Γράφει ο Μάκης Ζουμπλιός*

[4.107.1] Μετὰ δὲ τοῦτο ὁ μὲν τὰ ἐν τῇ Ἠιόνι καθίστατο, ὅπως
καὶ τὸ αὐτίκα, ἢν ἐπίῃ ὁ Βρασίδας, καὶ τὸ ἔπειτα ἀσφαλῶς
ἕξει, δεξάμενος τοὺς ἐθελήσαντας ἐπιχωρῆσαι ἄνωθεν κατὰ
[4.107.2] τὰς σπονδάς· ὁ δὲ πρὸς μὲν τὴν Ἠιόνα κατά τε τὸν ποταμὸν
πολλοῖς πλοίοις ἄφνω καταπλεύσας, εἴ πως τὴν προύχουσαν
ἄκραν ἀπὸ τοῦ τείχους λαβὼν κρατοίη τοῦ ἔσπλου, καὶ κατὰ
γῆν ἀποπειράσας ἅμα, ἀμφοτέρωθεν ἀπεκρούσθη, τὰ δὲ περὶ
[4.107.3] τὴν Ἀμφίπολιν ἐξηρτύετο. καὶ Μύρκινός τε αὐτῷ προσ-
εχώρησεν Ἠδωνικὴ πόλις, Πιττακοῦ τοῦ Ἠδώνων βασιλέως
ἀποθανόντος ὑπὸ τῶν Γοάξιος παίδων καὶ Βραυροῦς τῆς
γυναικὸς αὐτοῦ, καὶ Γαληψὸς οὐ πολλῷ ὕστερον καὶ Οἰσύμη·
εἰσὶ δὲ αὗται Θασίων ἀποικίαι. παρὼν δὲ καὶ Περδίκκας
εὐθὺς μετὰ τὴν ἅλωσιν ξυγκαθίστη ταῦτα.

Στα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου, η περιοχή δεν έμεινε έξω από τα ενδιαφέροντα και τις επιδιώξεις των τότε ελληνικών ‘Μεγάλων Δυνάμεων’. Το 424 π.Χ., μεσούντος του πολέμου, κατέφθασε στη Χαλκιδική ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας. Αθηναίοι στρατηγοί στην Ανατολική Μακεδονία ήταν τότε ο Ευκλής και ο Θουκυδίδης, ο περίφημος μετέπειτα ιστορικός, που περιπολούσε στα παράλια της Ανατολικής Μακεδονίας, από το Στρυμόνα και την Ηιόνα ως τις ακτές του Δήμου Ελευθερών και τη Θάσο. Ο Βρασίδας αιφνιδίασε τους Αθηναίους στρατηγούς και πέτυχε την παράδοση της Αμφίπολης. Η επιτυχία αυτή του Βρασίδα ήταν μια μεγάλη Σπαρτιατική νίκη, αφού αμέσως μετά τρεις σημαντικές πόλεις ανατολικά του Στρυμόνα, η Μύρκινος, η Γαληψός και η Οισύμη, δέχτηκαν τον Βρασίδα ως Ελευθερωτή. Είναι αυτός μάλιστα που στη χερσόνησο, το φυσικό δυτικό λιμενοβραχίονα του λιμανιού των Ελευθερών, έδωσε το όνομα με το οποίο είναι γνωστή και σήμερα η Χερσόνησος του Βρασίδα.

Ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας, ο αποκαλούμενος ως ο “Αχιλλέας” του Πελοποννησιακού Πολέμου, υπήρξε η σημαντικότερη στρατιωτική προσωπικότητα της Σπάρτης στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Ο Βρασίδας ήταν γιός του Τέλλιδος και αποτέλεσε έναν από τους μεγάλους πρωταγωνιστές της Α’ φάσης (Αρχιδάμειος Πόλεμος), του Πελοποννησιακού Πολέμου (431 -421 π.Χ.). Διακρίθηκε ιδιαίτερα για την ανδρεία και το θάρρος του, τις στρατιωτικές αλλά και τις διπλωματικές του ικανότητες.

Το πρώτο δείγμα των εξαιρετικών και παράτολμων ικανοτήτων του, ο Βρασίδας το επέδειξε κατά τον πρώτο χρόνο του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το 431 π.Χ., οι Αθηναίοι με στόλο 100 πλοίων, περιπολώντας τις ακτές της Πελοποννήσου, πραγματοποίησαν απόβαση στη Μεθώνη της Λακωνικής. Επιτέθηκαν κατά του τείχους της πόλεως, το οποίο ήταν ασθενές και δεν είχε αρκετή φρουρά. Πλησίον της Μεθώνης βρισκόταν ο Βρασίδας, επικεφαλής στρατιωτικού σώματος εκατό αντρών, ο οποίος έσπευσε άμεσα. Με περίσσια τόλμη, διέσχισε το στράτευμα των Αθηναίων, οι οποίοι είχαν στραμμένη ολόκληρη την προσοχή τους στο τείχος, κατόρθωσε να εισέλθει στη Μεθώνη, χάνοντας κατά την εισβολή λίγους από τους άνδρες του. Με τον τρόπο αυτό, έσωσε
τη Μεθώνη και στη συνέχεια για το κατόρθωμά του επαινέθηκε δημόσια στη Σπάρτη.

Το 427 π.Χ., έχοντας ρόλο συμβούλου, συνόδευσε το ναύαρχο Αλκίδα στα Σύβοτα, όπου ο πελοποννησιακός στόλος νίκησε τον κερκυραϊκό.

Κατά το 425 π.Χ., διακρίθηκε στην καταληφθείσα υπό των Αθηναίων Πύλο, ως κυβερνήτης τριήρους. Στην προσπάθεια του σπαρτιατικού στόλου για κατάληψη της Πύλου από τη θάλασσα, προέτρεπε τους κυβερνήτες και τους πηδαλιούχους των τριήρεων, να τις συντρίψουν πάνω στα βράχια και να αποτολμήσουν απόβαση, παρά να κάνουν οικονομία ξύλων και να επιτρέψουν στους Αθηναίους, την κατασκευή και διατήρηση οχυρώματος. Ο Βρασίδας ανάγκασε τον πηδαλιούχο του, να ρίξει το πλοίο του στη στεριά. Προχωρώντας προς την αποβάθρα του πλοίου και ενώ επιχειρούσε να αποβιβαστεί, τον ανέκοψαν οι Αθηναίοι και τραυματισμένος σε πολλά μέρη του σώματός του, λιποθύμησε. Τη στιγμή που έπεφτε, γλίστρησε η ασπίδα του μέσα στη θάλασσα, η οποία την ξέβρασε στην ακτή. Από εκεί την πήραν οι Αθηναίοι και τη χρησιμοποίησαν στο τρόπαιο που έστησαν, σε ανάμνηση της επιτυχίας της απόκρουσης αυτής της επίθεσης.

Το 424 π.Χ., προετοιμαζόμενος στην Κόρινθο για την εκστρατεία του στη Χαλκιδική, έσπευσε στα Μέγαρα και ματαίωσε επίθεση των Αθηναίων εκεί. Στη συνέχεια μέσα στο Καλοκαίρι του 424 π.Χ., ο Βρασίδας επικεφαλής χιλίων επτακοσίων οπλιτών, εκ των οποίων οι επτακόσιοι είλωτες και οι υπόλοιποι μισθοφόροι Πελοποννήσιοι εθελοντές, θα κατευθυνθεί προς τη Χαλκιδική, με σκοπό να πραγματοποιήσει αντιπερισπασμό και να μεταφέρει το θέατρο της αναμέτρησης εκεί.

Η εκστρατεία αυτή, είχε εξαιρετικό αποτέλεσμα για τους Λακεδαιμόνιους, σε μεγάλο βαθμό χάρη στον Βρασίδα. Η δικαιοσύνη και η μετριοπάθεια με τις οποίες αντιμετώπιζε τις διάφορες πόλεις, είχε σαν αποτέλεσμα, πολλές από αυτές να αποστατήσουν από την Αθήνα και άλλες να παραδοθούν, χωρίς πολεμική σύρραξη και την αντίστοιχη πολεμική ταλαιπωρία! Η ευγένεια και η σύνεση του Βρασίδα, που άλλοι είχαν γνωρίσει εξ’ ιδίας πείρας και άλλοι είχαν απλά ακούσει, συνετέλεσε ώστε σύμμαχοι των Αθηναίων, να προσελκυσθούν στο μέρος των Λακεδαιμονίων. Χαρακτηριστική είναι η αποστασία της Ακάνθου και των Σταγείρων από τους Αθηναίους, ύστερα από τον περίφημο λόγο του Βρασίδα προς τους Ακάνθιους, με κύριο σύνθημα τη φιλειρηνική, φιλελεύθερη και ισότιμη απέναντί τους διάθεση.

Ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας κατά των Αθηναίων στην πολιορκία του φρουρίου Ληκύθου στην Χαλκιδική το 423 π.Χ., κάνει χρήση βοιωτικού φλογοβόλου με ιδιαίτερη επιτυχία. Υπήρξε το πρώτο λειτουργικό φλογοβόλο της ιστορίας! Το μηχάνημα ήταν απλό στη σύλληψη. Αποτελείτο από τρία κύρια μέρη, τον σωλήνα εκτόξευσης, το δοχείο εντός του οποίου υπήρχε το εμπρηστικό υλικό και τον μηχανισμό εκτόξευσης. Το δοχείο βρισκόταν πάνω από ισχυρή φωτιά, ώστε το εμπρηστικό υλικό (πίσσα και θειάφι) να διατηρείται σε υγρή κατάσταση. Από το αριστερό άκρο του δοχείου ξεκινούσε ο σωλήνας εκτόξευσης. Στο άλλο άκρο υπήρχε ένα μεγάλο φυσερό. Όταν το φυσερό λειτουργούσε το εμπρηστικό υλικό από τον σωλήνα διοχετευόταν στον σωλήνα και μέσω αυτού στις εχθρικές οχυρώσεις. Όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό το βεληνεκές του συγκεκριμένου όπλου ήταν πολύ μικρό και ο σωλήνας έπρεπε να βρίσκεται σε επαφή σχεδόν με τον στόχο.

Τον επόμενο Χειμώνα ο Βρασίδας με μια αιφνιδιαστική κίνηση κατέλαβε τη στρατηγικής σημασίας Αμφίπολη, κερδίζοντας τη συνθηκολόγησή της, με τους ευνοϊκούς για τους κατοίκους όρους που έθεσε, λίγο πριν καταφτάσει ο Αθηναίος στρατηγός Θουκυδίδης και ιστορικό του Πελοποννησιακού Πολέμου από τη Θάσο. Στη συνέχεια κατέλαβε και άλλες πόλεις της Χαλκιδικής από τους Αθηναίους.

Το 423 π.Χ., μαζί με τον Περδίκκα, εκστράτευσαν εναντίον του Αραβαίου στη δυτική Μακεδονία. Όταν ήρθε προς ενίσχυση του Αραβαίου, τμήμα Ιλλυρίων, οι Μακεδόνες τράπηκαν σε φυγή. Οι Σπαρτιάτες με το Βρασίδα, κατάφεραν χάρη στην πολεμική τους πείρα και τις τεχνικές τους, τελικά να επικρατήσουν. Τερματίστηκε όμως η συμμαχία μεταξύ Σπάρτης και Μακεδονίας.

Το 422 π.Χ. ο Αθηναίος στρατηγός Κλέων, εκστράτευσε στη Χαλκιδική και έφτασε έξω από την Αμφίπολη. Λίγο πριν την αιφνιδιαστική επίθεσή του στους Αθηναίους, ο Βρασίδας εκφώνησε τον περίφημο λόγο του προς τους στρατιώτες του, όπου τους εμψύχωνε, τους παρουσίαζε το σχέδιο της αιφνιδιαστικής επίθεσης και ανέφερε τις τρεις αρετές του καλού στρατιώτη: αποφασιστικότητα, υψηλό αίσθημα τιμής και πειθαρχία.

Περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή με την παρουσία 150 ανδρών και με τη βοήθεια του Κλεαρίδα, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά εναντίον των Αθηναίων, οι οποίοι και τράπηκαν σε φυγή ατάκτως. Το αποτέλεσμα ήταν ότι από την πλευρά των Αθηναίων έπεσαν στο πεδίο της μάχης 600 άτομα και από την πλευρά των Λακεδαιμονίων μόλις 7! Ανάμεσά τους ήταν όμως και ο Βρασίδας ο οποίος μεταφέρθηκε εντός της Αμφίπολης τραυματίας και εξέπνευσε μετά από λίγο, γνωρίζοντας ότι ο στρατός του είχε κερδίσει. Νεκρός έπεσε και ο Αθηναίος στρατηγός Κλέων.

Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι ο Βρασίδας ενσωμάτωνε πλήρως τα σπαρτιατικά ιδεώδη. Ήταν γρήγορος στο να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και να οργανώνει στρατηγικές κινήσεις χωρίς δισταγμό. Επίσης ήταν εύγλωττος ρήτορας. Η τεράστια συνεισφορά του, έχει να κάνει, με τις νεωτεριστικές στρατηγικές αιφνιδιασμού και διπλωματίας που εφάρμοσε και τη στήριξή του σε επίλεκτα τμήματα οπλιτών, τους “νεοδαμώδεις” είλωτες του Βρασίδα, αποκαλούμενους και ως “Βρασίδειους”.

Ο Βρασίδας ετάφη εντός της πόλεως της Αμφίπολης, μπροστά στην Αγορά της πόλης, με εξαίρετες τιμές. Λατρεύτηκε στην Αμφίπολη ως ήρωας και πραγματικός οικιστής και η λατρεία του καθιερώθηκε με ετήσιους αγώνες και θυσίες. Στη Σπάρτη προς τιμήν του, δημιουργήθηκε κενοτάφιο, δίπλα στους τάφους του Παυσανία και του Λεωνίδα. Η μητέρα του Αργιλεωνίς, όταν της είπαν για το νεκρό γιό της, ρώτησε αν πέθανε γενναία και όταν Θράκες της είπαν ότι κανένας άλλος δεν είναι σαν κι αυτόν, απάντησε: “Ξένοι δεν ξέρετε καλά τους Σπαρτιάτες. Ο Βρασίδας είναι βέβαια γενναίος, αλλά η Σπάρτη έχει πολλούς, γενναιότερους από αυτόν.”

[᾿Αργιλεωνὶς ἡ Βρασίδου μήτηρ, τελευτήσαντος αὐτῇ τοῦ υἱοῦ, ὡς παραγενόμενοί τινες τῶν ᾿Αμφιπολιτῶν εἰς Σπάρτην ἧκον πρὸς αὐτήν, ἠρώτησεν εἰ καλῶς καὶ ἀξίως τῆς Σπάρτης ὁ υἱὸς ἐτελεύτα· μεγαλυνόντων δ' ἐκεῖνον καὶ λεγόντων ἄριστον ἐν τοῖς τοιούτοις ἔργοις ἁπάντων Λακεδαιμονίων εἶναι, εἶπεν "ὦ ξένοι, καλὸς μὲν ἦν κἀγαθὸς ὁ παῖ μου, πολλοὺς δ' ἄνδρας Λακεδαίμων ἔχει τήνω κάρρονας"].

Ο Τάφος του Βρασιδα(;) εντοπίστηκε κατά τις ανασκαφικές εργασίες του οικοπέδου για την ανέγερση του Αρχαιολογικού Μουσείου το 1976. Πρόκειται για κιβωτιόσχημο τάφο από πωροπλίνθους, λαξευμένο μέσα στο φυσικό ημίβραχο. Βρέθηκε ασύλητος και σφραγισμένος. Περιείχε μια ταφή - καύση μέσα σε οστεοθήκη όπου βρέθηκε χρυσό στεφάνι από φύλλα ελιάς. Η θέση του τάφου εσωτερικά των τειχών οδηγεί στην άποψη ότι πρόκειται για το τάφο ενός ιδιαίτερα σημαντικού προσώπου που τάφηκε με τιμές μέσα στον περίβολο των τειχών. Σύμφωνα με τον ιστορικό Θουκυδίδη (Θουκ. IV.104, 106, 108 και V, 6, 10, 11), ο στρατηγός Βρασίδας ήταν ο ικανός στρατηγός της Σπάρτης που τάφηκε το 422 π.Χ. με τιμές εντός των τειχών και μπροστά στην αγορά της πόλης μετά τη φονική μάχη μεταξύ Κλέωνος και Βρασίδα (Στρατηγών Αθηναίων και Σπαρτιατών) που δόθηκε τη χρονιά αυτή μπροστά στα τείχη της πόλης. Ο Βρασίδας λατρεύτηκε στην Αμφίπολη ως ήρωας και πραγματικός οικιστής και η λατρεία του καθιερώθηκε με ετήσιους αγώνες και θυσίες.

