Εσπεριδοειδή: Το παρόν και το μέλλον - Νέα δεδομένα υποκειμένων και ποικιλιών

Γράφει ο δρ Βασίλειος Ζιώγας*

ΕΛΛΑΔΑ. Τα εσπεριδοειδή είναι μεταξύ των παραδοσιακών καλλιεργειών της Ελλάδας. Η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών αποσκοπεί στην κάλυψη των αναγκών της εγχώριας αγοράς, ενώ εμφανίζει και σαφή εξαγωγικό χαρακτήρα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, τα τελευταία χρόνια, τα εσπεριδοειδή, και ειδικότερα τα πορτοκάλια, είναι σταθερά το πρώτο εξαγώγιμο φρούτο της χώρας, ενώ η αναγνώριση των ευεργετικών ιδιοτήτων τους (πηγή βιταμίνης C, αντιοξειδωτικά, φυτικές ίνες) στην ανθρώπινη υγεία τα καθιστά είδη πρώτης ανάγκης.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, στην Ελλάδα οι εκτάσεις στα τρία παραδοσιακά κέντρα καλλιέργειας (Άργος, Λακωνία και Άρτα) συνεχώς φθίνουν, ενώ δημιουργούνται νέα κέντρα παραγωγής (Αιτωλοακαρνανία). Προς την κατεύθυνση ανάκαμψης της εσπεριδοειδοκαλλιέργειας στην Ελλάδα, είναι αναγκαίο να υπάρξουν στοχευμένη μελέτη νέων ποικιλιών και υποκειμένων στο σύνολο των καλλιεργητικών κέντρων ανά την επικράτεια, αναδιάρθρωση των ειδών και των ποικιλιών εσπεριδοειδών, με σκοπό τη στοχευμένη παραγωγή ειδών ανά περιφέρεια, αλλά και τροφοδοσία της εφοδιαστικής αλυσίδας με καρπούς όλο τον χρόνο.

Ειδικότερα, στην καλλιέργεια των πορτοκαλιών το πρόβλημα δημιουργείται λόγω της υπερδιάθεσης καρπών τον χειμώνα ποικιλίας Merlin και έλλειψη καρπών νωρίς το φθινόπωρο (υπερπρώιμες ποικιλίες) και την άνοιξη. Τα συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα δημιουργούνται εμπορικά κενά, τα οποία δύναται να καλυφθούν με την καλλιέργεια ποικιλιών όπως η Μ7 (πατενταρισμένη ποικιλία), η Fukumoto, η Cara Cara, η Lane Late, η Chislett Summer Navel (πατενταρισμένη) και η Powell Summer Navel (πατενταρισμένη) (βλ. πίνακα 1).

Στα μανταρίνια, το πρόβλημα δημιουργείται λόγω της υπερδιάθεσης καρπών τον χειμώνα, με καρπούς ποικιλίας Κλημεντίνη SRA 63 και έλλειψη καρπών νωρίς το φθινόπωρο (υπερπρώιμες ποικιλίες) και την άνοιξη. Τα συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα δημιουργούνται εμπορικά κενά, τα οποία δύναται να καλυφθούν με την καλλιέργεια ποικιλιών όπως η Κλημεντίνη Caffin, η Κλημεντίνη SRA 89, η Κλημεντίνη Spinoso, page, nova, υπερόψιμη Κλημεντίνη Hernandina, Afurer-Murcott, το πολύ αξιόλογο κοινό μανταρίνι Tardivodi Giaculi (Μαρτιάτικο) και η ποικιλία Ortanique και Εncore (βλ. πίνακα 2).

Επιβεβλημένη η χρήση των υποκειμένων Ως προς τα υποκείμενα, η χρήση τους είναι επιβεβλημένη στην καλλιέργεια των εσπεριδοειδών για την αντιμετώπιση βιοτικών (ιούς, ιωειδή, νηματώδεις) και αβιοτικών καταπονήσεων (ξηρασία, αλατότητα, ασβέστιο, ψύχος, υπερβολική υγρασία εδάφους), για την αύξηση της παραγωγικότητας, την αύξηση ή τη μείωση της ζωηρότητας του δέντρου, τη βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του δέντρου και την πρωιμότητα ως προς την ωρίμανση. Πρέπει, όμως, να λαμβάνεται πάντα υπόψη η συμβατότητα εμβολίου-υποκειμένου, καθώς μετά από μερικά χρόνια είναι δυνατό να εμφανιστούν φαινόμενα ασυμφωνίας που τερματίζουν τη ζωή του δέντρου μετά από μερικά χρόνια. Η επιλογή υποκειμένου που να θωρακίζει την καλλιέργεια από το σύνολο των αβιοτικών και βιοτικών καταπονήσεων αποτελεί ζητούμενο και επιτακτική ανάγκη για την επιβίωση του αγροτικού κεφαλαίου της περιοχής. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, ελπίδα αποτελεί το υποκείμενο Forner Alkaide No5 (FA 5), το οποίο δημιουργήθηκε στο Ινστιτούτο Εσπεριδοειδών στην Ισπανία. Το συγκεκριμένο υποκείμενο είναι προϊόν διασταύρωσης των γνωστών υποκειμένων της μανταρινιάς Cleopatra (Citrusreshni L.) και της τρίφυλλης πορτοκαλιάς (Poncirustrifoliata L.). Είναι ανθεκτικό στον ιό της τριστέτσας (CTV-Citrus Tristeza Virus), στους νηματώδεις και στη φυτόφθορα και ανεκτικό στην αλατότητα, στο υψηλό ανθρακικό ασβέστιο-ασβεστούχα εδάφη και στην υψηλή υγρασία εδάφους-πλημμυρισμένα εδάφη. Επίσης, προκαλεί νανισμό στην ποικιλία, γεγονός που ευνοεί τις υπέρπυκνες φυτεύσεις και την εκμηχάνιση της παραγωγής. To FA 5 είναι διαθέσιμο στο εμπόριο από το 2005, όμως είναι πατενταρισμένο και η διάθεσή του πραγματοποιείται κατόπιν συμβολαίου.

