικής μας ταυτότητας∙ το ενοποιητικό στοιχείο των υποκειμένων τα οποία συγκροτούν την κοινωνία μας.

Στην Εθνική μας γλώσσα έχουν εγγραφεί όλα τα βιώματα, όλες οι αξίες, οι αντιλήψεις που έχουν υιοθετηθεί ανά τους αιώνες. Κάθε λέξη ή φράση «κουβαλά» μαζί της μια ολόκληρη σειρά από συνειρμούς, εντυπώσεις, εικόνες, συναισθήματα, κ.λπ. στοιχεία τα οποία διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Γι’ αυτό μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι τα ελληνικά είναι μια «εννοιολογική» γλώσσα, σε αντίθεση με τις άλλες γλώσσες που θα τις ονομάζαμε «σημασιολογικές». Η γλώσσα μας, λοιπόν, συνιστά και κομίζει πολιτισμό.

Σήμερα ως επίσημη γλώσσα θεωρείται η Δημοτική σε αντιδιαστολή με την Καθαρεύουσα (καθαρισμός της γλώσσας από ξένα στοιχεία κυρίως Τούρκικα και Βενετσιάνικα /Κοραής).
Το να περιοριζόμαστε, όμως , μόνο στη Δημοτική, αγνοώντας την Αρχαιολογική, την Βυζαντινή, την Νεοελληνική - Καθαρεύουσα είναι μέγα λάθος.

Αποτελεί προκλητική συρρίκνωση του εύρους της Ελληνικής γλώσσας. Γιατί η Αρχαιολογική κυρίως αλλά και η Βυζαντινή με την Νεοελληνική γλώσσα έχουν εκφράσει κατά τον καλύτερο τρόπο τον ανυπέρβλητο - ανά τους αιώνες - Ελληνικό Πολιτισμό.
Κάθε άλλη σκέψη συσκοτίζει, περιπλέκει τα πράγματα· έτσι χάνεται το προνόμιο, το συγκριτικό πλεονέκτημα: το ότι δηλαδή αυτή η γλώσσα έχει σμιλευτεί από πνευματικούς γίγαντες της αρχαιότητας οι οποίοι συνέλαβαν έννοιες υψηλής αισθητικής και τις απέδωσαν στα ελληνικά.

Δυστυχώς οι μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση απέκοψαν τους νέους από την παράδοση, αγνόησαν ότι η γλώσσα ως ζωντανός οργανισμός αδιάλειπτα ενσωματώνει και απορρίπτει στοιχεία με την χρήση, χωρίς να δέχεται βίαιους ακρωτηριασμούς που αβασάνιστα και αψυχολόγητα επιβάλλονται δια νόμου.

Η γλώσσα δεν επιβάλλεται με νόμους , τη γλώσσα την επιβάλει η ζωή.
Με άλλα λόγια η διαχρονία της γλώσσας μας επικαλύπτει σε αρκετές περιπτώσεις την συγχρονία. Δηλαδή ολόκληρες λέξεις ή φράσεις, ρίζες κ.λπ. που μας έρχονται από τον Όμηρο (800 π.Χ.), αλλά και παλαιότερα [(1.500 π.Χ.) βλέπε: Γραμμική Β’ Μ. Βέντρις], θέλουμε δεν θέλουμε, είναι ενσωματωμένες στη γλώσσα που ομιλούμε σήμερα.

«Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία Ελληνική γλώσσα».
Οδυσσέας Ελύτης

Η γλώσσα μας λοιπόν είναι ενιαία και όταν γίνεται λόγος για Αρχαία και Νέα Γλώσσα, δεν μιλάμε για διγλωσσία, αλλά για διμορφία της γλώσσας μας.

