Κακοποίηση - παραμέληση - ψυχολογική βία των παιδιών - Μπορείς να την διακρίνεις;

ΕΛΛΑΔΑ. Η κακοποίηση - παραμέληση - ψυχολογική βία των παιδιών είναι ένας όρος καινούριος. Χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα, μόλις το 1962 από τον Kempe ως «σύνδρομο κακοποιημένου παιδιού», για να περιγράψει ένα πολύ παλιό πρόβλημα. Να θυμηθούμε πως:

• Η τιμωρία με ξύλο μέχρι πρόσφατα ήταν παιδαγωγική μέθοδος
• Σύμφωνα με τα γραπτά του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, ο ρόλος της πολιτείας περιγράφεται ως ένας γονιός που φροντίζει και τιμωρεί
• Στη Σπάρτη όπως και σε άλλες πολιτείες θανάτωναν τα ανάπηρα παιδιά και το θεωρούσαν ως ευθύνη της πολιτείας, με σκοπό την εξασφάλιση μιας υγιούς κοινωνίας
• Σε αγροτικές περιοχές της Ινδίας παραμελούσαν τα κορίτσια σε βαθμό θανάτου, προκειμένου να απαλλαχτούν οι γονείς από το βάρος της υποχρέωσης για προίκα
• Στην Κίνα εγκαταλείπονταν τα θηλυκά βρέφη
• Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, η Ήρα θυμωμένη επειδή ο σύζυγος της Δίας είχε σχέσεις με άλλες γυναίκες, γέννησε από εξώγαμη σχέση τον Ήφαιστο. Ο Ήφαιστος ήταν άσχημος και ανάπηρος. Η Ήρα δεν άντεξε το πλήγμα και τον πέταξε από τον Όλυμπο στη θάλασσα. Σώθηκε από τη Θέτιδα και την Ευρύνομε, αλλά πάντα μισούσε τη μητέρα του. Ήταν βίαιος και όταν παντρεύτηκε την Αφροδίτη, ο γάμος απέτυχε.

Σήμερα ο ορισμός «κακοποίηση των παιδιών» περιλαμβάνει:

• σωματική κακοποίηση
• όλες τις μορφές παραμέλησης (έλλειψη στοιχειώδους φροντίδας)
• καθυστέρηση μη οργανικής αιτιολογίας στην ανάπτυξη του παιδιού
• παραμέληση ιατρικής και εκπαιδευτικής φροντίδας
• ανεπαρκή θρέψη
• συναισθηματική παραμέληση
• σεξουαλική παραβίαση όλων των μορφών
• ψυχολογική κακοποίηση
• κακοποίηση από το σύστημα - θεσμική κακοποίηση

Η ψυχολογική κακοποίηση είναι πιο δύσκολη μορφή στο να οριστεί. Στις βιβλιογραφικές αναφορές συνδέεται με την σωματική και σεξουαλική κακοποίηση.

Βία και καθημερινότητα

Η βία στην καθημερινότητα είναι τόσο συνήθης, που μας ακούγεται φυσιολογική. Η βία στην καθημερινή της μορφή αφορά στην ταπείνωση, στην ενοχοποίηση και στο ντρόπιασμα του παιδιού από τους γονιούς, στην κατάργηση της ατομικότητάς του. Εκφράζεται με λέξεις ταπεινωτικές, απειλητικές, με ειρωνεία και με ένταση στη φωνή και στις σωματικές εκφράσεις. Αυτή η βία παρουσιάζεται σε στιγμές δύσκολες, όπου οι γονείς δεν έχουν την ικανότητα να καθησυχάσουν τα παιδιά τους και να αντέξουν τη δική τους φόρτιση.

Μορφές της καθημερινής βίας

• λεκτική βία («είσαι βλάκας», «είσαι ένα τίποτα»)
• σαδιστική συμπεριφορά (κατά την κλινική διερεύνηση της βίαιης συμπεριφοράς ενός 5χρονου αγοριού ο πατέρας ανέφερε ότι αντιμετώπιζε τις αταξίες του γιού του βάζοντας σε λειτουργία την ξυλοσχιστική μηχανή γνωρίζοντας το μεγάλο τρόμο που του προκαλούσε)
• συναισθηματική απόρριψη
• υπερβολικές ή δυσανάλογες απαιτήσεις σε σχέση με την ηλικία του παιδιού (συχνά οι γονείς αφήνουν μικρά παιδιά να προσέχουν τα μικρότερά τους, πράγμα που βαραίνει δυσβάσταχτα τη συνείδηση των πρώτων σε περίπτωση ατυχήματος)
• αντιφατικές οδηγίες και διαταγές
• συναισθηματικός εκβιασμός των παιδιών («Αν μιλήσεις της γιαγιάς σου, ξέχασε πως έχεις πατέρα»)
• ταπείνωση του παιδιού μειώνοντας το, χρησιμοποιώντας ύβρεις, σκληρές κριτικές επιφέρουν το αίσθημα ντροπής, μειώνουν την αυτοεκτίμηση και αναστέλλουν την ψυχική του ανάπτυξη
• ενοχοποίηση: όταν ο γονιός για να εμποδίσει το παιδί του να επαναλάβει μια πράξη τον ενοχοποιεί («θα με αρρωστήσεις, θα με πεθάνεις»)
• όταν ο γονιός χρειάζεται το παιδί για να μη μείνει μόνος και εμποδίζει εμμέσως το παιδί να ικανοποιηθεί από άλλες σχέσεις
• όταν τα παιδιά γίνονται μάρτυρες ταπείνωσης του ενός γονιού από τον άλλον
• όταν τα παιδιά είναι μάρτυρες της σωματικής επίθεσης του ενός γονιού προς τον άλλον
• όταν τα παιδιά χρησιμοποιούνται για να λύσουν οι γονείς τους δικές τους διαφορές. (Αυτή η έμμεση βία στοχεύει αφενός να πλήξει τον άλλο γονιό, πλήττει ωστόσο το μέρος του εαυτού του παιδιού που είναι συνδεδεμένο με τον επιτιθέμενο γονιό ή τα παιδιά δέχονται επιθέσεις που αφορούν τον γονιό μέσα τους ή τον γονιό που αντιπροσωπεύουν)
• Η ήπια μορφή σωματικής βίας όπως το χαστούκι

Η άμεση βία προς το παιδί δηλώνει την απόρριψη του παιδιού από τον ένα ή και τους δύο γονείς. Οι προσβολές που υφίσταται το παιδί δικαιολογούνται από τον γονιό ως μέρος της τακτικής για διαπαιδαγώγησή του. Στην πραγματικότητα το παιδί είναι ενοχλητικό, δεν ικανοποιεί τις προσδοκίες του γονιού. Η παρουσία του παιδιού ξυπνά στον γονιό τα προσωπικά του ελλείμματα. Συχνά αυτό το παιδί νιώθει άβολα, νιώθει ντροπή γι’ αυτό που είναι. Για παράδειγμα ένα παιδί που είναι αδέξιο, γίνεται εντελώς αδέξιο μετά από τις φωνές και την απόρριψη του γονιού. Το υποτιμούμε που είναι αδέξιο ή γίνεται αδέξιο από την υποτίμηση και τον φόβο;