Οι μαθητικές παρελάσεις

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Μια ακόμη εθνική γιορτή πέρασε με τους μαθητές και τις μαθήτριες μεταμφιεσμένους σε στρατιωτάκια. Ο συντονισμός, αλλά κυρίως η ομοιόμορφη ενδυματολογική εμφάνιση εξέπεμψε την έκφραση μιας υποχρεωτικής ταυτότητας, η οποία παραμένει σταθερή και αναλλοίωτη μέσα στον χώρο και τον χρόνο. Τα σώματα, ως κάτι στατικό και ενιαίο βρέθηκαν για μια ακόμη φορά στο επίκεντρο αντιφατικών θεωρήσεων, με τη μόδα να αναδεικνύεται ως ανάγκη της κοινωνίας, αφού έχει ριζώσει για τα καλά και έλκει την καταγωγή της από παλιά.

Για πρώτη φορά η μαθητική παρέλαση πήρε επίσημο χαρακτήρα, από την 25η Μαρτίου 1936 και μετά, όταν παρέλασαν τα σχολεία μπροστά από τον υπουργό στρατιωτικών Ι. Μεταξά, τον δικτάτορα της 4ης Αυγούστου και τον βασιλιά Γεώργιο. «Ιδού, Μεγαλειότατε, ο στρατός σας, εις τον οποίον και μόνον πρέπει να στηρίζεσθε», θα πει ο Μεταξάς στον βασιλιά σε μια από τις δεκάδες υποχρεωτικές παρελάσεις μαθητών-φαλαγγιτών.

Από τις παραμονές της 28ης Οκτωβρίου μερικά μέσα ενημέρωσης άρχισαν από τα παράθυρα και τα πρωτοσέλιδα να καλλιεργούν το έδαφος της εθνικής κινδυνολογίας με την ευκαιρία μιας ακόμη μαθητικής παρέλασης. Αν και το φαινόμενο με τους αλλοδαπούς σημαιοφόρους κλόνισε την πατριωτική υπεραξία κάποιων και ανάδειξε τον ρατσιστικό ξεσηκωμό των τοπικών κοινωνιών κατά των «ξένων» αριστούχων τα προηγούμενα χρόνια, τώρα τη θέση τους έχουν πάρει τα προσφυγόπουλα, μερικά από τα οποία τα καταφέρνουν σε όλα τα μαθήματα, ακόμη και στη γλώσσα, καλύτερα από τα δικά μας παιδιά. Ο «άριστος» σημαιοφόρος επανήλθε για να επιβεβαιώσει και να επιβάλει πάλι τις διακρίσεις και τους διαχωρισμούς απέναντι στην ίση μεταχείριση, που είναι απαραίτητη στις παιδικές και νεανικές ηλικίες.

Οι μαθητικές παρελάσεις είναι κατάλοιπα ανελεύθερων καθεστώτων. Το σχολείο προετοιμάζει, διαπαιδαγωγεί, εμπνέει, μορφώνει και με παραστάσεις θεατρικές, μουσικές, χορού κ.ά. «περνάει» μηνύματα περί ελευθερίας, θάρρους και τόλμης και γενικά προσφέρει ένα επαρκές πλαίσιο για την ανάπτυξη των επιθυμητών ιστορικών μηνυμάτων και τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Με ένα πρωτοποριακό εγχείρημα πριν από δύο χρόνια τίμησαν την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου παιδιά της ΣΤ΄ τάξης του 37ου σχολείου της Θεσσαλονίκης, όπου παρουσίασαν στους δρόμους και τις πλατείες της πόλης το μονόπρακτο του Γερμανού συγγραφέα Μπέρτολτ Μπρεχτ από το βιβλίο «Τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ», με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη να συνοδεύουν την παράσταση.

Παρελάσεις μαθητών δεν γίνονται σε καμιά Ευρωπαϊκή χώρα. Έρχονται και ξανάρχονται στην Ελλάδα τις συγκεκριμένες ημερομηνίες, που δεν έχουν σε καμιά περίπτωση να κάνουν με την ουσία του ιστορικού γεγονότος που καλούνται υποτίθεται να υπηρετήσουν. Ήρθε η ώρα να αλλάξουμε ριζικά τις στερεοτυπικές εθνικές μας τελετουργίες, που συνοδεύονται από ελληνοχριστιανικές αγκυλώσεις και να προτάξουμε ένα κριτικό δημιουργικό πνεύμα επιστημονικά ορθολογικό, να προτρέψουμε τις νέες και τους νέους να αναζητήσουν την αλήθεια των ιστορικών γεγονότων και τις διαχρονικές σκοπιμότητες που τα πλαισιώνουν. Η επιταγή του εθνικού ποιητή «το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί πατριωτικό, ό,τι είναι αληθινό» παραμένει ακόμη ζητούμενο.

Είναι ανάγκη να σπάσει η νοοτροπία κάποιων μόνιμων υπερπατριωτών ότι η γιορτή τούς ανήκει ανάγοντας τη σημαία σε λάφυρο των αρίστων. Οι συντεταγμένες μορφοποιημένες εικόνες, κατάλοιπα περασμένων εποχών και παρωχημένων αντιλήψεων, εκφράσεων και συμπεριφορών πρέπει να περιοριστούν και να καταργηθούν. Αναδεικνύουμε και προτάσσουμε τις αληθινές αξίες και αποδίδουμε τιμές και ηθική αναγνώριση άμεσα σ’ αυτούς που με αρετή και τόλμη αντέδρασαν, επαναστάτησαν και πολέμησαν για την προστασία της ζωής, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ανεξαρτησία και την ελευθερία. Οφείλουμε τιμή και ευγνωμοσύνη στους πρωτεργάτες αγωνιστές και οραματιστές στα μνημεία που μαρτυρούν τους τόπους θυσίας και αιματοχυσίας, όπου συμμετέχει όλος ο λαός μαζί με την πολλά υποσχόμενη ελπιδοφόρα νεανική πρωτοπορία ως φύλακα, ως εκφραστή και άξια συνεχιστή της βαριάς κληρονομιάς και των παραδόσεων του έθνους.

Μήπως έφτασε η ώρα της αποδέσμευσης του σχολείου από τις πιεστικές, εξαναγκαστικές παιδαγωγικές μεθόδους υπόκλισης, υποτέλειας και υποταγής, ένδειξης δουλοπρέπειας και ταπείνωσης; Μήπως πρέπει να δοθεί χρόνος στην εξιστόρηση των αληθινών γεγονότων που σημάδεψαν τη συγκεκριμένη εποχή - κάτι για το οποίο δεν διακρίνονται οι νεώτερες γενιές - στα μηνύματα των πρωταγωνιστών, αλλά και στην αντίσταση του λαού στην αντιμετώπιση των εχθρικών επιβουλών ή την απελευθέρωση; Διαφορετικά τα σχολεία θα συνεχίσουν να «παράγουν» κοινωνική και πολιτική ακρισία, συγκεκριμένες και επιλεκτικά κατευθυνόμενες ιστορικές αναφορές και γνώσεις που περιορίζουν τη σκέψη και την κοινωνική αυτογνωσία βάζοντας ταφόπλακα στα οράματα για μια καλύτερη Παιδεία και κοινωνία.

Ο αείμνηστος κορυφαίος συνταγματολόγος και ακαδημαϊκός Αριστόβουλος Μάνεσης στην πανηγυρική ομιλία του στην Ακαδημία στις 27.10.1993 για τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου τόνισε: «Η άρνηση, είτε ατομική είτε συλλογική, έναντι οποιουδήποτε μεγάλου ή μικρού αυταρχισμού συμβάλλει διαλεκτικά στον αυτοκαθορισμό, δηλαδή στην ελευθερία του ανθρώπου, και επιβεβαιώνει την αξία του αλλά και την ευθύνη του ως υποκειμένου της Ιστορίας».