Κυρίαρχοι ἤ συγκυρίαρχοι;

Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης

«Η ΚΥΠΡΟΣ εἶναι μία δεύτερη Ἑλλάς» εἶπε κάποτε ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς ἀπευθυνόμενος στόν Πρόεδρο Μπούς

Βασικά πάντα αὐτό ἦταν τό πρόβλημα καί γιά τούς Τούρκους καί γιά τόν ξένο παράγοντα. «Δεύτερη Ἑλλάς», ἑνωμένη μέ τήν πρώτη Ἑλλάδα, ἀεροπλανοφόρο ἐγκατεστημένο στήν μύτη τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, σέ κομβικό σημεῖο τῆς Μεσογείου; «Δεύτερη Ἑλλάς» ἕνα τόσο μεγάλο νησί σέ ἀπόσταση ἀναπνοῆς ἀπό τά τουρκικά παράλια στήν Ἀνατολική Μεσόγειο μέ ὅ,τι αὐτό σήμαινε γιά τήν ἄμυνα τῆς γείτονος; Μά αὐτό δέν ἦταν «δεύτερη Ἑλλάς» γιά ἐκείνους. Ἐφιάλτης ἦταν. Καί ἄν κρίνουμε ἀπό τίς ἀντιδράσεις τους στό πρόσφατο παρελθόν ὅταν ἐφαρμόστηκε τό ἑνιαῖο ἀμυντικό δόγμα καί ἄν κρίνουμε καί ἀπό τίς ἀντιδράσεις τους στό παρόν κάθε φορά πού ἀνοίγει θέμα κοινῆς ΑΟΖ τῆς Κύπρου μέ τήν Ἑλλάδα, ἐφιάλτης ἐξακολουθεῖ καί παραμένει. Ἐάν μποροῦσε νά ἀνοίξει ἡ γῆς νά τήν καταπιεῖ τήν Κύπρο μας, θά ἦταν τό ἰδεῶδες γιά τόν ξένο παράγοντα καί γιά τούς Τούρκους. Πῶς φύτρωσε ἐκεῖ; 47 χρόνια μετά τήν εἰσβολή τοῦ Ἀττίλα ἡ Μεγαλόνησός μας ἀποτελεῖ κάρφο εἰς τόν ὀφθαλμό τους.

Ὡστόσο σήμερα πού μιλᾶμε τά δεδομένα ἔχουν ἀλλάξει. Ἡ κατάσταση πού προέκυψε τό 1974 ἔχει παγιωθεῖ. Ἀκόμη καί αὐτή ἡ Εὐρωπαϊκή Ἕνωση, στό κεκτημένο τῆς ὁποίας ἤλπιζε ὁ Γιάννος Κρανιδιώτης γιά τήν ἐπίλυση βασικῶν πτυχῶν τοῦ Κυπριακοῦ προβλήματος, ἀπεδείχθη στήν πράξη πολύ ὀλίγη γιά τέτοια ἀνατροπή. Σήμερα τό κεκτημένο τελεῖ ἐπισήμως σέ ἀναστολή στό βόρειο τμῆμα τῆς νήσου ὅπου καί τά κατεχόμενα καί κατά τά φαινόμενα θά τελεῖ γιά καιρό σέ ἀναστολή. Τούτων δοθέντων, πρέπει νά ἀξιολογήσει κανείς τίς ἐναλλακτικές πού ὑπάρχουν ἐν ὄψει τῆς σύγκλησης νέας πενταμεροῦς διάσκεψης στήν Γενεύη ὑπό τήν αἰγίδα τοῦ ΟΗΕ. Νά τίς ἀξιολογήσει ὠμά. Τί μᾶς συμφέρει ἐθνικά; Οἱ προτάσεις πού ὑπάρχουν στό τραπέζι εἶναι τρεῖς. Τήν πρώτη τήν ἐπαναλαμβάνουν καιρό οἱ Τοῦρκοι: συνομοσπονδία δύο κρατῶν. Τήν δεύτερη ἐμεῖς: διζωνική, δικοινοτική Ὁμοσπονδία. Μέ ἀποχώρηση τῶν στρατευμάτων τοῦ Ἀττίλα. Τήν τρίτη, τήν ἀκοῦμε κατά καιρούς ψιθυριστά σέ ἐμπιστευτικές ἐνημερώσεις: ἡ παροῦσα κατάσταση εἶναι προτιμώτερη ἀπό τήν συγκυριαρχία. Ἐπειδή εἶναι στά «σκαριά» ἕνα νέο σχέδιο Ἀννάν καλό θά ἦταν νά σκεφτοῦμε μεγαλόφωνα, ὅσο τό ἐθνικό συμφέρον μᾶς ἐπιτρέπει, τί τέξεται ἡ ἐπιοῦσα.

