Νομικός Λόγος: Έμμεση Αυτουργία

«Σκίστα Γιώργη σκίστα… Πούλα Τρέλα Γιώργη… Μην κολώνεις… Δεν πονάς!!!»

Γράφει ο Χρήστος Α. Πλειώτας*

Βράδυ στην Αθήνα 23 – 01 – 2016 ανεβαίνω την Βουκουρεστίου με γρήγορο βήμα για να προλάβω το θέατρο «ΑΘΗΝΩΝ». Η παράσταση: «Ο Θεός της Σφαγής». Μόνο από τον τίτλο πρέπει να το δω….

Όμως σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο, στην εξώπορτά του, ζω ένα σκηνικό που με «χτύπησε στην ψυχή».

Ένας τρελός «ο Γιώργης» (το κατάλαβα απ’ τον ίδιο που φώναζε το όνομά του) κρατά ένα μικρό μαχαίρι και αυτοτραυματίζεται, με συνεχή χτυπήματα που καταφέρει στα ρούχα και το σώμα του.

Είναι άστεγος, «φιλοξενείται» μόνο απ’ την κουβέρτα του, τα χαρτόνια και τις σακούλες του και δίνει την παράστασή του στους περαστικούς, για να βγάλει όποιο κέρμα φιλοτιμηθούν να του δώσουν.

Ένας τύπος απ’ αυτούς, που μετά χαράς τους χορταίνεις μπουνιές, με γελοία φάτσα και φριχτή ψυχή «δουλεύει» τον τρελό, τον «Γιώργη» όταν τον βλέπει να χορεύει και τον προτρέπει να σκίσει τα ρούχα του και να βλάψει το σώμα του.

Η παράσταση του «Γιώργη» είχε ως εξής: Με το μικρό του το μαχαιράκι που του έλειπε η κοκάλινη λαβή – προφανώς με αυτό έκοβε τα φαγώσιμά του – χόρευε αυτοσχέδια, στριφογυρνώντας γύρω από τον εαυτό του και που και που, πετούσε το μαχαιράκι στον αέρα και το πρόφταινε πριν πέσει κάτω. Μετά το σόου που έδινε, αναφωνούσε: «Μπράβο Γιώργη, μπράβο σου Γιώργη» και πλησίαζε τον κόσμο ζητώντας ένα κέρμα λέγοντας: «Δώστε κάτι στον ωραίο τον Γιώργη»!!!

Ο τύπος λοιπόν που στάθηκε δίπλα στον «Γιώργη» όταν το μαχαίρι του έπεσε κάτω και τον χτύπησε λίγο με την μύτη του στο σχεδόν γυμνό του πόδι (φορούσε μόνο χοντρές κάλτσες), άρχισε να τον παρακινεί λέγοντάς του: «Μην κωλώνεις Γιώργη, Πάρτο και σκίστα Γιώργη, σκίστα όλα, πούλα τρέλα Γιώργη μη κωλώνεις, δεν πονάς» και ο «Γιώργης» άρχισε να τρυπιέται με το μαχαιράκι μέχρι που έσκισε τα ιμάτιά του και μάτωσε το σώμα του!!!

Πίστευε ότι έτσι θα του έδινε ο τύπος που τον παρακίνησε περισσότερα χρήματα. Δεν ξέρω που βρίσκεται σήμερα η αθώα και βασανισμένη αυτή ψυχή, διότι τον έχασα μέσα στην βουή ενός περιπολικού που έσπευσε στο σημείο και τον βρήκε αιμόφυρτο ενώ κλήθηκε και ασθενοφόρο.

Με προβλημάτισε όμως παρά πολύ η μη σύλληψη του υπαιτίου που «έπληξε» τον «Γιώργη» υπό την έννοια ότι τον προέτρεψε με θράσος και για να γελάσει, να προσβάλει με μαχαίρι έννομα αγαθά του και συγκεκριμένα να καταστρέψει τα ρούχα του και να αυτοτραυματιστεί. Διερωτήθηκα εάν ο τύπος αυτός διώκεται για κάποια αξιόποινη πράξη και υπό ποία νομική έννοια.

