Γράεφι ο Βαγγέλης Μητράκος

Επιτέλους ! Ένα μεγάλο “μπράβο” στην 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Σπάρτης , γιατί γίνεται (επιτέλους) επισκέψιμο με βάση τις σύγχρονες ανάγκες ένα αρχαιολογικό μνημείο μέσα στον ιστό της πόλης , αναμορφωμένο έτσι όπως πρέπει να αναμορφωθούν ΟΛΑ τα διατηρημένα αρχαιολογικά μνημεία της Σπάρτης , ώστε η πόλη να γίνει ένα μεγάλο , ανοιχτό Μουσείο , επιδεικνύοντας με περηφάνια τις υπαρκτές και λαμπρές μαρτυρίες της μεγάλης ιστορίας της .

«Η in situ διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων αποτελεί σήμερα το μεγάλο στοίχημα , γιατί φανερώνει έμπρακτα (περισσότερο από κάθε άλλη περίπτωση διατήρησης της ιστορικής κληρονομιάς) τις αξίες που αναγνωρίζουμε στην αρχαιολογική κληρονομιά». Βασίλης Γκανιάτσας, αρχιτέκτων, Ph.D, αναπλ. καθηγητής Ε.Μ.Π.

Πρόκειται για το σπουδαίο Βυζαντινό Λουτρικό Συγκρότημα στο οικόπεδο Δίπλα στην οδό Τριακοσίων , το οποίο , πλέον , καταπλήσσει με την αποκατάσταση που του έγινε από τους Αρχαιολόγους και το προσωπικό της 5ης ΕΒΑ . Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα του μνημείου συντηρήθηκαν , αποκαταστάθηκαν (όσο αυτό ήταν δυνατό) και δίνουν πλέον μια ολοκληρωμένη εικόνα ενός Λουτρικού Συγκροτήματος του καιρού του , με περίφραξη και κεντρική είσοδο που σε έλκει αντί να σε απωθεί , περιμετρικό όμορφο πεζοδρόμιο με πράσινο , ευρηματικό φωτισμό , ράμπες και διαδρόμους μέσα στο χώρο για περιήγηση και ξενάγηση των επισκεπτών , όμορφα καθιστικά σημεία μέσα κι έξω από το χώρο , κλπ , κλπ , δημιουργώντας έτσι έναν ξεχωριστό , ελκυστικό αρχαιολογικό χώρο μέσα στην πόλη , τον οποίο θα απολαμβάνουν οι Σπαρτιάτες και οι Λάκωνες αλλά και οι επισκέπτες της Σπάρτης και της Λακωνίας .

Η θαυμάσια κι αξιέπαινη αυτή δημιουργία βάζει πλέον την ελληνική πολιτεία , την Περιφέρεια Πελοποννήσου , το Δήμο Σπάρτης και τις τοπικές Εφορείες Αρχαιοτήτων μπροστά σε αυξημένες ευθύνες , ώστε το πρόγραμμα ανάδειξης , αξιοποίησης κι ενοποίησης των αρχαιοτήτων της ιστορικής κι ένδοξης Σπάρτης όχι μόνο να μη διακοπεί, αλλά (αντίθετα) να συνεχιστεί διευρυμένο , ενισχυμένο κι εντατικοποιημένο ως προς τα χρονικά πλαίσια , για την ανάδειξη κι αξιοποίηση ΚΑΙ των υπόλοιπων διατηρημένων αρχαιολογικών μνημείων της πόλης, με τελικό στόχο να δημιουργηθεί ένα ευρύ πολιτιστικό δίκτυο διαδρομών με επίκεντρο την Αρχαία Σπάρτη .

Πιστεύουμε , ότι θα ολοκληρωθούν σύντομα οι αντίστοιχες εργασίες ΚΑΙ στο διπλανό οικόπεδο Ρήγου με τα κατάλοιπα Βυζαντινού Ναού , ώστε το έργο να δοθεί συνολικά σε χρήση και διάθεση των πολιτών και των επισκεπτών , όπως (επίσης) πιστεύουμε κι ελπίζουμε ότι θα εξασφαλισθεί το αναγκαίο για τη λειτουργία του χώρου προσωπικό , για να ΜΗΝ έχει την κακή τύχη άλλων αρχαιολογικών μνημείων (πχ ιερό Ορθίας Αρτέμιδας) όπου οι επισκέπτες (κάποιοι απ’ τα πέρατα του κόσμου ) σταματούν πλήρως απογοητευμένοι και αγανακτισμένοι μπροστά στο συρματόπλεγμα και στην κλειδαμπαρωμένη είσοδο .

