Αναζητώντας Ράμπιν και Μαντέλα

Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς / kathimerini.gr

Είναι απίστευτο πόση διαφορά κάνει ένας συγκεκριμένος άνθρωπος, μία ισχυρή προσωπικότητα, στην εξέλιξη της Ιστορίας. Θυμάμαι ακόμη πολύ έντονα τις πρώτες εικόνες μετά τη δολοφονία του Γιτζάκ Ράμπιν, τον Νοέμβριο του 1995, από έναν ακροδεξιό Ισραηλινό πολίτη. Ο Ράμπιν ήταν ο ηγέτης που υπέγραψε τις συμφωνίες του Oσλο και ο οποίος, με τεράστια δυσκολία και έπειτα από πολλούς δισταγμούς, έσφιξε το χέρι του θανάσιμου αντιπάλου του στον περίβολο του Λευκού Οίκου. Ηταν όμως και μία σπάνια εκδοχή ηγέτη. Δεν συναντάς συχνά στην Ιστορία ανθρώπους που δοξάζονται σαν στρατηγοί στο πεδίο της μάχης και κατόπιν αναδεικνύονται σε υπεύθυνους ηγέτες (αυτό που οι Αγγλοσάξονες ονομάζουν statesman) που είναι διατεθειμένοι να επωμιστούν το ρίσκο ενός εγχειρήματος για την επίτευξη της ειρήνης. Ο Ράμπιν το έκανε γιατί είχε από τη μια το προσόν να καταλαβαίνει τι θα πει πόλεμος και πόσο αναγκαίο είναι να αποφευχθεί ξανά και ξανά. Και από την άλλη γιατί είχε την αξιοπιστία και τη φερεγγυότητα να πείσει τον μέσο Ισραηλινό πολίτη ότι η συμφωνία που υπέγραψε διασφάλιζε τα συμφέροντά του.

Η δολοφονία του δεν ήταν ένα στιγμιαίο έγκλημα, κάθε άλλο. Ηταν το προϊόν μιας παρατεταμένης επιχείρησης δηλητηρίασης του δημόσιου διαλόγου στο Ισραήλ. Ηταν κάτι χωρίς προηγούμενο. Ο άνθρωπος που πολέμησε και κέρδισε πολέμους έβλεπε πλακάτ με το πρόσωπό του με μουστάκι α λα Χίτλερ ή με αμφίεση που θύμιζε Αραφάτ. Κεντρικό ρόλο σε όλη αυτή τη διαδικασία προς την άκρα τοξικότητα και την άβυσσο της βίας έπαιξε βέβαια ο σημερινός πρωθυπουργός του Ισραήλ.

Καθώς έμαθα το νέο της δολοφονίας και άνοιξα το CNN, θυμάμαι να σκέπτομαι ενστικτωδώς ότι αυτό που έβλεπα δεν ήταν κάτι απλό, ήταν μάλλον η αρχή του τέλους του Ισραήλ όπως το ξέραμε έως τότε και ο ενταφιασμός κάθε προοπτικής επίλυσης του παλαιστινιακού προβλήματος. Πράγματι, μία προσωπικότητα έκανε όλη τη διαφορά. Μετά τον Ράμπιν ακολούθησε το χάος, η απόλυτη τοξικότητα στην πολιτική ζωή του Ισραήλ, η ανάδειξη των ακραίων στοιχείων σε κυρίαρχο ρόλο και οι τρομοκρατικές επιθέσεις από παλαιστινιακές οργανώσεις, που γκρέμισαν κάθε ελπίδα εξεύρεσης λύσης.

Σήμερα, μέσα σ’ αυτό το σκοτεινό σκηνικό, δεν μπορεί κανείς να διακρίνει ποιος θα μπορούσε να είναι ο Ράμπιν του 2024, ο ηγέτης που έπειτα από μια τραγωδία θα πάρει το ρίσκο μιας νέας συμφωνίας για δύο κράτη. Απαιτεί προσωπική, όχι απλά πολιτική, γενναιότητα και έναν ιδιαίτερο τύπο ηγέτη που δύσκολα συναντάς στις μέρες μας.

Αντίστοιχο έλλειμμα υπάρχει και στην άλλη πλευρά. Αραφάτ δεν υπάρχει πια ούτε και «διά-δοχος» με αντίστοιχη αξιοπιστία στους Παλαιστινίους. Γι’ αυτό πολλοί στη Δύση σκέπτονται, μέσα στη γενικότερη απελπισία που χαρακτηρίζει όποιον ασχολείται πολλά χρόνια με το Παλαιστινιακό, ότι μία λύση είναι να αναδειχθεί νέος ηγέτης ο Μαρουάν Μπαργκούτι. Πρόκειται για Παλαιστίνιο που είναι φυλακισμένος ως τρομοκράτης από το 2002 στο Ισραήλ και θα μπορούσε θεωρητικά να παίξει τον ρόλο ενός Παλαιστίνιου «Μαντέλα», που θα πάρει πάνω του την επίτευξη μιας συμφωνίας και την υλοποίησή της.

Βλέπετε όμως τι συμβαίνει; Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί μια θετική επόμενη μέρα χωρίς έναν «Ράμπιν» ή έναν «Μαντέλα», χωρίς δηλαδή τις απαραίτητες και σχεδόν μυθικές προσωπικότητες που κάνουν τη μεγάλη διαφορά στην πορεία της Ιστορίας.