Ήταν φυσικός αυτουργός φθοράς ξένης ιδιοκτησίας και απλής σωματικής βλάβης; Μήπως ήταν συναυτουργός; Ήταν ηθικός αυτουργός των ανωτέρω ποινικών αδικημάτων; Ήταν άμεσος ή απλός συνεργός στις ανωτέρω αξιόποινες πράξεις;

Πιστέψτε με ο προβληματισμός μου δεν ήταν μόνο για το «εγώ μου» ως Νομικός, αλλά για να ικανοποιήσω την ανθρώπινη επιθυμία μου, αυτό το άτομο να συλληφθεί και να τιμωρηθεί για το αδίκημα που διέπραξε.

Φυσικός αυτουργός φθοράς ξένης ιδιοκτησίας και απλής σωματικής βλάβης δεν ήταν, διότι δεν έσκισε αυτός τα ρούχα του «Γιώργη» ούτε και τον τραυμάτισε. Ο «Γιώργης» αυτοτραυματίστηκε.

Ηθικός αυτουργός του αυτοτραυματισμού του «Γιώργη;» και πάλι δεν ήταν, διότι δεν προκάλεσε σε άλλον την απόφαση να τελέσει σε τρίτον άδικη πράξη, αφού ο «Γιώργης» έπληξε ρούχα και σώμα δικό του.

Κατά την ίδια αιτιολογία δεν ήταν ούτε άμεσος, ούτε απλός συνεργός φθοράς ξένης ιδιοκτησίας και σωματικής βλάβης και φυσικά δεν ήταν ούτε συναυτουργός των ανωτέρω αξιόποινων πράξεων.

Τότε τι ήταν; Ένας αθώος;

Έχω κατ’ επανάληψη δηλώσει ότι η Νομική επιστήμη είναι ένας «ωκεάνιος κόσμος» με τους Νομικούς ναυαγούς και εξ’ ανάγκης εξερευνητές μέσα του, να επιζητούν σανίδες σωτηρίας και τρόπους εξερεύνησης, μίας κάθε φορά άγνωστης στεριάς, στην οποία τους ξεβράζει το κύμα.

Παραθέτω ενώπιόν Σας την άποψή μου και θεωρώ ότι σαφώς και έπρεπε να έχει συλληφθεί και να έχει διωχθεί με την αυτόφωρη διαδικασία, ο τύπος που παρακίνησε τον «Γιώργη» να αυτοτραυματιστεί, ως έμμεσος αυτουργός φθοράς ξένης ιδιοκτησίας και απλής σωματικής βλάβης.

Η έμμεση αυτουργία είναι μία δύσκολή έννοια στο ποινικό δίκαιο και τιμωρεί αυτόν που φέρεται να τελεί ένα έγκλημα, όχι ο ίδιος άμεσα, αλλά έμμεσα, δηλαδή μέσω άλλου, με μέσο και όργανο τέλεσης του εγκλήματός του, όχι ένα υλικό αντικείμενο (πράγμα) αλλά έναν άλλον άνθρωπο.

Η ηθική μας υπόσταση ως ανθρώπων, προσδιορίζεται με βάση το αξίωμα ότι οι συνάνθρωποί μας θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από τον καθένα μας, αποκλειστικά και μόνο ως «σκοποί» και ποτέ ως «μέσα».

Καμία «εμπραγματοποίηση» ανθρώπου από άνθρωπο δεν επιτρέπεται. Πολύ περισσότερο ανθρώπου που πάσχει διανοητικά και δεν έχει το μυαλό να αντιληφθεί τις συνέπειες των πράξεών του.

Ο έμμεσος αυτουργός είναι ο πιο άθλιος εγκληματίας, ακριβώς διότι στέκεται στην σκιά. Είναι ο άνθρωπος πίσω από την εγκληματική πράξη, ο πραγματικός δράστης, ο ιθύνων νους του εγκλήματος. Είναι ο αληθινός φυσικός αυτουργός της εγκληματικής πράξης.