Ο Στρατηγός Βρασίδας και η λαϊκή παράδοση στην περιοχή μας

Υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία κατά την αρχαιότητα που πολλοί πιστεύουν ότι πρόκειται για μύθο και αφορά τον στρατηγό Βρασίδα. Λέγετε ότι κατά την διάρκεια της εκστρατείας κατά της Αμφίπολης ο στρατηγός Βρασίδας των Σπαρτιατών εγκλωβίστηκε από τον Αθηναϊκό στόλο μέσα στον κόλπο της Νέα Περάμου. Κατά την διάρκεια της νύχτας ο Βρασίδας κατάφερε να μεταφέρει το καράβι του πάνω από μία στενή λωρίδα στεριάς που χωρίζει τον κόλπο της Νέα Περάμου με την ανοιχτή Θάλασσα και να διαφύγει. Για το λόγο αυτό η χερσόνησος του Βρασίδα πήρε και το όνομά του. Μύθος ή πραγματικότητα η παράδοση φέρνει αυτή την αναφορά μέχρι και σήμερα. Όμως αξίζει να δούμε και μερικά σημερινά στοιχεία. Η στενή λωρίδα γης όντως υπάρχει με πλάτος 150 μέτρων.

Δεξιά της λωρίδας το έδαφος είναι πετρώδες ακόμα και μέσα στην Θάλασσα. Μάλιστα υπάρχουν λαξευμένοι βράχοι από τους οποίους οι μεταγενέστεροι κάτοικοι της περιοχής έκοβαν μυλόπετρες.
Το σχεδόν επίπεδο βραχώδες έδαφος ίσως να μπορούσε να βοηθήσει στην μεταφορά πλοίου από το έδαφος όπως γινόταν στον Διολκό της Κορινθου.

Είτε μύθος είτε πραγματικότητα, είτε παράδοση, είτε ιστορικό γεγονός όσον αφορά το παραπάνω περιστατικό, η αλήθεια είναι για ότι 100δες χρόνια το νότιο ακρωτήρι στον κόλπο της Νέας Περάμου φέρει το όνομα του μεγάλου Σπαρτιάτη Στρατηγού Βρασίδα τιμώντας την έτσι την δράση του στην περιοχή.
Αυτό το ποστ το αφιερώνω στον “αδελφό” Σπαρτιάτη Νίκο Μπακή, ο οποίος ήρθε και εξερεύνησε τα στρατιωτικά βήματα του Βρασίδα στην περιοχή μας.

Υ.Γ. ΟΤΑΝ Ο ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΒΡΑΣΙΔΑΣ ΕΠΙΑΣΕ ΕΝΑ ΠΟΝΤΙΚΙ ΠΟΥ ΤΟΥ ΕΤΡΩΓΕ ΤΑ ΣΥΚΑ, ΑΥΤΟ ΤΟΝ ΔΑΓΚΩΣΕ ΚΙ Ο ΒΡΑΣΙΔΑΣ ΤΟ ΑΦΗΣΕ ΕΛΕΥΘΕΡΟ. ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΤΟΝ ΡΩΤΗΣΑΝ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΤΟ ΕΛΙΩΣΕ ΣΤΗΝ ΧΟΥΦΤΑ ΤΟΥ, ΤΟΣΟ ΘΡΑΣΟΣ ΠΟΥ ΕΠΕΔΕΙΞΕ, ΚΙ ΑΥΤΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕ ΤΟ ΕΞΗΣ ΠΟΥ ΕΜΕΙΝΕ ΠΑΡΟΙΜΙΩΔΕΣ.
“ΤΙΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΜΙΚΡΟ ΚΑΙ ΑΔΥΝΑΜΟ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΤΟΡΘΩΣΕΙ ΝΑ ΖΗΣΕΙ, ΑΝ ΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗ”.

Πηγή: http://zoumeperamo.blogspot.gr/2017/02/blog-post_18.html

* Πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας Νέας Περάμου (Αρχαίας Οισύμης), Δήμου Παγγαίου, Νομού Καβάλας.