Ο Τουρισμός στη Λακωνία (1)

Γράφει ο Χρόνης Πολυχρονίου

Ο τουρισμός αποτελεί τον μεγαλύτερο εξαγωγικό κλάδο της ελληνικής οικονομίας, με σημαντική συμβολή στο ΑΕΠ και την απασχόληση, ενώ η χώρα διαθέτει αδιαμφισβήτητα συγκριτικό πλεονέκτημα στον χώρο αυτό, όπως αποτυπώνονται στη διαχρονική αυξητική τάση των δύο βασικών του μεγεθών: τις αφίξεις και τις ταξιδιωτικές εισπράξεις. Το 2015, ο τουρισμός συνέβαλε άμεσα στη δημιουργία του 10% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ η άμεση και έμμεση συμβολή του εκτιμάται σε 22%-26,5%, επιβεβαιώνοντας τον κοινό τόπο ότι αποτελεί τη «βαριά βιομηχανία» της χώρας. Όσον αφορά την απασχόληση, την ίδια χρονιά το 15% του συνόλου των εργαζομένων απασχολήθηκε άμεσα στον τουρισμό, ενώ συνολικά (άμεσα και έμμεσα) το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε μεταξύ 33% και 39%. Σημειώνεται ότι το συνολικό ποσό που δαπανήθηκε από ξένους τουρίστες στην Ελλάδα το 2015 υπολογίζεται σε 14,8 δις Ευρώ, ενώ παρατηρείται ότι η δαπάνη ανά διανυκτέρευση παραμένει σταθερή διαχρονικά. Το 2016 οι διεθνείς αφίξεις στην Ελλάδα πιθανότατα άγγιξαν τα 27,5 εκατ., σε συνέχεια του ρεκόρ των 26,1 εκατ. αφίξεων το 2015.

Το υφιστάμενο πρότυπο του ελληνικού τουρισμού βασίζεται κυρίως στο τρίπτυχο «Ήλιος, Άμμος και Θάλασσα».

Ως εκ τούτου, παρουσιάζει σημαντική εποχικότητα και γεωγραφική συγκέντρωση, αν και τα τελευταία χρόνια πραγματοποιείται προσπάθεια διαφοροποίησής του. Η εποχικότητα του τουριστικού κλάδου είναι εμφανής στον διαχρονικό δείκτη κύκλου εργασιών, ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι η εποχικότητα χαρακτηρίζει και τις κύριες αγορές προέλευσης ξένων επισκεπτών στην Ελλάδα, όπου ο μεγαλύτερος όγκος ταξιδιών από το εξωτερικό πραγματοποιείται το 3ο τρίμηνο. Επομένως, απαιτείται μεγάλη προσπάθεια για να μεταβληθεί η εποχική δομή του ελληνικού τουρισμού, με στόχο και την ανάπτυξη του τουρισμού για παράδειγμα της τρίτης ηλικίας ,που για την Λακωνία (Μάνη) αποτελεί προνόμιο. Ειδικότερα, απαιτείται η διεύρυνση των τουριστικών μεριδίων από αγορές των οποίων οι ταξιδιώτες χαρακτηρίζονται από διαφορετική περίοδο σχολικών διακοπών (Καναδάς, Κίνα), καθώς και η στοχευμένη προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού (πολιτιστικός, γαστρονομικός, ιαματικός, συνεδριακός, θρησκευτικός .

Περαιτέρω, η τουριστική δραστηριότητα στη χώρα χαρακτηρίζεται από γεωγραφική συγκέντρωση (Δωδεκάνησα, Κρήτη, Ιόνια Νησιά), γεγονός που συνεπάγεται την ανομοιόμορφη κατανομή του τουριστικού εισοδήματος. Η εξάρτηση του ελληνικού τουρισμού από τον μαζικό τουρισμό, που ελέγχεται από τους Tour Operators, αποτελεί επίσης κρίσιμο παράγοντα. Η συνεχής μεγέθυνση των Online Travel Agents, ωστόσο, έχει ως αποτέλεσμα να γιγαντώνεται το μερίδιο της αγοράς τους και να ξεπερνάει πλέον συχνά αυτό των παραδοσιακών Tour Operators, εξέλιξη που θα πρέπει να μελετηθεί και να αξιοποιηθεί από μέρους του ελληνικού τουρισμού.