Ἡ λύση τῆς συνομοσπονδίας –καί μαζί καί μόνοι– δέν συμφέρει κανέναν πλήν τῶν Τούρκων. Ἄν ἐπρόκειτο νά διχοτομηθεῖ ντέ φάκτο τό νησί ἀπαιτεῖται καί συνεταιρισμός γιά τήν διχοτόμηση; Καί μάλιστα συνεταιρισμός μέ τούς Τούρκους; Ἀφῆστε πού αὐτή ἡ λύση θά ὁδηγοῦσε στήν ἔνταξη τῆς Τουρκίας στήν ΕΕ ἀπό τήν πίσω πόρτα. Μέ ψῆφο στά κοινοτικά ὄργανα. Κάτι πού δέν ἐπιθυμεῖ σχεδόν κανένας στήν Ἕνωση ἀσχέτως τοῦ τί λέγεται δημοσίως. Ἡ διζωνική-δικοινοτική ὁμοσπονδία τώρα: εἶναι τό μεγάλο μας ὄνειρο. Νά δοῦμε τό νησί ἐπανενωμένο. Νά ξαναδοῦμε ἐλεύθερες τήν Ἀμμόχωστο καί τήν Κερύνεια. Νά ζήσουν ἁρμονικά καί εἰρηνικά οἱ Ἑλληνοκύπριοι μέ τούς Τουρκοκύπριους χωρίς ξένα στρατεύματα πάνω ἀπό τήν κεφαλή τους. Μπορεῖ ὅμως ὑπό τίς περιστάσεις νά μᾶς δώσει κανείς τήν λύση πού ὀνειρευόμαστε; Θά περιμένουμε. Ἀλλά ἡ κτηθεῖσα πεῖρα ἀπό τήν μελέτη τοῦ σχεδίου Ἀννάν μᾶς δείχνει ὅτι οἱ σύμμαχοι προσβλέπουν σέ μιά ὁμοσπονδία τόσο ἀντιλειτουργική πού νά μήν τήν ἐλέγχει κανείς. Οὔτε ἐμεῖς, οὔτε οἱ Τοῦρκοι. Ἡ κτηθεῖσα πεῖρα μᾶς λέει ὅτι ἡ Κυπριακή Δημοκρατία εἶναι ἐκτεθειμένη σέ ὕπουλες ἐπιθέσεις, κάθε φορά πού κάνει ἕνα ἄνοιγμα γιά νά σταθεῖ ἡ οἰκονομία της στά πόδια της. Τήν μία τιμωρεῖται ἐπειδή στάθμευαν στίς τράπεζές της ρωσσικά κεφάλαια (ἀλλοῦ δέν ὑπάρχει πρόβλημα), τήν ἄλλη καταδιώκεται ἐπειδή ἔκανε ἀνοίγματα σέ κινεζικά κεφάλαια, σιγά μήν τήν ἀφήσουν ἀνεξάρτητη στό πλαίσιο ἑνός νέου κράτους. Ἡ κτηθεῖσα πεῖρα μᾶς λέει ὅτι ἄν εἶχε ψηφιστεῖ τό σχέδιο Ἀννάν τό 2004, τότε μέ βάση τίς ἐξελίξεις στίς οἰκονομίες τῆς Ἑλλάδος καί τῆς Τουρκίας, ἀπό τότε ἕως σήμερα (ἐμεῖς χάσαμε τό μισό ΑΕΠ στήν κρίση, οἱ Τοῦρκοι τό ἑπταπλασίασαν), τό πιθανώτερο σενάριο θά ἦταν νά ἔχουν πατήσει «πόδι» οἱ Τοῦρκοι καί στό νότιο τμῆμα τοῦ νησιοῦ. Ἡ ἀπόσταση τῆς Κύπρου ἀπό τήν Τουρκία εἶναι τόσο μικρή ὥστε ἐπιτρέπει ἀνέτως τήν ἕνωση τῶν οἰκονομιῶν τους, ἄν ἡ Ἄγκυρα εἶχε τήν εὐκαιρία νά τό κάνει στό πλαίσιο ἑνός ἑνιαίου κράτους.

