Η πεζοδρόμηση

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Η ανάδειξη της φυσιογνωμίας μιας πόλης, η εμφάνιση και η προβολή των ιδιαίτερων, μοναδικών χαρακτηριστικών της και η πολυδιάστατη και πολύπλευρη παρουσίαση των στοιχείων της διαχρονικής της πορείας, που την καθιστούν ξεχωριστή και της δίνουν ταυτότητα αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας. Η ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση στα μουσεία της, στα μνημεία της, αλλά και στα κεντρικά σημεία της που συνδέονται με την παράδοση, την αρχιτεκτονική και γενικότερα την εικόνα της κατά το διάβα της μακραίωνης ιστορίας της πρέπει να εξασφαλιστεί. Τα εξωτερικά γνωρίσματα της πόλης, η όψη και η μορφή της είναι η έκθεση της πολιτιστικής κληρονομιάς, η έκφραση και η αγωνία των ανθρώπων που έζησαν, αγωνίστηκαν και μεγαλούργησαν στην περιοχή αυτή.

Η Κων/νου Παλαιολόγου, δρόμος ιδιαίτερος και ξεχωριστός, χαρακτηρίζει την πόλη της Σπάρτης και της προσδίδει ασυνήθιστη και ασύγκριτη παρουσία και υπεροχή. Ωστόσο, με έντονη και συνεχώς αυξανόμενη την παρουσία ανθρώπων και τροχοφόρων και με τη συσσώρευση μεγάλου μέρους της δραστηριότητας της πόλης έχει χάσει την επιβλητικότητά της, τη μεγαλοπρέπειά της και τον κυρίαρχο ρόλο της. Η οδός αυτή διαθέτει δύο σειρές για παρκάρισμα – που πολλές φορές γίνεται διπλό ανά κατεύθυνση – με δυο λωρίδες κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, τα οποία προσπαθούν με μικρή ταχύτητα, με δυσκολία και ελιγμούς να περάσουν, ενώ για τα λεωφορεία δε γίνεται λόγος. Οι πολίτες τη διασχίζουν με μεγάλη προσοχή γρήγορα και όχι ακίνδυνα συμμετέχοντες σε μια εικόνα, σε μια παράσταση που δε συμβαδίζει με την αρχική σύλληψη, την οπτική εντύπωση, με την ιστορία και τον πολιτισμό της πόλης.

Η ελεύθερη, η άνετη και απρόσκοπτη κίνηση των πεζών στο κέντρο της πόλης είναι δικαίωμα των πολιτών και οφείλει η Δημοτική αρχή να το διασφαλίσει. Το βάδισμα στα πεζοδρόμια, σε αρκετά σημεία με τις «πάντες» και σκυφτά κάτω από τις ριπές των ανεμιστήρων αποτελεί παραβίαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, έλλειψη σεβασμού και αυτογνωσίας και ευτελισμό της προσωπικότητας. Και αν κάποιος δεν το καταλαβαίνει, σκόπιμα ή απερίσκεπτα, οι υπεύθυνοι οφείλουν να το γνωρίζουν και να πράττουν ανάλογα. Αποτελεί αδήριτη ανάγκη να γίνει αντιληπτό και βαθιά κατανοητό ότι η πόλη πρέπει να ανταποκρίνεται άψογα στους περπατητές κατοίκους της και τους επισκέπτες της. Το αυτοκίνητο είναι μέσο εξυπηρέτησης και πρέπει να διευκολύνεται η κίνησή του και η στάθμευσή του, αφού όμως πρώτα έχουν οριοθετηθεί και εξασφαλιστεί η ελεύθερη, απρόσκοπτη και ασφαλής κίνηση των πεζών. Η πρόσφατη παραχώρηση προτεραιότητας στους πεζούς έναντι των αυτοκινήτων σε περισσότερες διασταυρώσεις της πόλης ήταν ενέργεια προς τη σωστή κατεύθυνση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εξεύρεση ή κατασκευή χώρων στάθμευσης είναι αναγκαία και υποχρεωτική για την εύρυθμη και ομαλή λειτουργία της πόλης. Ένας τέτοιος χώρος πρέπει να βρίσκεται κοντά στο κέντρο, όπου θα οδηγείται ο επισκέπτης από τη στιγμή που θα εισέρχεται στον ιστό της πόλης. Με συμβολικό αντίτιμο θα του δίνεται η δυνατότητα να περπατήσει, να περιηγηθεί και να γνωρίσει την πόλη. Διαφορετικά, δε θα βρει θέση να σταθμεύσει το αυτοκίνητό του και θα απομακρυνθεί.

