Γράφει η Άβα Μπουλούμπαση*

Η έναρξη μιας ακόμη προεκλογικής περιόδου, που δεν προοιωνίζεται μεγάλες και ουσιαστικές αλλαγές, τουλάχιστον ως προς τα κεντρικά επίδικα, αναδεικνύει ένα μεγάλο έλλειμμα συνολικά της ελληνικής , αλλά και της τοπικής μας κοινωνίας: Την έλλειψη δημόσιου “χώρου” ελεύθερου διαλόγου των πολιτών (συμπεριλαμβάνοντας σε αυτούς όσους -ες ζουν και εργάζονται στη χώρα μας).

Βέβαια η πρόσφατη επέλαση του Covid νομιμοποίησε επιστημονικά, ως ένα βαθμό, τη συρρίκνωση του δημόσιου πολεοδομικού χώρου για λόγους προστασίας. Ωστόσο προκάλεσε πολλές αντιδικίες ως προς τις διαστάσεις του εγκλεισμού, αλλά και ως προς τον κοινωνικά νοούμενο δημόσιο “χώρο” ως δημόσια “σφαίρα” κοινωνικής διάδρασης και δημοκρατικού διαλόγου των πολιτών μιας (υπαρκτής ή φανταστικής;) Δημοκρατικής Πολιτείας.

  • Η παλιά Αγορά, η ρούγα, το καφενείο , οι πλατείες, τα “πηγαδάκια”, οι ανοιχτές παρέες λείπουν όλο και περισσότερο, και αυτό δεν μπορεί να δικαιολογηθεί ούτε μόνο, ούτε κύρια για λόγους προστασίας από την πανδημία.

Το παντοδύναμο Διαδίκτυο με τις προωθημένες μορφές του chatGPT, αλλά ακόμη και τα λεγόμενα “κοινωνικά” δίκτυα, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να τα υποκαταστήσουν ……

Δημόσια σφαίρα, ως κατ’εξοχήν δημοκρατικός χώρος έκφρασης, διατύπωσης και ζύμωσης ιδεών, άσκησης ανεξάρτητης και υπεύθυνης κριτικής στην εξουσία και τους θεσμούς της, βήμα για τον κάθε ανήσυχο και ευαίσθητο πολίτη όποιου γένους, δυστυχώς δεν υφίσταται.

Η έννοια του διαλόγου, ως μεθόδου αλληλεπίδρασης και συνδιαμόρφωσης απόψεων έχει σοβαρά πληγεί.

Αρκεί να δούμε τα επίκαιρα debates των πολιτικών αντιπάλων από την πλευρά της σημειολογίας: όχι μόνο ο διευθύνων δημοσιογράφος επιβάλλει τους όρους της συζήτησης, με την πίεση του χρόνου και το ρολόι μέτρησης να βρίσκεται σε πιο εμφανή θέση από τους “συνομιλούντες” , αλλά και η ίδια η στάση τους και ο τρόπος που δεν επικοινωνούν οπτικά μεταξύ τους παρά μόνο ο καθένας ξεχωριστά με την κάμερα, αποδομεί την έννοια του διαλόγου. Ενός κατ’ευφημισμό διαλόγου, που συνίσταται απλά στη μεταφορά επιχειρημάτων των αντίστοιχων κομματικών non papers και καθόλου στην ανταλλαγή απόψεων…

Με τα ΜΜΕ αλλά και το Διαδίκτυο να παίζουν το ρόλο καταλύτη, τον ακόμη και πολεοδομικά, περιορισμό μέχρις εξαφάνισης των δημόσιων /κοινόχρηστων χώρων, η σύγχρονη κοινωνία των πολιτών έχει μετατραπεί σε άθροισμα απομονωμένων και αυτοαναφερόμενων ατόμων.

Η προεκλογική περίοδος που διανύουμε ήδη, καταγράφει το πρόβλημα με πολύ δραματικό τρόπο. Καλούμαστε να επιλέξουμε με την ψευδαίσθηση ότι συμμετέχουμε συνειδητά στις εξελίξεις. Τη στιγμή που οι “ταυτότητες”( πολιτικές, ιδεολογικές, πολιτισμικές, ακόμη και φύλου) λοιδορούνται ως τεχνητά κατασκευάσματα, την ίδια στιγμή άλλες “ταυτότητες” γίνονται αποδεκτές και κατασκευάζονται, αν και με λιγότερο εμφανείς τρόπους. Επικρατεί η ταυτότητα του μεμονωμένου ατόμου, με ιεροποίηση των ατομικών και παραγνώριση των πολιτικών, συλλογικών του δικαιωμάτων, ακόμη και σε χώρους που επιμένουν να αυτοπροσδιορίζονται ως προοδευτικοί.