Στο Ποινικό μας Δίκαιο κυριαρχεί η έννοια του φυσικού αυτουργού δηλαδή του ανθρώπου που φαίνεται ότι πράττει το έγκλημα, με αποτέλεσμα να ξεχνάμε περιπτώσεις όπως αυτή που ανωτέρω εκθέτω, που δεν υπάρχει φυσικός αυτουργός για να τιμωρηθεί, πλην όμως υπάρχει και κυριαρχεί ο πλασματικός – οιονεί φυσικός αυτουργός, που είναι ο έμμεσος αυτουργός.

Ο Ποινικός μας Κώδικας προβλέπει τρεις περιπτώσεις έμμεσης αυτουργίας: Η πρώτη στο άρθρο 21 αυτού όπου γίνεται λόγος για την δεσμευτική προσταγή ως λόγος άρσης του άδικου χαρακτήρα της πράξης του φυσικού αυτουργού. Εκεί λοιπόν ρητά ορίζεται ότι εάν ένας άνθρωπος διαπράξει έγκλημα εκτελώντας προσταγή που του έδωσε σύμφωνα με τους νόμιμους τύπους η προϊσταμένη του αρχή, αν ο Νόμος δεν δίνει την δυνατότητα στον πράξαντα να εξετάσει αν είναι νόμιμη ή όχι η προσταγή, τότε ο τελέσας το έγκλημα υπ’ αυτές τις συνθήκες απαλλάσσεται, πλην όμως καταδικάζεται ως έμμεσος αυτουργός αυτός που έδωσε την προσταγή.

Δεύτερη περίπτωση είναι το Νομικό πλάσμα που κατοχυρώνεται στο άρθρο 49 παρ. 1 εδ. β΄ του Ποινικού μας κώδικα. Είναι η περίπτωση που τελεί κάποιος ένα ιδιαίτερο έγκλημα, επί παραδείγματι βασανιστήρια και άλλες προσβολές κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πράξη που διώκεται από το άρθρο 137 Α του ποινικού μας κώδικα.

Στην περίπτωση αυτή εάν «υπάλληλος ή στρατιωτικός» είναι μόνο ο συμμέτοχος αυτού που τέλεσε το ιδιαίτερο έγκλημα, δηλαδή αυτός που του προκάλεσε την απόφαση να το πράξει ή αυτός που του παρείχε συνδρομή πριν την τέλεση της πράξης του ή κατά την διάρκειά της και κατά την εκτέλεσή της, τότε ο μεν δράστης που έκανε τα βασανιστήρια αλλά δεν ήταν στρατιωτικός ή υπάλληλος, τιμωρείται ως συνεργός, ενώ οι συμμέτοχοί του τιμωρούνται ως έμμεσοι αυτουργοί.

Εάν δεν υπήρχε στην περίπτωση αυτή η έννοια του έμμεσου αυτουργού, τότε θα διέφευγε της τιμωρίας και αυτός που τέλεσε τα βασανιστήρια αλλά και οι συμμέτοχοί του.

Διότι ο μεν φυσικός αυτουργός ως μη έχων την ιδιαίτερη ιδιότητα ή σχέση που προϋποθέτει ο Νόμος για να πληρωθεί η αντικειμενική υπόσταση του ανωτέρω ιδιαίτερου εγκλήματος θα παρέμενε ατιμώρητος, ενώ και οι συμμέτοχοι του δηλαδή αυτοί που τον παρακίνησαν να βασανίσει άνθρωπο ή που του παρείχαν συνδρομή θα παρέμεναν ατιμώρητοι, διότι δεν νοείται ηθική αυτουργία ή συνδρομή σε μη πληρωθείσα κατά την αντικειμενική της υπόσταση εγκληματική πράξη. Με την κατασκευή όμως του έμμεσου αυτουργού τιμωρούνται όλοι.

Τρίτη περίπτωση έμμεσης αυτουργίας είναι αυτή που παρακινεί κάποιος έναν άλλον να τελέσει έγκλημα, για το οποίο ο τελευταίος δεν καταδικάζεται, διότι συντρέχει στο πρόσωπό του λόγος άρσης του άδικου χαρακτήρα της πράξεώς του (π.χ. άμυνα).