Η πεζοδρόμηση της λεωφόρου Παλαιολόγου, αλλά και κεντρικού τμήματος της Λυκούργου είναι άμεση και επιτακτική. Ο πλούτος των ιδεών και των αξιών, η βαριά κληρονομιά και παρακαταθήκη και η δυναμική τους που έρχονται από το μακρινό παρελθόν δεν επιτρέπουν αμφισβήτηση και αδράνεια. Η αναμόρφωση και η ανάπλαση του ιστορικού κέντρου έχει καθυστερήσει πολύ σε σχέση με άλλες πόλεις της χώρας και του εξωτερικού. Οι διαφορετικές εκτιμήσεις, οι ενδοιασμοί, οι δισταγμοί και οι επιφυλάξεις είναι λογικές και δικαιολογημένες. Ωστόσο, οι αγκυλώσεις, οι προκαταλήψεις, τα μικροσυμφέροντα, αλλά και οι συντηρητικές αντιλήψεις και νοοτροπίες δεν μπορούν να είναι τροχοπέδη στην εξέλιξη και ανάπτυξη της πόλης και πρέπει να παραμεριστούν και να προσπεραστούν. Η οποιαδήποτε χρονοτριβή, μετάθεση ή αναβολή θα επιφέρουν στασιμότητα, τελμάτωση και οπισθοδρόμηση. Η προσπέλαση του κέντρου από τους πεζούς, οι οποίοι έχουν δικαίωμα να κυκλοφορούν σε ευθεία και όρθιοι, με τα παιδιά τους άνετα και ανέμελα, αλλά και η εύκολη, άνετη και ασφαλής μετακίνηση των ηλικιωμένων και των ΑΜΕΑ κρίνονται παραπάνω από αναγκαίες. Νέες δραστηριότητες θα αναπτυχθούν κατά μήκος των πεζοδρόμων και ως φυσικό επακόλουθο θα επέλθει η αναβάθμιση και των υπαρχουσών. Μόνο το τουριστικό αμαξάκι με βαγονάκια θα επιτρέπεται να κινείται στους πλακοστρωμένους δρόμους, το οποίο, με κυκλική πορεία, θα διέρχεται από τα μνημεία και τα αξιοθέατα της πόλης και ηχητικά (από cd στα ελληνικά και στα αγγλικά) θα ενημερώνει σε όλη τη διαδρομή τους επιβάτες του για τη μακραίωνη ιστορία της, την ιδιαίτερη οργάνωση και συμβολή της στη διαμόρφωση του ελληνικού πνεύματος και την πορεία της από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα. Δέντρα, θάμνοι, καλλωπιστικά και αρωματικά φυτά θα φυτευτούν και επιμελημένες πρασιές με διαφορετικά σχήματα από άνθη θα δημιουργηθούν. Ο φωτισμός θα προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον διαμορφώνοντας ευχάριστη και ελκυστική ατμόσφαιρα αισθητικής απόλαυσης όλες τις νύχτες του χρόνου. Καλαίσθητα περίπτερα θα αναπτυχθούν με αναμνηστικά (souvenirs), λουλούδια, βιβλία, ζωγραφιές κ.λπ. αλλά και σιντριβάνια και αναπαυτικά παγκάκια θα τοποθετηθούν σε κατάλληλα σημεία, ώστε όλοι οι πολίτες, αλλά και οι τουρίστες να απολαμβάνουν την πόλη ήρεμοι και ατάραχοι μακριά από εξατμίσεις και ηχορύπανση. Πιστά αντίγραφα των μοναδικών ψηφιδωτών, των εξαιρετικών κυπέλων από το Βαφειό, των αγαλμάτων του σπαρτιάτη πολεμιστή, της Ιουλίας Ακυλίας της Σεβήρας, του τραγοπόδαρου θεού Πάνα κ.λπ. αλλά και σπαρτιάτικα αποφθέγματα θα εκτεθούν σε επιλεγμένες θέσεις, ώστε να συνυπάρχουν και να συμπορεύονται το νέο με το παλιό και το σύγχρονο με το κλασικό. Το νέο αυτό τοπίο εντάσσεται στην ποιότητα ζωής των κατοίκων και είναι ένδειξη προόδου, κουλτούρας και πολιτισμού.

