Το τρίπτυχο παραοικονομία, διαφθορά, φοροδιαφυγή εξακολουθεί να στοιχίζει στην Ελλάδα 71,1 δισ. ευρώ το χρόνο. Το κόστος της διαφθοράς σήμερα στην Ελλάδα, εκτιμάται περίπου στα 14 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως…

Γράφει ο Χρήστος Ηλ.Τσίχλης*

Σύμφωνα με την έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας,του Εισαγγελέα καταπολέμησης διαφθοράς, των επιθεωρητών δημόσιας διοίκησης και του Συνηγόρου του Πολίτη: οι Δήμοι της χώρας αναδεικνύονται πρωταθλητές στην διαφθορά επί σειρά ετών. Με βάση την έκθεση του Πανεπιστημίου Μακεδονίας ακόμα και σήμερα, ύστερα από χρόνια δήθεν φιλότιμων προσπαθειών να παταχθεί η ανηθικότητα στην Ελλάδα, το τρίπτυχο παραοικονομία, διαφθορά, φοροδιαφυγή εξακολουθεί να στοιχίζει στην Ελλάδα 71,1 δισ. ευρώ το χρόνο. Το κόστος της διαφθοράς σήμερα στην Ελλάδα, εκτιμάται περίπου στα 14 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Η Αυτοδιοίκηση έρχεται σε ποσοστά, πρώτη στη χώρα μας σε ότι αφορά τις καταγγελίες για φαινόμενα διαφθοράς (αδιαφάνεια διαγωνισμών, προσλήψεων, προμηθειών, κακές υπηρεσίες, κακοδιαχείριση, ευνοιοκρατία).

Σε 22 από 100 δήμους κανένας αξιωματούχος δεν είχε αναρτήσει για μια τριετία δήλωση πόθεν έσχες, μόλις 10 δήμοι συμμορφώθηκαν πλήρως με την επιταγή του νόμου να αναρτώνται τα «πόθεν έσχες» στο διαδίκτυο και ο μέσος όρος συμμόρφωσης για το σύνολο των δήμων ήταν 29% στους 100 μεγαλύτερους δήμους.
Βασικές προϋποθέσεις για την πάταξη της διαφθοράς στους δήμους, είναι η εξασφάλιση της ακεραιότητας, της διαφάνειας και της λογοδοσίας, καθώς και πρακτικές, όπως η υιοθέτηση «διπλογραφικού λογιστικού συστήματος» στην οικονομική διαχείριση, η ανάρτηση στο διαδίκτυο των πράξεων της διοίκησης, η χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών, η ύπαρξη εσωτερικού ελέγχου.

Επιτακτική θεωρείται η καθιέρωση της ατομικής ευθύνης: α) την έννοια της ατομικής ευθύνης, αυτής που δεν θα μας επιτρέπει να κρυβόμαστε πίσω από τους άλλους, που δεν συγχέεται με τις ευθύνες των άλλων, αυτής που εξατομικεύει σε καθένα μας τη φράση του Καζαντζάκη “εσύ θα σώσεις τον κόσμο κι αν δεν σωθεί, εσύ θα φταις” και
β) την έννοια του δημοσίου συμφέροντος, στο οποίο εμπεριέχεται η καλή λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης, που αίρεται πάνω από κάθε ατομικό, τοπικό, κομματικό ή άλλο συμφέρον.

Το «Σύμφωνο Ακεραιότητας» που προωθεί η Διεθνής Διαφάνεια, ως «εργαλείο», για να βοηθήσει τους διοικούντες στην καταπολέμηση της διαφθοράς στις συμβάσεις προμηθειών, το οποίο έχει τη μορφή συμφωνίας ανάμεσα στη δημόσια υπηρεσία και τους συμμετέχοντες σε διαγωνισμούς, και στο οποίο προβλέπονται κυρώσεις, όπως, κατάπτωση εγγυητικών, αποβολή από τους διαγωνισμούς, αποζημιώσεις, κ.α., σε περιπτώσεις εμφάνισης φαινομένων δωροδοκίας, ή αδιαφανών εξόδων, πέραν των ποινικών προβλέψεων που προβλέπονται από τις αρχές.

Η πάταξη της γραφειοκρατίας και η ασφάλεια δικαίου μπορεί να επιτευχθούν με το ισχύον νομικό καθεστώς, μόνο εφόσον εκκαθαρισθεί η πολυνομία δια της κωδικοποιήσεως των νόμων, περιορισθεί η νομοθέτηση δια τροπολογιών και επισπευσθεί η λειτουργία της δικαιοσύνης, ώστε η απόδοση της δικαιοσύνης να γίνεται εντός ευλόγων ορίων και όχι απλώς ανεκτών. Η μείωση της γραφειοκρατίας με την συνεχή απλούστευση των διαδικασιών και επέκταση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης που ήδη άρχισε να εφαρμόζεται σταδιακά. Χρήσιμο θα ήταν το κράτος να αποκτήσει επιτέλους εμπιστοσύνη στους πολίτες και όχι, στην προσπάθεια του να προστατευθεί, να ορθώνει διάφορα γραφειοκρατικά εμπόδια. Η συνεχής ενίσχυση της διαφάνειας της διοικητικής δράσης και μάλιστα ηλεκτρονικά, δια του επιτυχούς προγράμματος «Διαύγεια». Η κατανομή των αρμοδιοτήτων και του ανθρώπινου δυναμικού ανά φορέα ή υπηρεσία σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες και με ορθολογικά κριτήρια (νέα οργανογράμματα με οργανωτική ανάπτυξη που περιλαμβάνει σχεδιασμό και περιγραφή θέσεων εργασίας). Ο εισαγγελέας καταπολέμησης διαφθοράς θα πρέπει να έχει μία επιπλέον αρμοδιότητα, την αρμοδιότητα άμεσου ελέγχου στους δήμους για θέματα διαφθοράς, χωρίς καμία γραφειοκρατική διαδικασία.

Η πρόταση του υπουργείου εσωτερικών για την τροποποίηση του νόμου Καλλικράτη στους Δήμους, προβλέπει: την δημιουργία ενός διαρθρωμένου πολιτικού - διοικητικού συστήματος με αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων και κοντά στους πολίτες. Ενίσχυση της δημοκρατίας στους ΟΤΑ. Στόχος είναι η αναβάθμιση των θεσμών δημοκρατικού ελέγχου με την ενίσχυση του ρόλου των τοπικών λαϊκών συνελεύσεων, την ενδυνάμωση των τοπικών δημοψηφισμάτων και με λαϊκή πρωτοβουλία και την εισαγωγή νέων θεσμών δημοκρατικής συμμετοχής(υποχρέωση τοπικού δημοψηφίσματος μετά από συγκεκριμένο αριθμό υπογραφών δημοτών και η απόφαση του δημοψηφίσματος να είναι δεσμευτική για την δημοτική αρχή κ.α.). Ενίσχυση κοινωνικών πολιτικών, μέσω της αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας των ΟΤΑ. Στο πλαίσιο αυτό κάθε δήμος θα δημιουργήσει περιουσιολόγιο και θα υπάρχει ειδικός ηλεκτρονικός κόμβος όπου κάθε ΟΤΑ θα υποχρεώνεται να ενημερώνει για τις μεταβολές των περιουσιακών στοιχείων του.

Η νεοσυσταθείσα αυτοτελής υπηρεσία ελέγχου νομιμότητας ΟΤΑ, υπάγεται απευθείας στον υπουργό Εσωτερικών και εποπτεύεται μόνο από αυτόν. Στην έδρα κάθε έδρα περιφέρειας, βρίσκεται η Αυτοτελή Υπηρεσία Εποπτείας ΟΤΑ, η οποία ελέγχει την λειτουργία των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ασκεί κρατική εποπτεία επ’ αυτών. Σε κάθε Αυτοτελή Υπηρεσία Εποπτείας Ο.Τ.Α. συστήνεται θέση προϊσταμένου αυτής, που φέρει τον τίτλο «Ελεγκτής Νομιμότητας», ο οποίος είναι ανώτατος υπάλληλος που διορίζεται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης για πενταετή θητεία. Ο Ελεγκτής Νομιμότητας ασκεί τον έλεγχο νομιμότητας και τον πειθαρχικό έλεγχο των αιρετών και των υπαλλήλων της ΑΥΕ, είναι προϊστάμενος των υπηρεσιών της ΑΥΕ και ασκεί κάθε άλλη αρμοδιότητα σχετική με τη λειτουργία της ΑΥΕ που του μεταβιβάζεται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.

Η ενίσχυση του Συνηγόρου του πολίτη, ώστε να παρεμβαίνει άμεσα στους ΟΤΑ, ως εποπτεύουσα αρχή. Σήμερα, ο Συνήγορος του Πολίτη παρεμβαίνει στους Δήμους, μόνο κατόπιν αρνητικής απάντησης του Δήμου ή μη απαντήσεως μετά από άπρακτη προθεσμία, αφού ο πολίτης έχει απολέσει πολύτιμο χρόνο.
Η νέα υπηρεσία στην οποία οι πολίτες μπορούν να απευθύνονται (kathimerinotita.gov.gr 2103385305, φαξ: 2103385210, email: [email protected]) ώστε να εκφράζουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πανελλαδικά με την δημόσια διοίκηση, με την κοινωνική δομή και τη κεντρική διοίκηση, στο Υπουργείο Επικρατείας, δεν έχει ακόμα στελεχωθεί επαρκώς.

*Δικηγόρος Αθηνών