Επιμέλεια αφιερώματος Βαγγέλης Μητράκος

Τα σπίτια είναι η ζωντανή ιστορία των ανθρώπων που τα κατοίκησαν . Κάθε φορά που χάνεται ένα σπίτι , χάνονται μαζί του και οι ζωές , οι μαρτυρίες και οι μνήμες των ανθρώπων του , τα ίχνη που άφησαν πίσω τους μέσα στον χρόνο .

Στη Σπάρτη , γωνία Παλαιολόγου και Όθωνος - Αμαλίας , υπήρξε κάποτε η κλινική – κατοικία του Γιατρού Χρήστου Καρβούνη .

Ήταν ένα διώροφο κτίριο της αρχιτεκτονικής σχολής Μπαουχάουζ (Bauhaus) , σχολής η οποία λειτούργησε κατά την περίοδο 1919-1933 στη Γερμανία κι έγινε διάσημη για την προσέγγιση του σχεδιασμού που δημοσιοποίησε και δίδασκε . Τα κύρια χαρακτηριστικά της σχολής Bauhaus ήταν οι καθαροί όγκοι , απαλλαγμένοι από τα κυμάτια και τα διακοσμητικά των νεοκλασικών κτιρίων , οι μικροί εξώστες με τα ημικυκλικά τελειώματα , η συμμετρία στα ανοίγματα και η εκτενέστερη – πλέον- χρήση του σκυροδέματος .

Η κλινική-κατοικία Χρήστου Καρβούνη αναγέρθηκε το 1933 , σε σχέδια του Πολιτικού Μηχανικού Γεωργίου Π. Καμίτση από την Κόρινθο .

Στο ισόγειο στεγαζόταν η κλινική του Χρήστου Καρβούνη με το χαρακτηριστικό τζαμωτό χειρουργείο στην ανατολική του πλευρά , ενώ ο όροφος χρησιμοποιούταν σαν κατοικία του.

Ο Γιατρός Χρήστος Καρβούνης , ένας εξαίρετος επιστήμονας κι ένας σπάνιος και μοναδικός Άνθρωπος , συνελήφθη από τους Γερμανούς και εκτελέστηκε στο Μονοδέντρι , στις 26 Νοεμβρίου 1943 , μαζί με άλλους 117 συμπατριώτες του , αφού πρώτα αρνήθηκε τη χάρη που του προσφέρθηκε , λόγω των σπουδών του στη Γερμανία .

Η κλινική του έμεινε εκεί στη γωνία Παλαιολόγου και Όθωνος - Αμαλίας , για να μνημονεύει τον Ήρωα Γιατρό κι επιφανή Σπαρτιάτη Χρήστο Καρβούνη αλλά και για να προσφέρει μιαν όμορφη και διαφορετική (αισθητικά) αρχιτεκτονική εικόνα , μέσα στην οικοδομική μαζοποίηση της Σπάρτης .

Κατεδαφίστηκε το 2012 , αφού στέγασε επί 10ετίες τη Νομαρχία Λακωνίας .

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ

*κείμενο του Γιώργου Γιαξόγλου , αρχιτέκτονος του ΕΜΠ , που γράφτηκε με αφορμή την κατεδάφιση της κλινικής ΚΑΡΒΟΥΝΗ

«Ο Χρήστος Καρβούνης πέρα από την προσφορά του στην Σπαρτιατική και Λακωνική γενικότερα κοινωνία ως γιατρός , ήταν και μία προσωπικότητα που με την πολιτική του δράση προσπαθούσε και αγωνιζόταν για την κατοχύρωση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της δημοκρατίας και μάλιστα και στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής.

Την δράση του αυτή την πλήρωσε με την εκτέλεσή του από τα Ναζιστικά στρατεύματα κατοχής (βοηθούντων και των ντόπιων συνεργατών τους) , τον Νοέμβρη του 1943 στο Μονοδένδρι , μαζί με τους άλλους 117 Σπαρτιάτες.

Για τον λόγο αυτό , κατά την άποψη μου , το κτίριο αυτό ήταν ένα κτίριο - σύμβολο, φορτισμένο από τις ιστορικές μνήμες του πρόσφατου παρελθόντος. Δυστυχώς και το κτίριο αυτό είχε την τύχη του Τζιβανοπουλέϊκου (τα τέσσερα αδέλφια ήταν και αυτά ανάμεσα στους 118 εκτελεσθέντες στο Μονοδένδρι).

Πότε άραγε θα αφυπνιστούν τόσο οι τοπικές Αρχές αλλά και οι Σπαρτιάτες έτσι ώστε να φροντίσουν και προστατεύσουν την ιστορική κληρονομιά της ΣΠΑΡΤΗΣ ; Η ιστορία της Σπάρτης δεν ξεκινά και σταματάει στους 300 του Λεωνίδα . Η ιστορία της Σπάρτης είναι διαχρονική και όλοι θα πρέπει να προστατεύουμε τα όποια ψήγματα τόσο της απώτερης όσο και της πρόσφατης ιστορίας της.»

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ

Αρχιτέκτονας Ε.Μ.Π.

Φύλλα κατοχής / Τσάτσου Ιωάννα

27 Νοέμβρη 1943

Όλη τη νύχτα κατακλυσμός η βροχή, δεν μ’ άφηνε να κοιμηθώ. Μα το πρωί άνοιξα το παράθυρο στην πιο λαμπρή χειμωνιάτικη μέρα. Η γη ήταν πλυμένη, πεντακάθαρη. Ο ήλιος φωτεινός και ζεστός, σαν ήλιος Αυγούστου. Χτύπησε το τηλέφωνο. Σήκωσα η ίδια το ακουστικό και άκουσα την είδηση:

“Στη Σπάρτη, στο Μονοδένδρι τουφέκισαν χτες οι Γερμανοί εκατόν δέκα εφτά, όλο τον ανθό της πόλης και μέσα σ’ αυτούς το Χρήστο Καρβούνη”. Έμεινα σαν απολιθωμένη. Δεν καταλάβαινα. Δεν ήθελα να καταλάβω. Ο άνθρωπος ξαναείπε τα ίδια λόγια, τον ακούω ακόμα. Χτες το πρωί στο Μονοδένδρι τουφέκισαν εκατόν δέκα εφτά. Τέσσερα παιδιά του Τζιβανόπουλου και τον γιατρό Καρβούνη. Κάθε σπίτι κι ένας νεκρός. Όλη η Σπάρτη μοιρολογάει.

-Αν είχε καεί ολόκληρη, θάταν λιγότερο το κακό.

-Μα γιατί; μπόρεσα να ρωτήσω.

-Σκότωσαν ένα γερμανό στρατιώτη στο Μονοδένδρι, μου είπε πάλι ο άνθρωπος από την άλλη μεριά του ακουστικού.

Πήγα στο γραφείο για την ημερήσια δουλειά. Σαν αυτόματο άκουα τα προβλήματα του κόσμου. Και το πρωί, και τώρα το βράδυ, μια σκέψη είναι πάντα εκεί και δεν μ’ αφήνει να ησυχάσω:

“Ο Χρήστος Καρβούνης δεν θα δει ζωντανός ελεύθερη την Ελλάδα”. Αυτή η μεγάλη του λαχτάρα που τον έκανε να κινεί γη και ουρανό, να ζει και να πεθαίνει κάθε στιγμή, βούλιαζε μες στο χάος των ανεκπλήρωτων.

Προσπαθώ να θυμηθώ το Μονοδένδρι. Είχα περάσει από κει πηγαίνοντας προς τη Σπάρτη. Με είχαν ζαλίσει οι γυμνές κορδέλλες.

28 Νοέμβρη 1943

Ήρθε κάποιος από τη Σπάρτη. Τον άκουσα ώρες να μιλάει για τον θάνατο του Ανθρώπου. Οι θρύλοι γεμίζουν την ατμόσφαιρα. Τούτο όμως είναι ιστορία. Οι Γερμανοί την τελευταία στιγμή σεβάστηκαν τον εξαιρετικό επιστήμονα και τούδωσαν χάρη. Ο Καρβούνης παρακάλεσε να δοθεί η δική του χάρη σ’ ένα από τους τέσσερις Τζιβανόπουλους. Να μη κλάψει η μάνα τέσσερις γιους μαζί. (Για πολύ καιρό η κυρία Τζιβανοπούλου έστρωνε το πρωί τα κρεβάτια των γιων της και τα ξέστρωνε το βράδυ). Ο γερμανός αρνήθηκε. Τότε ο Καρβούνης επαναστάτησε.

-Είστε ένας λαός βάρβαρος, είπε στον αξιωματικό, σε τέλεια γερμανικά. Ντρέπομαι που σπατάλησα οχτώ χρόνια στον τόπο σας. Οχτώ χρόνια πεταμένα, χαμένα.
Ο γερμανός θύμωσε, κοκκίνισε και με όλη τη δύναμή του τον χτύπησε με το κοντάκι του όπλου του στο μπράτσο.

Όταν μάζεψαν τους νεκρούς στο Μονοδένδρι, ο Χρήστος Καρβούνης είχε το μπράτσο σπασμένο”.

ΙΩΑΝΝΑ ΤΣΑΤΣΟΥ “ΚΥΔΑΘΗΝΑΙΩΝ 9″ Εκδόσεις ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ / ΕΥΘΥΝΗ