Η πεζοδρόμηση θα αναδιατάξει τις υπάρχουσες παγιωμένες αντιλήψεις, πρακτικές και συμπεριφορές. Όσοι διαμένουν στην πόλη, ακόμη και στις παρυφές της, δε θα είναι απαραίτητο και αναγκαίο να σταθμεύουν το αυτοκίνητό τους στο κέντρο. Οι κατεστημένες νοοτροπίες, απόψεις και θέσεις θα αλλάξουν, αφού θα οφείλουν όλοι να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες για το καλό του κοινωνικού συνόλου.

Πρόκειται για κυρίαρχο και καθοριστικό εγχείρημα, έργο ανάτασης και πνοής, γι’ αυτό είναι αναγκαίες οι τολμηρές και αποφασιστικές παρεμβάσεις και δράσεις. Αρχικά απαιτείται διαπίστωση, κατανόηση και εμπέδωση και στη συνέχεια σοβαρή και υπεύθυνη σχεδίαση και εκτέλεση, πάντοτε με σεβασμό στο περιβάλλον με προσεκτικές κινήσεις για τις μικρότερες, ει δυνατόν, επιπτώσεις στις πλησιέστερες επαγγελματικές μονάδες.

Η ανάδειξη και η παρουσίαση της πόλης της Σπάρτης και η τοποθέτησή της στο ανώτερο επίπεδο της αξιολογικής στάθμης είναι υποχρέωση και καθήκον όλων μας. Η ιστορική της αναφορά, η διαχρονική της πορεία, η οργάνωση και η διάταξη της πειθαρχημένης πολιτείας, οι τάσεις ηγεμονίας, αλλά και το μεγαλείο της αυτοθυσίας για την πατρίδα και την ελευθερία αποτελούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο, αλλά και στην παγκόσμια κοινότητα. Εκτός από την πεζοδρόμηση, μια σειρά από σημαντικές παρεμβάσεις πρέπει να ιεραρχηθούν και να δρομολογηθούν. Η αναμόρφωση της απαράδεκτης γέφυρας-εισόδου της πόλης, η ανάπλαση των οχθών του Ευρώτα, η ανάδειξη του ιερού της Ορθίας Αρτέμιδος, η διαμόρφωση του λόφου ξενία, η αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου, αλλά και η δημιουργία μόνιμης κεντρικής αγοράς σε στεγασμένο, άνετο και λειτουργικό χώρο και η μετεγκατάσταση εκεί της λαχαναγοράς αποτελούν μερικές σκόρπιες σκέψεις ατάκτως ερριμμένες. Με την πεζοδρόμηση και την ενοποίηση του πάρκου του ΟΤΕ και του κήπου του Μουσείου δημιουργείται χώρος και για το νέο αρχαιολογικό Μουσείο, όπως αρμόζει, στο κέντρο της πόλης. Προφανώς χρειάζονται χρήμα και χρόνος, πιο πολύ όμως απαιτούνται επίγνωση, συνειδητοποίηση και πίστη, εγρήγορση και κινητοποίηση όλων των πολιτών, αλλά κυρίως εκείνων που έχουν την ευθύνη των αποφάσεων και των ενεργειών.

Η τάση και η έντονη επιθυμία που έχουν επικρατήσει τα τελευταία χρόνια όσον αφορά τη μετακίνηση στους κεντρικούς δρόμους των πόλεων με ποδήλατο είναι και βάσιμες και εύλογες και θεμιτές. Η δημιουργία όμως ποδηλατοδρόμων, ενδεχόμενα και στους πεζόδρομους, απαιτεί αρκετά πλατείς δρόμους, διαφορετικά μειώνεται και περιορίζεται η επιφάνεια κίνησης των πεζών, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να έχουν στραμμένη την προσοχή τους αντί για τα αυτοκίνητα στα ποδήλατα. Παράδειγμα διόλου ενθαρρυντικό – και όχι το μόνο – αποτελεί ο ποδηλατόδρομος στην παραλία της Καλαμάτας, όπου τους καλοκαιρινούς μήνες με μεγάλη δυσκολία κυκλοφορούν πεζοί και ποδηλάτες. Κατά συνέπεια, οι αποφάσεις πρέπει να ληφθούν μετά από έρευνα και αν πρόκειται να αντιμετωπισθούν και να καλυφθούν σημαντικές, σοβαρές και υπαρκτές ανάγκες.

Το ζήτημα της μετονομασίας της λεωφόρου Κων/νου Παλαιολόγου σε Λεωνίδα ή Λεωνίδου και της Λυκούργου ή τμήματος αυτής, μετά την ενδεχόμενη πεζοδρόμηση με κατεύθυνση προς τον Μυστρά, σε Κων/ου Παλαιολόγου ίσως πρέπει να επανεξεταστεί.