Όσον αφορά στο διεθνές περιβάλλον, που επηρεάζει τις εξελίξεις στον τομέα του τουρισμού, αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τη δυσμενή οικονομική συγκυρία, ο τουρισμός συνεχίζει να αναπτύσσεται δυναμικά σε παγκόσμιο επίπεδο, και σύμφωνα με τις προβλέψεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (ΠΟΤ) οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις αναμένεται να παρουσιάσουν μέση ετήσια αύξηση κατά 3,3% τα επόμενα χρόνια. Από την αύξηση αυτή αναμένεται να επωφεληθούν περισσότερο οι οικονομίες των αναπτυσσόμενων χωρών, όπως η Ασία και η Λατινική Αμερική, αλλά και η Ανατολική Μεσόγειος. Η Νότια Ευρώπη ενδέχεται να είναι η περιοχή που θα προσελκύσει τον μεγαλύτερο αριθμό ξένων τουριστών . Η Λακωνία αποτελεί το νοτιότερο άκρο της μεσογειακής Ευρώπης.

Ωστόσο, παρά την πολύ μεγάλη αύξηση των αφίξεων, προβληματισμό προκαλεί η στασιμότητα ή η μείωση των εισπράξεων. Δεδομένου ότι η διεθνής τάση μείωσης των εισπράξεων ενδέχεται να συνεχιστεί ως αποτέλεσμα της αλλαγής των καταναλωτικών προτύπων των ταξιδιωτών, οι προσπάθειες του Υπουργείου Τουρισμού πρέπει να εντατικοποιηθούν προς την προσέλκυση τουρισμού υψηλότερου εισοδήματος. Ένα σημαντικό μέτρο στην παραπάνω κατεύθυνση, που έχει ήδη σε κάποιο βαθμό προωθηθεί, είναι η αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού. Το 1990 τα ξενοδοχεία 5* αποτελούσαν μόλις το 5% του συνολικού ξενοδοχειακού δυναμικού. Το 2016 το ποσοστό των 5* ξενοδοχείων σε κλίνες έχει υπερτριπλασιαστεί και αποτελεί πια το 16,6% του συνολικού ξενοδοχειακού δυναμικού. Ταυτόχρονα, μειώνεται και το ποσοστό των ξενοδοχείων που ανήκουν στη χαμηλότερη κατηγορία, καθώς από 10,6% που ήταν το 1990, περιορίστηκαν σε ποσοστό 6,7% το 2016.

Επιπλέον, παρά τη διατήρηση του μεγαλύτερου μεριδίου αγοράς της τουριστικής κίνησης παγκοσμίως στα ταξίδια αναψυχής, παρατηρείται η άνοδος του τουρισμού της εμπειρίας. Σύμφωνα με τη σχετική πρόσφατη βιβλιογραφία, οι επισκέπτες προορισμών έχουν αρχίσει να προτιμούν την κατανάλωση εμπειριών σε σχέση με παραδοσιακά προϊόντα και υπηρεσίες. Ο σύγχρονος τουρίστας αναζητά νέες αισθητικές εμπειρίες που να σχετίζονται με καθημερινές δραστηριότητες ή ειδικές περιπτώσεις. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι προορισμοί που έχουν αντιληφθεί τη νέα τάση θα πρέπει να προσαρμόσουν την προσφορά τους αναλόγως, ώστε στο μέλλον να παραμείνουν στις πιο ανταγωνιστικές θέσεις. Τα επόμενα χρόνια αναμένεται συνεπώς να αυξηθούν τα ταξίδια περιπέτειας, τα ταξίδια για αθλητισμό, τα ναυτικά ταξίδια, τα ταξίδια για καλή ζωή, ευημερία και καλή φυσική κατάσταση (ευεξία), τα ταξίδια «για έναν σκοπό» (π.χ. προστασία της φύσης), και ακόμη τα θρησκευτικά ταξίδια.

Σε όλα αυτά η Λακωνία διαθέτει τα προσόντα να πρωτοστατήσει.