«Τα ιστορικά «στρώματα» της πόλης δεν αποτελούν απλά σημειακές εμφανίσεις στο σημερινό σώμα της πόλης, αλλά μάλλον ακολουθούν βίους παράλληλους με αυτή σε όλες τις ιστορικές της φάσεις. Η διαχρονική διαστρωμάτωση της πόλης διεκδικεί κάθε φορά και σε κάθε ιστορική στιγμή μια συγχρονική παρουσία, τη σημερινή κατανόησ , ερμηνεία και αξιολόγησή της . Οι αρχαιολογικοί χώροι θεωρούνται ως ενεργοί τόποι της πόλης όχι μόνο για επίσκεψη αλλά ως ζωντανοί χώροι αναφοράς στη συλλογική μνήμη των κατοίκων και στην καθημερινή τους ζωή . Με αυτούς τους όρους η αρχαιολογία δεν είναι η επιστήμη των πολύτιμων ευρημάτων αλλά μέρος μιας πολιτισμικής ανθρωπολογίας, που διατηρεί , ερμηνεύει και αναδεικνύει τις αξίες ενός ενεργού παρελθόντος» . Βασίλης Γκανιάτσας, αρχιτέκτων, Ph.D, αναπλ. καθηγητής Ε.Μ.Π.

Τα λουτρά στην αρχαία Ελλάδα ήταν συνδεμένα με τις αντιλήψεις , τα ήθη και τα έθιμα και τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής . Οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν αναπτύξει στο έπακρον το υδροχαρές πνεύμα και χρησιμοποιούσαν τα λουτρά για καθαριότητα , τόνωση και σκοπούς θεραπευτικούς . Ο Ιπποκράτης (460- 375 π.Χ.) , ο πατέρας της ιατρικής επιστήμης και της υδροθεραπείας , ήταν ο πρώτος που μελέτησε συστηματικά τη θεραπευτική χρήση των θερμών και ψυχρών λουτρών και την αποσυνέδεσε από τη θρησκεία . Η αγάπη των Ελλήνων για τα λουτρά κληροδοτήθηκε στους Ρωμαίους από τους οποίους και αναπτύχθηκαν περαιτέρω ενώ αποτέλεσαν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αστικής ζωής ΚΑΙ κατά τη Βυζαντινή και Οθωμανική περίοδο.

Τα Λουτρικά Συγκροτήματα ήταν χώροι οικοδομικά σύνθετοι , προσαρμοσμένοι σ’ όλες τις ανάγκες των λουομένων , με χώρους κρύου , χλιαρού και ζεστού νερού , αποδυτήρια, χώρους ενδιαίτησης κλπ , καθώς και με πολλά διακοσμητικά - καλλιτεχνικά στοιχεία , ανάμεσα στα οποία ξεχώριζαν τα ψηφιδωτά . Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της λειτουργίας των Λουτρών ήταν το σύστημα θέρμανσης με τα περίφημα «υπόκαυστα». H λέξη «υπόκαυστον» αναφέρεται σ’ έναν χαμηλό και συνήθως υπόγειο χώρο κάτω απ’ το δάπεδο των δωματίων όπου κυκλοφορεί καυτός αέρας , ο οποίος παράγεται από μια εστία φωτιάς . Οι χώροι αυτοί δημιουργούνταν από την υπερύψωση των δαπέδων με τη βοήθεια στυλίσκων , πάνω στους οποίους «πατούσαν» οι πλάκες του δαπέδου . Σε μερικά λουτρά ο ζεστός αέρας μέσω σωλήνων θέρμαινε ΚΑΙ τους τοίχους του λουτρού! Όλα αυτά τα υπέροχα και μοναδικά στοιχεία του πολιτισμού των προγόνων μας θα έχουμε την ευκαιρία να τα βλέπουμε και να τα γνωρίζουμε από κοντά , όταν δοθεί ο χώρος του Βυζαντινού Λουτρού της Σπάρτης σε χρήση . Και πάλι «ΜΠΡΑΒΟ» στους συντελεστές του σπουδαίου αυτού έργου !

Η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι ανεκτίμητης αξίας θησαυρός , τον οποίο κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας κι έχουμε υποχρέωση και καθήκον να τον παραδώσουμε αναλλοίωτο και ανέπαφο στις επόμενες γενιές .