Τά ὅσα συζητοῦνται γιά τήν διζωνική δικοινοτική ὁμοσπονδία σήμερα, ἡ ὁποία φέρεται νά ἔχει ὡς μοντέλο λύσης τήν στήριξη τοῦ Προέδρου Μπάιντεν, ἄλλοτε μᾶς κάνουν αἰσιόδοξους καί ἄλλοτε μᾶς κάνουν σκεπτικούς. Εἰδικῶς ἡ πρόταση γιά ἐναλλασσόμενη Προεδρία Ἑλληνοκυπρίων καί Τουρκοκυπρίων. Τέτοια σχήματα ζοῦν σέ βάθος χρόνου μόνο ἄν ἔχει ἐγκαθιδρυθεῖ βαθειά ἐμπιστοσύνη μεταξύ τῶν κοινοτήτων. Ἔχει; Ὑπάρχει βεβαίως καί ἡ τρίτη λύση, τήν ὁποία μᾶς πιάνει ἡ καρδιά μας ὅταν τήν ἀκοῦμε: ἡ ἐπικύρωση τῆς διχοτόμησης καί ἡ λειτουργία δύο ἐντελῶς χωριστῶν κρατῶν. Ἄνευ συνομοσπονδίας. Εἶναι ἡ λύση πού ἀναγνωρίζει τά τετελεσμένα τοῦ Ἀττίλα καί κανείς δέν θά πεῖ δημοσίως ὅτι αὐτή εἶναι ἡ προτιμωτέρα. Οἱ ἐπιλογές πού ἔχουν κάνει ἕως τώρα οἱ ἀδελφοί μας κατατείνουν βεβαίως στήν ἄποψη ὅτι προτιμοῦν τήν παροῦσα κατάσταση παρά τό ἄγνωστο τῆς συγκυριαρχίας. Ἡ πλειοψηφία ἀπόρριψης τοῦ σχεδίου Ἀννάν στό δημοψήφισμα (75%) αὐτό τό μήνυμα ἐμπεριεῖχε: καλύτερα ὅπως εἴμαστε τώρα κυρίαρχοι τοῦ οἴκου μας, μέχρι νεωτέρας. Ὁ θρῦλος λέει ὅτι ἀκόμη καί οἱ πλέον πατριῶτες Κύπριοι πολιτικοί πού δέν ἀνήκουν στό μπλόκ τῶν ἐνδοτικῶν τοῦ «Ὡς δαμέ» ψιθύριζαν στό παρελθόν στά αὐτιά Ἑλλήνων συναδέλφων τους «καλύτερα νά μείνουμε ὅπως εἴμαστε, ἔτσι, κυρίαρχοι τοῦ μέλλοντός μας». Ἀλλά ἀκόμη καί αὐτοί ἀναγνώριζαν ὅτι τό βάρος μιᾶς τέτοιας ἐπιλογῆς ἔπρεπε νά τό φέρει ἡ Ἄγκυρα, ὄχι ἡ Λευκωσία. Νά προκύψει ὡς τό τελικό ἀποτέλεσμα τῆς ἀδιαλλαξίας της. Κανείς δέν μπορεῖ νά πάρει τήν εὐθύνη νά τό πεῖ δημοσίως, ἀκόμη καί ἄν συμφωνεῖ τό 80% τοῦ κυπριακοῦ λαοῦ σιωπηρῶς. Θά δώσει λόγο στούς ἀγέννητους καί στούς νεκρούς.

Τά διλήμματα εἶναι ὅμως ἐδῶ καί μᾶς κυνηγοῦν: Δέν συζητᾶμε γιά αὐτά πού εἴχαμε καί χάσαμε. Συζητᾶμε γι’ αὐτά πού ἔχουμε καί θέλουμε νά ἔχουμε. Ἐάν ἕνα νέο σχέδιο Ἀννάν ἀποδώσει δικαιοσύνη καί ἔν τινι μέτρῳ ἐπιστροφή στήν προτέρα κατάσταση, τότε, ναί, ἡ διζωνική δικοινοτική ὁμοσπονδία πρέπει νά εἶναι ἡ λύση καί ὀφείλουμε νά παλέψουμε γι’ αὐτήν. Ἔχω μελετήσει προσεκτικά τά βιβλία τοῦ Νίκου Χριστοδουλίδη καί τοῦ Ἰωάννη Κασουλίδη, τήν σκέψη τῶν ὁποίων ἐκτιμῶ βαθύτατα. Ἐάν ὅμως ἡ προσφορά τοῦ ξένου παράγοντος εἶναι ἕνα νέο σχέδιο Ἀννάν σέ παραλλαγή μέ ὀλίγα «δῶρα» (τό νέο ὁμοσπονδιακό κυπριακό κράτος θά ἔχει κοινή ΑΟΖ μέ τήν Ἑλλάδα καί θά μετέχει ὡς πλῆρες μέλος στό ΝΑΤΟ), τότε ὀφείλουμε, ὀφείλουν πρίν καί πάνω ἀπό ὅλα οἱ ἀδελφοί μας, οἱ Κύπριοι, νά τά σκεφτοῦν ὅλα ἀπό τήν ἀρχή. Πάλι. Ἐτσι ἔχουν τά πράγματα. Τό ἐπίδικον εἶναι ἡ συνέχεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ στό νησί. Ὄχι ὁ συγκυριακός δισταγμός μας νά μιλήσουμε χωρίς φόβο καί πάθος.

Πηγή: Εστία