Στον Πίνακα 3 συνοψίζονται όλα τα χαρακτηριστικά των γνωστών υποκειμένων, που χρησιμοποιούνται στην ελληνική επικράτεια ως προς το υποκείμενο FA 5.

Απαραίτητη η διατήρηση του γενετικού πλούτου των ελληνικών ποικιλιών

Για την ανάπτυξη, όμως, του κλάδου των εσπεριδοειδών αποτελεί κεφαλαιώδους σημασία η διατήρηση του γενετικού πλούτου των ελληνικών ποικιλιών (γηγενών) όλων των ειδών εσπεριδοειδών που εντοπίζονται διάσπαρτες ανά την επικράτεια.

Προς την κατεύθυνση αυτή, την τρέχουσα περίοδο υλοποιείται το ερευνητικό έργο GoCitrus «Διάσωση, διατήρηση και αξιοποίηση του γηγενούς γενετικού υλικού των εσπεριδοειδών με σύγχρονες βιο-αναλυτικές προσεγγίσεις», που συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο της Δράσης «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ» με συντονιστή φορέα τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.

Κάθε ενδιαφερόμενος δύναται να πληροφορηθεί για την πορεία του έργου, αλλά και να αντλήσει πολύτιμες πληροφορίες για τις υπάρχουσες ελληνικές, αλλά και ξένες ποικιλίες εσπεριδοειδών από τον ιστότοπο του έργου www.gocitrus.gr

Αναγκαίο ένα μακροπρόθεσμο εθνικό σχέδιο

Για την ανάπτυξη του κλάδου των εσπεριδοειδών κρίνεται αναγκαίο να υιοθετηθεί ένα μακροπρόθεσμο εθνικό σχέδιο που θα υποστηρίζει την αναπτυξιακή προοπτική του. Μέσω αυτού, θα κατακτήσει τη δεσπόζουσα θέση που του αρμόζει στον πρωτογενή τομέα και θα του παρέχει την απαραίτητη ώθηση, ώστε να καταστεί ανταγωνιστικός.

Ο κλάδος των εσπεριδοειδών διαθέτει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης, καθώς δύναται να ενταχθεί σε σχήματα καλλιέργειας με μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, καθώς και να αποτελέσει μέσο δέσμευσης αερίων του θερμοκηπίου και μελλοντικής εμπορίας περιβαλλοντικών ρύπων, ενισχύοντας το εισόδημα του παραγωγού.

Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τα επόμενα χρόνια το σύνολο των εμπορικών συμφωνιών εξαγωγής προϊόντων θα βασιστεί στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, καθώς θα υιοθετηθούν ειδικά σήματα πιστοποίησης της διαδικασίας παραγωγής και η επιλογή εγκατάστασης της όποιας καλλιέργειας θα πρέπει να πραγματοποιείται με αυτά τα κριτήρια, ώστε να εξασφαλίζει τη βιωσιμότητά τους στο μέλλον.

Το σχέδιο αυτό πρέπει να θέτει μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους, ώστε να αξιοποιηθούν στο μέγιστο οι υφιστάμενες δομές και να τεθούν οι βάσεις για την «επόμενη γενιά» καλλιέργειας εσπεριδοειδών, αξιοποιώντας στον βέλτιστο βαθμό τις γεωγραφικές/ περιβαλλοντικές συνθήκες της χώρας και το ανθρώπινο, επιχειρηματικό και επιστημονικό δυναμικό που διαθέτει.

(*) Ερευνητής Γ’, Δενδροκομίας Εσπεριδοειδών, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου

Πηγή: ypaithros.gr

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις