Γράφει ο Χρόνης Πολυχρονίου

Τα Ελληνικά αγροτικά προϊόντα κατέχουν σημαντική θέση στο εξωτερικό εμπόριο και συνεπώς επηρεάζουν αρκετούς εμπλεκόμενους κλάδους. Τα ελληνικά προϊόντα χαρακτηρίζονται από πολλά θετικά στοιχεία όπως η διεθνής αναγνώριση της ποιότητας, η σύνδεσή τους με την υγιεινή-μεσογειακή διατροφή, η αναγνωρισιμότητα προϊόντων και περιοχών. Για την Λακωνία τα προϊόντα αυτά είναι κυρίως το λάδι, οι βρώσιμες ελιές, το κρασί, η φέτα κλπ. για τα οποία διαθέτει ένα τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα. Για το λόγο αυτό ονομάζεται ο «κήπος της Ευρώπης» και τα ως άνω προϊόντα της έχουν κατακτήσει διεθνή βραβεία ποιότητας. Ωστόσο, στην πρωτογενή παραγωγή και στη μεταποίηση υπάρχουν προβλήματα παραγωγικότητας και κόστους, που περιορίζουν την ανταγωνιστικότητα και τις εξαγωγικές δυνατότητες. Οι επιχειρήσεις εμπορίας είναι κυρίως μικρού-μεσαίου μεγέθους με έλλειμμα ανάληψης κοινών δράσεων προώθησης, απουσία στρατηγικής εξωστρέφειας, προβλήματα ρευστότητας, ανεπαρκή κατάρτιση σε θέματα εξαγωγών, χαμηλό ποσοστό τυποποίησης, διακίνηση προϊόντων χύδην χωρίς αναγνωρισιμότητα και διάθεση σε χαμηλές τιμές.

Η στρατηγική για την αναβάθμιση της συνέργειας και της αποτελεσματικότητας των λειτουργιών της εμπορίας και εξωστρέφειας πρέπει να περιλαμβάνει πλέγμα θεσμικών ενεργειών, και θα πρέπει να αποτελεί τμήμα ευρύτερης στρατηγικής, που δεν θα αποβλέπει απλώς στην αύξηση της αξίας των εξαγωγών, αλλά στη μεγιστοποίηση και της εγχώριας παραγόμενης προστιθέμενης αξίας. Από την κατανομή της προστιθέμενης αξίας κατά μήκος της αγροτοδιατροφικής αλυσίδας φαίνεται ότι σε κάθε 1€ αξίας προϊόντος της πρωτογενούς παραγωγής, ο τομέας της μεταποίησης προσθέτει προϊόν αξίας 0,4€ στην Ελλάδα, όταν στην Πορτογαλία το ποσό αυτό είναι 1,3€ και στην Ισπανία και την Ιταλία 1,5€. Αυτό σημαίνει ότι παρά τα γνωστά διαρθρωτικά προβλήματα, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης του ευρύτερου αγροτοδιατροφικού τομέα. Στόχοι ενός προγράμματος ενίσχυσης των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων οφείλουν να είναι.

1. Η διεύρυνση της εξαγωγικής βάσης. (άνω του 70% των συναλλαγών γίνονται με την ΕΕ. )
2. Η εξυγίανση των όρων ανταγωνισμού στο εμπόριο των αγροτικών προϊόντων και η διευκόλυνση των επιχειρήσεων στην άσκηση της εμπορικής δραστηριότητας.
3. Η βελτιστοποίηση της συνέργειας και της αποτελεσματικότητας των επιμέρους λειτουργιών της εμπορίας με προσανατολισμό τις εξαγωγές.
4. Η δημιουργία εθνικού φορέα προώθησης των εξαγωγών.
5. Οι προ τελωνειακές και τελωνειακές διαδικασίες εκτός από τους απαραίτητους ελέγχους θα πρέπει να διευκολύνουν τη λειτουργία των επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται στον χώρο του εξωτερικού εμπορίου.
6. Η ένταξη των προϊόντων σε υψηλό επίπεδο στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες.
7. Η περαιτέρω βελτίωση του αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου τροφίμων (-1,1 δις € το 2016) καθώς και του αρνητικού ισοζυγίου των αγροτικών εισροών. Πατάτες από την Αίγυπτο και πιπεριές από την Γαλλία, πρέπει επιτέλους να σταματήσουν.

