Γράφει ο Νίκος Χίος

ΣΠΑΡΤΗ. Κατά καιρούς έχει τεθεί προς τον Δήμο Σπάρτης, η πρόταση μεταφοράς του αγάλματος του Λεωνίδα, από την περιοχή του σταδίου, στην περιοχή εισόδου της πόλης (π.χ. στο πρώην εργοστάσιο χυμοφίξ), ώστε να συμβολίζει την είσοδο στην ιστορική πόλη και να μην ψάχνουν οι τουρίστες, να βρουν το άγαλμα του Λεωνίδα. Θα είναι μία συμβολική κίνηση (για τους τουρίστες που εισέρχονται στην ιστορική πόλη της Σπάρτης) και ουσιαστική ενέργεια, αφού ο χώρος θα είναι προσβάσιμος από όλους. Εν οψει μάλιστα της μελλοντικής δημιουργίας του νέου μουσείου στην περιοχή του Χυμοφίξ, θα αξιοποιηθεί η είσοδος της ιστορικής πόλης μας επιπλέον με την τοποθέτηση του αγάλματος του Λεωνίδα στον ίδιο χώρο. Ο Δήμος Σπάρτης ίσως πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες για την τουριστική ανάπτυξη της Σπάρτης και όχι να επικρατεί στασιμότητα και αδράνεια σε μία ιστορική πόλη παγκοσμίως γνωστή.

Η θυσία του Λεωνίδα και των 300 συμπολεμιστών του έγινε διαχρονικό σύμβολο και στη θέση που έπεσε ο Λεωνίδας και οι συμπολεμιστές του οι αρχαίοι έστησαν μνημείο με χαραγμένο πάνω του το γνωστό επίγραμμα του Σιμωνίδη:

Ὦ ξεῖν’, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε
κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι.

Που σημαίνει: "Ξένε, πες στους Λακεδαιμόνιους ότι κειτόμεθα εδώ, πιστοί στους νόμους τους", εννοώντας: "πεθάναμε εδώ ακολουθώντας τις σπαρτιατικές παραδόσεις".

Μετά τη μάχη στις Θερμοπύλες στήθηκε ένας πέτρινος λέοντας για να θυμούνται όλοι το όνομα του βασιλιά που έπεσε στο σημείο εκείνο. Τα λείψανά του εστάλησαν για ταφή στη Σπάρτη το 440 π.Χ.

Το ηρωικό πρότυπο του Λεωνίδα και η ανάμνηση της μάχης των Θερμοπυλών αποτέλεσε παράδειγμα για πολλούς λαούς σε πολλές φάσεις της ιστορίας. Οι σύγχρονοι Έλληνες το χρησιμοποίησαν ενάντια στην οθωμανική αυτοκρατορία, κατά την επανάσταση του 1821, οι Σύμμαχοι στην εισβολή του Άξονα στην Ελλάδα, οι επαναστάτες κατά τη Γαλλική Επανάσταση το χρησιμοποίησαν για να αντικατοπτρίσουν τη πάλη μεταξύ των αριστοκρατικών και των δημοκρατικών δυνάμεων, ο Ναπολέων Βοναπάρτης το χρησιμοποίησε πριν τη μάχη στο Βατερλώ, οι Ρωμαίοι όποτε πολεμούσαν τους λαούς της Ασίας και οι Ιρλανδοί στον αγώνα τους για την ανεξαρτησία. Η Γερμανική αεροπορία κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο διέθετε μια ομάδα πιλότων αυτοκτονίας, σαν τους καμικάζι των Ιαπώνων, που ονομαζόταν "Λεωνίδας".

Προς τιμή του Λεωνίδα στην ελληνιστική περίοδο οι Σπαρτιάτες ανήγειραν ένα ναό, το Λεωνιδαίο, και τελούσαν μια ετήσια γιορτή, τα Λεωνίδαια. Η γιορτή αυτή ατόνησε όταν άρχισε να παρακμάζει η Σπάρτη, αλλά αναβίωσε ξανά την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού. Ο Τραϊανός το έκανε αυτό και για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, καθώς εκείνη την περίοδο είχε ξεκινήσει ο πόλεμος μεταξύ της Ρώμης και των Πάρθων, συνεχιστές του κράτους των Περσών και ήθελε να θυμίσει την ηρωική στάση των Ελλήνων στους Περσικούς πολέμους. Μάλιστα ένας Ρωμαίος ευγενής, ο Γάιος Ιούλιος Αγησίλαος, έκανε μεγάλη οικονομική δωρεά στην εορτή.

Η γενναία αντίσταση και ο ηρωικός θάνατός του Λεωνίδα έχει εμπνεύσει πολλούς μεταγενέστερους καλλιτέχνες, όπως το Γάλλο ζωγράφο του νεοκλασικισμού, Νταβίντ Ζακ Λουί (1748-1825), που απαθανάτισε τη μάχη σ’ έναν περίφημο πίνακα που βρίσκεται σήμερα στο Λούβρο.

«Άσκησα τη βασιλεία μου διάγοντας μια επίπονη, λιτή και εργατική ζωή, όπως ο λαός μου. Έγινα βασιλιάς, αποκλειστικά και μόνο, για να υπερασπίζω την πατρογονική μου γη και για να διασφαλίζω την κυριαρχία του νόμου. Η βασιλεία μου μου έδωσε δύναμη να κάνω το καλό, χωρίς να επιτρέπω στον εαυτό μου να κάνω το κακό».
Αυτά αποτελούν, κατά τον «πατέρα της ιστορίας» Ηρόδοτο, απάντηση καταπέλτη προς έναν από τους πέντε πανίσχυρους εφόρους της Σπάρτης, όταν τον ρώτησε, με άκομψο τρόπο,«τι έκανε για τη Σπάρτη».


Ο Λεωνίδας γεννήθηκε στη Σπάρτη, άγνωστο πότε ακριβώς (πιθανολογείται το 540 π.Χ.) και πέθανε πέφτοντας ηρωικά μαχόμενος στη φοβερή και κοσμοϊστορική Μάχη των Θερμοπυλών (χρησιμοποιώ τη λέξη κοσμοϊστορική, γιατί, πιστεύω ακράδαντα, ότι άλλαξε τη ροή της ευρωπαϊκής ιστορίας. Αυτό το δέχονται όχι μόνο οι ιστορικοί της Ευρώπης, αλλά και ιστορικοί παγκόσμιας φήμης άλλων χωρών).

Στα μέσα Αυγούστου του 480 π.Χ., ο Λεωνίδας, ως αρχηγός των ελληνικών χερσαίων στρατιωτικών δυνάμεων, προσπάθησε να σταματήσει την προέλαση, προς Νότον, των Περσών (που είχαν ήδη καταλάβει τη Θεσσαλία) από τα Στενά των Θερμοπυλών. Έφτασε εκεί με μικρές δυνάμεις (300 Σπαρτιάτες και 6.000 περίπου συμμάχους) και ασχολήθηκε, αμέσως, με τη διερεύνηση και την αμυντική οργάνωση του χώρου.
Όταν οι Πέρσες έφτασαν στις Θερμοπύλες, απέφυγαν αρχικά να κινηθούν εναντίον των Ελλήνων, αλλά ο βασιλιάς τους Ξέρξης Α’ (486-465), γιος του Δαρείου Α’ (550-486), έστειλε κήρυκες και ζήτησε να του παραδώσουν τα όπλα τους. Πήρε τότε, από τον υπερήφανο Λεωνίδα, τη μεγαλειώδη στην απλότητά της, αποφασιστική και αθάνατη απάντηση: «Μολών λαβέ». Εξοργισμένος ο Ξέρξης έδωσε εντολή ν’ αρχίσει αμέσως η επίθεση. Οι μάχες ήταν φοβερές και φονικές, σώμα με σώμα, μέχρις ότου οι αντρείοι υπερασπιστές των Θερμοπυλών της πατρογονικής γης έπεσαν στο πεδίο της μάχης, γράφοντας, με το αίμα τους, χρυσές ιστορικές σελίδες.

Όλοι πολέμησαν με αξιοθαύμαστη γενναιότητα, σαν γνήσια τέκνα της μητέρας Ελλάδας. Απ’ όλους, όμως, ξεχώρισαν ο βασιλιάς Λεωνίδας και ο Σπαρτιάτης Διηνέκης. Όταν σκοτώθηκε ο Λεωνίδας πολεμούσε ανάμεσα στους πρώτους. Με συγκίνηση σημειώνουμε, ότι ακολούθησαν σκηνές μεγάλου ηρωισμού, γύρω από το σώμα του, που προσπαθούσαν ν’ αποσπάσουν οι Πέρσες. Τα σώματα των Σπαρτιατών δημιούργησαν ένα σιδερένιο κλοιό γύρω από το νεκρό σώμα του ηρωικού, αγαπημένου και αυστηρά προσηλωμένου στα ιδεώδη της Σπάρτης βασιλιά τους και εκεί έπεσαν μέχρις ενός «ή ταν ή επί τας». Γι’ αυτό υπάρχουν ήττες που είναι εξίσου λαμπρές με τις νίκες.