«Όποιος χωρίς την γνώση της Αρχαίας επιχειρεί να μελετήσει και να ερμηνεύσει την Νέαν, ή απατάται ή απατά».
Αδαμάντιος Κοραής

Το μεγαλύτερο ίσως, γλωσσικό πρόβλημα σήμερα, είναι η ποιότητα των ελληνικών που ομιλούνται και γράφονται. Ο χρησιμοθηρισμός της γλώσσας οδηγεί στην λεξιπενία, κάτι που αδικεί κατάφορα μια τόσο πλούσια γλώσσα σε πολυτυπία και πολυσημία.

Αρκεί να σκεφτούμε ότι στη γλώσσα μας το ρήμα (η βάση του λόγου), έχει 284 τύπους. Να σκεφτούμε, επίσης, πως ο πλούτος της γλώσσας μας είναι κυρίως τα συνώνυμα και τα αντίθετα. Ας πάρουμε π.χ. την λέξη αλαζόνας θα μπορούσαμε να τον πούμε και υπερόπτη, καυχησιάρη, ξιπασμένο, φαντασμένο, υπερφίαλο, κομπαστή, εγωιστή, ματαιόφρονο, ο έχων έπαρση, ψωροπερήφανο, παινεσιάρη, ψηλομύτη, κ.λπ. Βλέπουμε ότι οι αρετές της γλώσσας μας είναι πασίδηλες.

Ας έρθουμε τώρα επιγραμματικά, στην εκπαίδευση: Σίγουρα πρέπει να διδάξουμε τους μαθητές μας δομές δηλ. γραμματική, λειτουργίες δηλ. σύνταξη και χρήσεις δηλ. επικοινωνία (λεξιλόγιο), έννοιες που αποτελούν το λογισμικό της γλώσσας (για να χρησιμοποιήσω ορολογία Η/Υ)· ο εγκέφαλος είναι ο σκληρός δίσκος και μάλιστα το αριστερό μέρος όπου ευρίσκεται το κέντρο του λόγου.

Σημασία δεν έχει να αποστηθίζουν τα παιδιά κανόνες γραμματικής, σημασία δεν έχει αν τα παιδιά κάμουν κάποια ορθογραφικά λάθη, κάποια στιγμή θα τα διορθώσουν.

Σημασία έχει με την καθοδήγηση του δασκάλου να πάρουν μια παράγραφο (τμήμα γραπτού λόγου με νοηματική αυτοτέλεια) να τη «δουλέψουν»…

Πώς θα μπορούσαμε παιδιά να πούμε ή να γράψουμε αυτή την πρόταση με άλλα λόγια, με άλλη σύνταξη; κ.λπ. - να γίνεται κουβέντα… να λένε τα παιδιά τη γνώμη τους… να κρατούν σημειώσεις, να μάθουν να χρησιμοποιούν λεξιλόγιο, να επιδοθούν στην φιλαναγνωσία κ.λπ.
Έτσι θα κατανοήσουν οι μαθητές την πλαστικότητα και την δυναμική της γλώσσας.

Κλείνοντας να θυμίσω ότι στη δεκαετία του 1830 ο Αυστριακός πολιτικός – ιστορικός Φ Φαρμεράυερ διατυπώνει την άποψη πως οι Έλληνες της νεότερης εποχής δεν κατάγονται από την φυλή των αρχαίων Ελλήνων, αλλά προέρχονται από Σλάβους που εισέβαλαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσαίωνα και Αλβανούς που εξαπλώθηκαν κατά τον ύστερο Μεσαίωνα και τους νεότερους χρόνους δημιουργώντας τον λαό των νέων Ελλήνων.

Η άμεση απάντηση του πνευματικού κόσμου ήταν η αδιάσπαστη συνέχεια της γλώσσας μας … «από τις αμμουδιές του Ομήρου» και οι επιβιώσεις ηθών και εθίμων του ελληνικού λαού.

Σήμερα που η Αμφίπολη διατρανώνει για άλλη μια φορά την ελληνικότητα της Μακεδονίας και η Αλεξανδρινή κοινή ήταν στα ελληνιστικά χρόνια οικουμενική γλώσσα, η γλώσσα των Σκοπίων είναι η εκσερβισμένη Βουλγαρική».