Παρά το σημαντικό ύψος και τη σημασία των πόρων της ΚΑΠ για το αγροτικό εισόδημα και την ανάπτυξη της υπαίθρου, δεν βελτιώθηκε σε ανάλογο βαθμό η ανταγωνιστικότητα και δεν προχώρησαν οι διαρθρωτικές αλλαγές. Η υψηλή εξάρτηση από τις ενισχύσεις διαμόρφωσε αντιλήψεις και συμπεριφορές που οδήγησαν σε χαλάρωση των αντανακλαστικών και σε ακαμψία των οικονομικών δομών. Επιπλέον, συγκρότησε συμφέροντα στα οποία εδράζεται η αδράνεια αλλά και ενεργητικές συμπεριφορές που παρεμποδίζουν τη διαδικασία εκλογίκευσης του συστήματος των ενισχύσεων και την αντιμετώπιση των ενδοαγροτικών ανισοτήτων. Από την άλλη η ανισοκατανομή των ενισχύσεων (το 10% των αγροτών παίρνει το 50% των ενισχύσεων, ενώ το 50% των αγροτών μόνο το 10%) αναδεικνύει τις ανισότητες που προκαλεί το επιλεχθέν μοντέλο κατανομής των δικαιωμάτων. Μία σχετική προσπάθεια εξ ορθολογισμού των ενισχύσεων οφείλει να είναι.

1. Η δικαιότερη κατανομή των ενισχύσεων και ο περιορισμός της εξάρτησης από αυτές με αύξηση του εισοδήματος από την παραγωγή.
2. Η αλλαγή του μοντέλου σύγκλισης των δικαιωμάτων ώστε να περιοριστούν στο ελάχιστο οι διαφορές που υπάρχουν στις αγροτικές ενισχύσεις ακόμη και για ίδια προϊόντα στην ίδια περιοχή και ταυτόχρονα να δοθεί η δυνατότητα ενίσχυσης και σε νεοεισερχόμενους αγρότες.
3. Η βελτιστοποίηση της διαχείρισης των πόρων της ΚΑΠ και η ελαχιστοποίηση των δημοσιονομικών διορθώσεων.
4. Η αποτελεσματική διαχείριση των πόρων και μέτρων του ΠΑΑ 2014-2020 για την υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής αγροτικής ανάπτυξης.

Το έλλειμμα αναπτυξιακής πολιτικής, μέχρι σήμερα, αφήνει άλυτα τα προβλήματα του αγροτικού τομέα, τα οποία επανέρχονται με πιο πιεστικό τρόπο. Υπό την πίεση των οξυμμένων προβλημάτων προτάσσονται συνήθως πυροσβεστικές πρακτικές. Με τον τρόπο αυτό, όμως, παραμερίζονται διαρκώς οι πολιτικές με αναπτυξιακό περιεχόμενο, οι οποίες έχουν το «μειονέκτημα» να αποδίδουν μέσο-μακροπρόθεσμα και δεν είναι άμεσα εκμεταλλεύσιμες από … πολιτική άποψη. Η «φιλοαγροτική», διαχειριστικού τύπου και άνευ αναπτυξιακού περιεχομένου πολιτική, αυτό-εγκλωβίζεται στο φαύλο κύκλο που η ίδια δημιουργεί και συχνά , οδηγεί σε αδιέξοδο.

Για να επιτύχει η στρατηγική της ανασυγκρότησης της ελληνικής γεωργίας και των αγροτικών περιοχών, είναι απαραίτητη και η μεταρρύθμιση του θεσμικού περιβάλλοντος που διέπει την ανάπτυξη γεωργίας και της υπαίθρου. Οι αλλαγές στην εκπαίδευση, την έρευνα, τις συμβουλευτικές υποστηρικτικές υπηρεσίες για την μεταφορά της γνώσης στους γεωργούς και την ορθή εφαρμογή της πολιτικής είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητες και επείγουσες.

* Τα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα τη γνώμη του notospress.gr