Γράφει η Πηνελόπη Χριστάκου*

Το νέο βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου «Η μετακόμιση» (εκδ. Καστανιώτη) είναι ένα βαθύτατα υπαρξιακό μυθιστόρημα που θέτει πολλές ερωτήσεις και δίνει απαντήσεις σε σωρεία προσωπικών αινιγμάτων. Ένα μυθιστόρημα για τις προσδοκίες, τις ανατροπές της ζωής, την εξορία αλλά και τις εσωτερικές εξορίες, το γήρας, τη μοναξιά, τη μνήμη και για όσα κατασκευάζει ο νους για να επιβιώσουν η ψυχή και το σώμα.

Η ηρωίδα, η ογδονταδιάχρονη Ευρυδίκη Ματθαίου, έχει μείνει μόνη της, αφού όλοι οι συγγενείς έχουν φύγει απ’ τη ζωή. Έχει χάσει γονείς, φίλους, εραστές, τη θετή της κόρη και ετοιμάζεται να μετακομίσει από το σπίτι της σε γηροκομείο, που κατ’ ευφημισμό ονομάζουμε οίκο ευγηρίας. Φεύγει από το σπίτι της, όπου έζησε τις τέσσερις εποχές της ζωής της, και μετακομίζει σ’ έναν οίκο φιλοξενίας ηλικιωμένων που φέρει το όνομα «Η πέμπτη εποχή».

Όλα συμβαίνουν μέσα σε δώδεκα ώρες, όπου διαστέλλεται θαυμαστά ο χρόνος. Δώδεκα ώρες τής μένουν για να διαλέξει τι θα πάρει μαζί της και τι θ’ αφήσει. Οκτώ το βράδυ με οκτώ το πρωί, που θα περάσει το ταξί να την πάρει, ξετυλίγει όλη της τη ζωή. Θυμάται, αναπλάθει, επινοεί, κατασκευάζει μια ιστορία ζωής. Μεταφέρεται από την κατοχή και τα Δεκεμβριανά ως την Καππαδοκία των αρχών του αιώνα και πίσω στην Ελλάδα της νέας χιλιετίας.

Μετά τον πόλεμο χάνει τη μικρή της αδερφή από αδέσποτη σφαίρα, μέσα σ’ ένα περίπτερο γνωρίζει τον έρωτα στην ηλικία των δεκατεσσάρων χρόνων, η μαμά της ακούει Τένεσι Ουίλιαμς στο ραδιόφωνο με θρησκευτική προσήλωση, η ίδια υιοθετεί ένα μωρό στην Κωνσταντινούπολη και φτιάχνει με αγορασμένες παλιές φωτογραφίες ένα αληθοφανέστατο οικογενειακό άλμπουμ. Η σκηνή είναι συγκλονιστική. Διαλέγει με επιμέλεια φωτογραφίες από ένα παλαιοπωλείο και κατασκευάζει μια βιολογική οικογένεια για το παιδί της. Φτιάχνει μια ιστορία από το πουθενά. «Γιατί ιστορία είναι κι αυτή που φτάχνουμε εμείς για τον άλλον, και όχι αυτή που ο άλλος έζησε».

Η ηρωίδα έχει άνοια, αλλά ταυτόχρονα το μυαλό της και οι αισθήσεις της βρίσκονται σε μια γοητευτική εγρήγορση. Ανακαλεί, διορθώνει, μπαλώνει τρύπες του προσωπικού της παρελθόντος. Παλεύει να μην ξεχάσει ακόμα και με τίμημα τον ανείπωτο πόνο. Αρνείται την απώλεια και μεταμορφώνει το πένθος σε πόθο ζωής. Κατασκευάζει ή παραλλάσσει ιστορίες για να ξεγελάει τον θάνατο. Έχει τη δυνατότητα «να μεταμορφώνει κατά βούληση τον κόσμο, να αλλάζει τα δεδομένα που την πονάνε, να μετουσιώνει το ανάλγητο μάρμαρο σε ζεστή σάρκα, το αίμα σε μελάνι».

«Γερνάω, θυμάμαι, λαχταρώ, επινοώ, επισκευάζω τα κενά της μνήμης, ανακαλύπτω. Γεννιέμαι ξανά».

Στη «μετακόμιση» το μότο είναι ένας στίχος της Έμιλι Ντίκινσον: «Το μυαλό είναι πλατύτερο από τον ουρανό».

Η Τσαλίκογλου εκτός από συγγραφέας είναι και σπουδαία επιστήμονας – ψυχολόγος και ίσως χάριν αυτής της ιδιότητας καταφέρνει να μας αγγίζει, να μας προβληματίζει, να μας φέρνει αντιμέτωπους με τον εαυτό μας, τις σκέψεις μας, τις αλήθειες μας, που ίσως να μην τις έχουμε εκφράσει ποτέ. Ένα λογοτεχνικό βιβλίο το μετατρέπει σε αφορμή για εσωτερικό διάλογο. Και κάτι αξιοσημείωτο και ζητούμενο στην εποχή μας: όσο κι αν οι ήρωές της συνθλίβονται, πάντα υπάρχει μια χαραμάδα αισιοδοξίας. «Όταν μεγαλώσω μπορεί να γίνω συγγραφέας, μπορεί να θέλω να γίνω γιατρός. Μπορεί να σταθώ τυχερή. Να βρω το φάρμακο που θα διώχνει μακριά τις σφαίρες, την πείνα, τα άγρια μάτια».

Σας το προτείνουμε! Η ανάγνωσή του πλουταίνει και δυναμώνει την καρδιά και το νου.

*Δασκάλα