Γράφει ο Χρήστος Ηλ.Τσίχλης*

Σε περίπτωση παραίτησης ενός πρωθυπουργού, ενεργοποιούνται τα άρθρα 37 και 38 του Συντάγματος. Σε αυτή την περίπτωση ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δέχεται την παραίτηση του πρωθυπουργού και παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Kάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες. Aν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων σε σύσκεψη πολιτικών αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.Εάν οι πολιτικοί αρχηγοί καταλήξουν στον σχηματισμό κυβέρνησης κοινής αποδοχής(οικουμενική), η κυβέρνηση αυτή ορκίζεται και ζητά ψήφο εμπιστοσύνης από την βουλή. Σε περίπτωση αποτυχίας, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Bουλή.

Η οικουμενική κυβέρνηση οφείλει να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από την βουλή, ενώ η υπηρεσιακή όχι(αφού διαλύεται η βουλή και διεξάγονται εκλογές).Η παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στη Κυβέρνηση είναι λοιπόν μια κορυφαία διαδικασία του κοινοβουλευτικού συστήματος και ρυθμίζεται από το άρθρο 84 του Συντάγματος . Η πρόταση εμπιστοσύνης ζητείται κατά κανόνα εντός 15 ημερών από την ορκωμοσία του πρωθυπουργού, αλλά μπορεί να ζητηθεί "και οποτεδήποτε άλλοτε".

Με τον πολιτικό όρο Οικουμενική κυβέρνηση στην ελληνική πολιτική ιστορία ονομάζεται εκείνη η κυβέρνηση στην οποία συμμετέχουν θεωρητικά όλοι οι κομματικοί πολιτικοί σχηματισμοί της Χώρας, σε κάποια δεδομένη χρονική περίοδο. Η υπηρεσιακή κυβέρνηση δεν νομοθετεί, απλά προετοιμάζει τις εκλογές και διαχειρίζεται τα ζητήματα που προκύπτουν(η υπηρεσιακή κυβέρνηση έχει καθαρά διεκπεραιωτικό και εκλογικό χαρακτήρα).Η οικουμενική κυβέρνηση λαμβάνει ψήφο εμπιστοσύνης από τη βουλή, νομοθετεί, λειτουργεί ως κανονική κυβέρνηση και η θητεία της λήγει ταυτόχρονα με την λήξη της κοινοβουλευτικής περιόδου.

Η οικουμενική κυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη το 1989, απολάμβανε της κοινοβουλευτικής εμπιστοσύνης μιας σύμπραξης της Ν.Δ. με τον ΣΥΝ και είχε διάρκεια από τις 2.7.1989 έως τις 12.10.1989 με βασικό στόχο την αποφυγή άμεσων εκλογών . O Tζαννετάκης ήταν βουλευτής, αλλά όχι και αρχηγός του κόμματος της Ν.Δ.. Προτάθηκε και στηρίχθηκε ως πρωθυπουργός από την "κοινή" κοινοβουλευτική ομάδα των Ν.Δ.-ΣΥΝ, στο πλαίσιο της διερευνητικής εντολής που είχε λάβει ο Κ. Μητσοτάκης ως αρχηγός του σχετικά πλειοψηφούντος κόμματος. Το Σύνταγμα δεν διευκρινίζει εάν στο πλαίσιο αυτής της εντολής επιτρέπεται ο σχηματισμός κυβέρνησης με τον διορισμό πρωθυπουργού ατόμου διαφορετικού από τον αρχηγό του κόμματος.

Μετά τις εκλογές του Νοέμβρη του 1989 που διεξήχθησαν επί της υπηρεσιακής Κυβερνήσεως Ι. Γρίβα και πάλι δεν υπήρξε αυτοδυναμία. Έτσι τα τρία κόμματα συμφώνησαν να στηρίξουν μια "οικουμενική" κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον εξωκοινοβουλευτικό ακαδημαϊκό Ξενοφώντα Ζολώτα, πρώην στέλεχος του Δ.Ν.Τ., διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και υπουργό συντονισμού στην πρώτη μεταπολιτευτική κυβέρνηση "εθνικής ενότητας" του Κ.Καραμανλή. Ήταν εξωκοινοβουλευτικός και δεν ήταν πρόεδρος ενός από τα τρία ανώτατα δικαστήρια και η αποστολή της οικουμενικής δεν ήταν (μόνον) να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές.

Η Κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου σχηματίστηκε στις 11 Νοεμβρίου 2011, ως συνέχεια της ανακοίνωσης της παραίτησης του έως τότε Πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου και της κυβέρνησης του έτσι, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις σύστασης Κυβέρνησης ευρείας αποδοχής. Έπειτα από συμφωνία τριών κοινοβουλευτικών κομμάτων, του κυβερνώντος κόμματος του ΠΑΣΟΚ, του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Ν.Δ. και του ΛΑΟΣ, διορίστηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Πρωθυπουργός ο Λουκάς Παπαδήμος, εξωκοινοβουλευτικός, πρώην Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρώην Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.

Κεντρικός κανόνας του άρθρου 37 είναι ότι πρωθυπουργός ορίζεται ο αρχηγός του απόλυτα πλειοψηφούντος στη Βουλή κόμματος, ενώ αν ένα κόμμα σχετικής πλειοψηφίας (ή μειοψηφίας) δεν έχει αρχηγό ή εκπρόσωπο ή ο αρχηγός δεν έχει εκλεγεί βουλευτής, η τυχόν διερευνητική εντολή δίνεται σε αυτόν που προτείνει η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος. Η κοινοβουλευτική ομάδα προσδιορίζει επίσης τον πρωθυπουργό σε περίπτωση που αυτός παραιτηθεί/εκλείψει/αδυνατεί για λόγους υγείας να ασκήσει τα καθήκοντά του (άρθρο 38).

Η λέξη «Οικουμενική» προήλθεν από την λέξη Οικουμένη. Οικουμένη είναι το σύνολον λαών, Εθνών, φυλών, κρατών, και γλωσσών της Γης.

«Οικουμενική Κυβέρνηση» σημαίνει Κυβέρνηση που διαθέτει πολυκομματική κοινοβουλευτική στήριξη, και σχηματίζεται προκειμένου να αντιμετωπίσει εξαιρετικά σοβαρά προβλήματα μιας χώρας.

*Δικηγόρος Αθηνών

* Τα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα τη γνώμη του notospress.gr