Εδώ εντάσσεται η συχνή περίπτωση του «ραδιουργού», ο οποίος επιδιώκει να υποστεί σωματική κάκωση ή και θάνατο ένα συγκεκριμένο πρόσωπο και μεθοδεύει το εξής: Προκαλεί με πρόθεση την άδικη επίθεση του προσώπου που μισεί και θέλει να πάθει κακό, εναντίον άλλου και αφού εκδηλώνεται η επίθεση σπεύδει και παρακινεί ή βοηθά τον άλλο που την δέχεται ώστε να αμυνθεί κατά του επιτιθέμενου και να πλήξει σε άμυνα ευρισκόμενος την σωματική του ακεραιότητα ή και την ζωή του ακόμα.

Σε αυτήν την περίπτωση ο δικαίως αμυνόμενος απαλλάσσεται της τιμωρίας δηλαδή δεν καταδικάζεται για σωματική βλάβη ή ανθρωποκτονία, εφόσον αποδείξει ότι τελούσε σε κατάσταση άμυνας, αυτός όμως που ραδιούργησε και υποκίνησε την άδικη επίθεση και εν συνεχεία βοήθησε και παρακίνησε τον δικαίως αμυνόμενο να πλήξει τον αδίκως επιτιθέμενο, τιμωρείται ως έμμεσος αυτουργός σωματικής βλάβης ή ανθρωποκτονίας.

Εκτός των ανωτέρω τριών περιπτώσεων ο ποινικός μας κώδικας δεν προβλέπει άλλης μορφής έμμεση αυτουργία. Στους ειδικούς ποινικούς νόμους η έμμεση αυτουργία δεν προβλέπεται, παρά μόνο εις την περίπτωση του άρθρου 71 παρ. 1 και 5 νδ 3077/1954 «Περί γενικών αποθηκών» που δεν είναι επί του παρόντος θέμα για ανάλυση.

Εκτός όμως ποινικού δικαίου, θεωρώ – συντασσόμενος απολύτως με τον μεγάλο δάσκαλο αείμνηστο καθηγητή του Ποινικού Δικαίου Νικόλαο Χωραφά – ότι υφίσταται έμμεση αυτουργία και στην περίπτωση του «Γιώργη του τρελού», της πραγματικής δηλαδή περιπτώσεως που μου έλαχε να δω. Είναι η περίπτωση δηλαδή που κάποιος παρακινεί ή βοηθά έναν ακαταλόγιστο άνθρωπο ή έναν άνθρωπο που τελεί σε κατάσταση πλάνης ως προς την σημασία των πράξεών του, να αυτοκτονήσει, να αυτοτραυματιστεί, να καταστρέψει τα ρούχα του, να κάψει το σπίτι του κ.λπ.

Είναι οι περιπτώσεις που ο ακαταλόγιστος άνθρωπος δεν διαπράττει εγκλήματα κατά του εαυτού του, διότι πολύ απλά δεν βλάπτει τρίτον αλλά τον ίδιο του τον εαυτό.

Ο «Γιώργης» έσκισε δικά του ρούχα και έπληξε την δική του σωματική ακεραιότητα. Δεν είχε την διανοητική ικανότητα να αντιληφθεί τις συνέπειες των πράξεών του, άλλως τελούσε σε πλάνη ως προς την σημασία των πράξεών του.

Ο φαιδρός όμως τύπος που τον παρακινήσει εκμεταλλευόμενος το ακαταλόγιστό του να διαπράξει εγκλήματα κατά του εαυτού του, δεν θα πρέπει να μείνει ατιμώρητος. Η μόνη οδός για να μην διαφύγει των αξιόποινων πράξεών του είναι να διωχθεί ως έμμεσος αυτουργός φθοράς ξένης ιδιοκτησίας και σωματικής βλάβης κατά του ακαταλόγιστου προσώπου.

Δυστυχώς όμως διέφυγε της σύλληψης!!! Όχι διότι ήταν άγνωστος αλλά διότι τον άφησαν από άγνοια να διαφύγει. Για άλλη μία φορά φαίνεται ότι επιβεβαιώνεται η λαϊκή ρήση: «Όπου φτωχός και η μοίρα του» υπό την αυτονόητη παράφραση: «Όπου τρελός και η μοίρα του…».

*Δικηγόρος