  • Πολιτική ζύμωση δεν υπάρχει, παρά μόνο σε μικρές παρέες. Τα χαρακτηριστικά “πηγαδάκια” της Ομόνοιας, οι μεγάλες και ζωηρές φοιτητικές συνελεύσεις, οι “αγανακτισμένοι”, τα καφενεία , ακόμη και η ρούγα των χωριών , έχουν υποκατασταθεί από τον μεταλλαγμένο χώρο των social media και των chatGPT, σε χρήση μόνο των μυημένων...

Η φωνή των “από κάτω” διαμεσολαβείται, “μεταφέρεται” δια των αντιπροσώπων και δεν της δίνεται η ευκαιρία να ακουστεί αυθεντικά. Και αν σε κεντρικό επίπεδο, αυτό συνιστά πολιτειακό πρόβλημα, όπως εύστοχα έχει ορίσει ο ομοτ. καθηγ. Παντείου Γιώργος Κοντογιώργης, ίσως σε τοπικό επίπεδο είναι ακόμη αντιμετωπίσιμο.

Αναφέρομαι στην ουσιαστική ανάγκη έκφρασης της τοπικής κοινωνίας για ζητήματα “μικρά” και μεγαλύτερα, που αφορούν άμεσα την καθημερινότητα, άρα τη ζωή μας. Και αυτά όχι μόνο, και όχι κύρια, εν μέσω κάποιας προεκλογικής περιόδου.

Ειδικά στη Σπάρτη, πριν μερικά χρόνια, ορατή και δραστήρια ήταν η παρουσία της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΠΟΛΙΤΩΝ, στην οποία είχα την τιμή να συμμετέχω. Μιας συλλογικότητας χωρίς κομματικό πρόσημο, ούτε εκλογικές επιδιώξεις. Η διαμόρφωση απόψεων και η δημόσια προβολή τους , παρά τις κατά καιρούς αδυναμίες και παραλείψεις, ο τολμηρός ανεξάρτητος και επιχειρηματολογημένος λόγος, είχαν θετική αντιμετώπιση από τους συμπολίτες, ασχέτως κομματικής ή ιδεολογικής τοποθέτησης.

Αντίστοιχα, το λιγότερο γνωστό αλλά συλλογικό και στη βάση δημοκρατικών διαδικασιών, εγχείρημα της ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΗΜΟ ΠΕΛΛΑΝΑΣ, που ξεκίνησε μεν εκλογικά αλλά είχε στόχους ανάπτυξης μιας κίνησης πολιτών από τα κάτω, θα μπορούσε να αποτελέσει πολύτιμη παρακαταθήκη για τους ανήσυχους συμπολίτες μας.

Δεν ξέρω αν ο (βιολογικός) χρόνος από μόνος του είναι ανασταλτικός παράγοντας για νέες πρωτοβουλίες, ωστόσο με τη συμβολή όλων όσων συμμετείχαμε σε αυτές τις πρωτοβουλίες, θα ήταν κέρδος (και) για τον Δήμο Σπάρτης, (νοούμενο βέβαια σαν σύνολο της πόλης της Σπάρτης με την περιφέρεια που συνήθως αγνοείται…) να ξεκινούσε μια νέα συλλογικότητα, από νέους ανθρώπους, με έμφαση στην ανοιχτότητα, τις δημοκρατικές λειτουργίες, την πολυσυλλεκτικότητα και τη συνδιαμόρφωση απόψεων με αλληλοσεβασμό και προώθηση του κοινού συμφέροντος για το καλό του τόπου.

Τα πεδία του πολιτισμού, της προοδευτικής ολιστικής οικονομικής ανάπτυξης, της προώθησης της κοινωνικής αλληλεγγύης, και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, θα είχαν πολλά να κερδίσουν. Μιλώντας πάντα με όρους συλλογικότητας και όχι προσωπικής προβολής κάποιων.

Ίσως μια τέτοια προσπάθεια θα μπορούσε να διεκδικήσει και να ανακτήσει ένα κομμάτι δημόσιου χώρου και δημόσιου λόγου που τόσο τον χρειαζόμαστε.

Αν θέλουμε βέβαια να αμφισβητήσουμε το Τέλος της Ιστορίας σε πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο...

Καστόρι/Καστανιά Επάνω Ρίζας Ταϋγέτου

(*) Αρχιτέκτων/Ιστορική ερευνήτρια

* Τα άρθρα δεν απηχούν απαραίτητα τη γνώμη του notospress.gr