Οι τρεις ρόλοι του Ερντογάν

Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς / kathimerini.gr

Ο Ταγίπ Ερντογάν δεν μπορεί να μείνει σε ένα ρόλο για πολύ καιρό. Και αυτό, στις σημερινές γεωπολιτικές συνθήκες, ενδέχεται να του κοστίσει. Ο ένας ρόλος ήταν του ηγέτη που προσπαθούσε να κλείσει όλα τα μέτωπα που ο ίδιος είχε ανοίξει, με το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, την Ελλάδα φυσικά και άλλους. Ο άλλος ρόλος ήταν ο παραδοσιακός, του επιτήδειου ουδετέρου που προσπαθεί να παίξει με όλες τις πλευρές όταν ο πλανήτης χωρίζεται καθαρά σε στρατόπεδα. Παίζει αυτόν τον ρόλο αριστοτεχνικά στην Ουκρανία καθώς διατηρεί μια στενή σχέση με τον Πούτιν την ίδια ώρα που κατασκευάζει ένα εργοστάσιο που θα παράγει μη επανδρωμένα αεροσκάφη, σχεδόν αποκλειστικά, για την Ουκρανία. Ο τρίτος ρόλος είναι του υπερπροστάτη των μουσουλμάνων και του πολιτικού που δικαιολογεί ακραίες, ακόμη και τρομοκρατικές πράξεις. Οι ρόλοι αλλάζουν συνεχώς και αλληλοεπικαλύπτονται. Η Δύση, δηλαδή οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι, του δίνουν μεγάλα περιθώρια γιατί η Τουρκία είναι πια μια μεγάλη δύναμη, με στρατηγική θέση. Οι Δυτικοί έχουν επίσης σημαντικά οικονομικά συμφέροντα σε σχέση με την Τουρκία. Εχουν όμως και μια τεράστια αγωνία να «μην τη χάσουν».

Χθες βράδυ ο Τούρκος ηγέτης μπήκε στον τρίτο ρόλο. Δεν το έκανε διακριτικά, αλλά σαν ταύρος εν υαλοπωλείω. Κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι εκπαιδεύουν τρομοκράτες και ότι συμμετέχουν σε «σφαγή των Παλαιστινίων», προφανώς μαζί με το Ισραήλ. Στην Ιερουσαλήμ μάλλον θα εξανεμίστηκε κάθε διάθεση επαναπροσέγγισης με την Αγκυρα. Η χώρα αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή απειλή και μετράει πολύ προσεκτικά φίλους και αντιπάλους, χωρίς να έχει ιδιαίτερη ανοχή ή υπομονή για ενδιάμεσες αποχρώσεις του γκρι. Στα μάτια του ισραηλινού κατεστημένου ο Ερντογάν ήταν ο άνθρωπος που έδωσε καταφύγιο στη Χαμάς. Αυτές οι δηλώσεις δεν θα έχουν όμως ιδιαίτερα θετική απήχηση, όπως μπορεί να φανταστεί κανείς, ούτε στις ΗΠΑ. Στο Κογκρέσο η Αγκυρα δεν είχε πολλούς φίλους πριν. Τώρα θα έχει νέους και ορκισμένους εχθρούς. Στο Πεντάγωνο, όπου παραδοσιακά είχε τα περισσότερα ερείσματα, βαθαίνει η αντίληψη ότι η Τουρκία δεν ταιριάζει στον ορισμό συμμαχικής χώρας. Της δόθηκε άλλωστε ένα σχετικό σήμα με την κατάρριψη drone από αμερικανικό αεροσκάφος. Αναρωτιούνται τώρα οι Αμερικανοί τι χρειάζονται την Τουρκία αν δεν είναι μαζί τους στην υπεράσπιση του Ισραήλ ή στην αντιμετώπιση του Ιράν, που είναι οι δύο βασικοί στρατηγικοί τους στόχοι στην περιοχή.

Σήμερα δεν μπορούμε να ξέρουμε τις άμεσες επιπτώσεις από αυτές τις εξελίξεις στα δύο πράγματα που καίνε την Αγκυρα: τα F-16 και τη στάση των αγορών και του ΔΝΤ αν η οικονομική κατάσταση επιδεινωθεί. Θα πρέπει, τέλος, να περιμένουμε να δούμε αν ο Ερντογάν θα βγει ή όχι από τον ρόλο του «καλού παιδιού» γενικότερα, όχι μόνο σε σχέση με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ.