Η κατάργηση της μοναρχίας στην Ελλάδα

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Στις 8 Δεκεμβρίου 1974 διεξήχθη στην Ελλάδα δημοψήφισμα, το οποίο κατάργησε τη μοναρχία και καθόρισε τη νέα μορφή του πολιτεύματος. Το αποτέλεσμα ήταν 69,2% υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Έτσι τερματίστηκε το καθεστώς ενός αναχρονιστικού θεσμού στηριζόμενο από τις «προστάτιδες» δυνάμεις, μέσω του οποίου συντηρούσαν και επέκτειναν τα αποικιακά τους σχέδια και συμφέροντα. Είχε προηγηθεί η κατάργηση της Βασιλείας με το χουντικό δημοψήφισμα του 1973, το οποίο δεν αναγνωρίστηκε, μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Σημειώνεται η άρρηκτη σχέση και η διαχρονική υποστήριξή της από την παράταξη της Δεξιάς, όπως ονομαζόταν κάθε φορά, η προκλητική υπεράσπιση και η ικανοποίηση κάθε απαίτησης της ξενόφερτης δυναστείας. Είναι γνωστή η απάντηση του αρχηγού της ΝΔ Κων/νου Μητσοτάκη το 1988 σε σχετική ερώτηση: «…θεωρώ “ανφέρ”, δηλαδή άδικο, τον τρόπο με τον οποίο διεξήχθη το δημοψήφισμα».

Μετά τον θάνατο του Παπάγου (4/10/1955) δόθηκε προκλητικά το δαχτυλίδι του πρωθυπουργού από το παλάτι στον Υπουργό Δημοσίων Έργων του Ελληνικού Συναγερμού Κωνσταντίνο Καραμανλή, παρακάμπτοντας τους φυσικούς διαδόχους της παράταξης, αντιπροέδρους Κανελλόπουλο και Στεφανόπουλο. Αυτός ίδρυσε την ΕΡΕ, η οποία στις εκλογές της 19ης/2/1956 με το «τριφασικό» σύστημα, εφεύρεση του ιδίου, με ποσοστό 47,38% εξέλεξε 165 βουλευτές, ενώ η πρώτη δύναμη η «Δημοκρατική Ένωση» με ποσοστό 48,15% εξέλεξε 132 βουλευτές. Ακολούθησαν οι εκλογές «βίας και νοθείας» το 1961, η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη τον Μάιο του 1963 από το παρακράτος, η διαφωνία του με το παλάτι το καλοκαίρι του 1963, το χάσιμο των εκλογών της 3ης/11/63 και η φυγή του στις 9 Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου για το Παρίσι, με πλαστό διαβατήριο. Η μεταστροφή του το 1974 -φαίνεται ότι η διαμονή του στη Γαλλική πρωτεύουσα ήταν διδακτική- με την απόφασή του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος άνοιξε τον δρόμο για την Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.

Μετά την προδοσία της Κύπρου και την πτώση της χούντας η οργή του λαού είχε κορυφωθεί. Τη λαϊκή δυσαρέσκεια προσπάθησαν να ελέγξουν και να περιορίσουν οι εγχώριοι και οι εξωτερικοί κύκλοι της πολιτικής και οικονομικής ολιγαρχίας φοβούμενοι το ενδεχόμενο να ξεσπάσουν ανεξέλεγκτες καταστάσεις και να αποσπαστεί η Ελλάδα από την επιρροή των δυτικών και να ανεξαρτητοποιηθεί δεδομένης και της μεγάλης απήχησης του ανατολικού μπλοκ. Επιβεβαιώθηκε εκείνο που είχε πει παλιότερα ο πρεσβευτής της Βρετανίας στην Ελλάδα: «Μια πραγματικά ανεξάρτητη Ελλάδα αποτελεί παραλογισμό». Άρχισαν αμέσως οι μυστικές συναντήσεις αξιωματούχων των ΗΠΑ με παλιούς πολιτικούς παράγοντες, βιομήχανους και εφοπλιστές για να προφθάσουν να ετοιμάσουν τις εξελίξεις. Σ’ αυτήν την προσπάθεια εντάχθηκαν, η επιστροφή του Καραμανλή από το Παρίσι την 24η Ιουλίου 1974, με το αεροπλάνο του Γάλλου προέδρου Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν, η μεταβατική κυβέρνηση εθνικής ενότητας με πρωθυπουργό τον ίδιο, ακόμη και η έξοδος της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ την 14η Αυγούστου, μετά από τον Αττίλα II, η οποία στην πραγματικότητα δεν έγινε ποτέ, σύμφωνα με τα λεγόμενα αργότερα στρατιωτικών αξιωματούχων.

Με τη συντακτική πράξη της 1ης/8/1974 «Περί αποκαταστάσεως της δημοκρατικής νομιμότητος και ρυθμίσεως θεμάτων του δημοσίου βίου μέχρι του οριστικού καθορισμού του πολιτεύματος και της καταρτίσεως νέου Συντάγματος της Χώρας» καθοριζόταν ότι επανερχόταν σε ισχύ το Σύνταγμα του 1952, εκτός των διατάξεων που αφορούσαν τη μορφή του πολιτεύματος. Το νομοθετικό διάταγμα που δημοσιεύθηκε την 23η Σεπτεμβρίου 1974 στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως «Περί συστάσεως και επαναλειτουργίας πολιτικών κομμάτων» έγραφε στο άρθρο 1. «Από της ενάρξεως της ισχύος του παρόντος νομοθετικού διατάγματος επιτρέπεται ελευθέρως η σύστασης πολιτικών κομμάτων ως και η επαναλειτουργία τοιούτων διαλυθέντων κατά το παρελθόν καθ’ οιονδήποτε τρόπον ή των οποίων η εντός του πλαισίου του πολιτεύματος πλην των απορρεόντων εκ των εκάστοτε γενικώς ισχυουσών συνταγματικών και νομοθετικών διατάξεων». Η νομιμοποίηση του Κ.Κ.Ε. ήταν γεγονός. Ο «Ριζοσπάστης» κυκλοφόρησε την 25η Σεπτεμβρίου 1974 με τον πρωτοσέλιδο τίτλο: «ΧΑΙΡΕΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ Κ.Ε. ΤΟΥ Κ.Κ.Ε.»

Οι βουλευτικές εκλογές της 17ης Νοέμβρη του 1974, που …συνέπεσαν με την επέτειο του Πολυτεχνείου, οι πρώτες μετά τη δικτατορία, διεξήχθησαν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής και πρωθυπουργό τον Καραμανλή, έδωσαν 54,37% και 220 έδρες στη νέα τότε ΝΔ. Το αποτέλεσμα αυτό έφερε σχετική ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής μετά από πολλά χρόνια πολιτικής ανωμαλίας και αβεβαιότητας και άρχισε σιγά-σιγά να θεμελιώνεται η έννοια της πραγματικής Δημοκρατίας.

Παρά τη μικρή περίοδο μέχρι το δημοψήφισμα καταγράφηκαν ελεύθερα και οι δύο απόψεις-θέσεις από τον Τύπο και τη μοναδική κρατική τηλεόραση, με τον βασιλιά Κωνσταντίνο να εμφανίζεται δυο φορές υπερασπιζόμενος τα πεπραγμένα της διαχρονικής βασιλείας. Χαρακτηριστικό ήταν το πανό που ήταν αναρτημένο στην κεντρική πόρτα του Πολυτεχνείου. «ΟΧΙ στην ΞΕΝΟΔΟΥΛΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ». Την επομένη του δημοψηφίσματος η εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» είχε πηχυαίο τίτλο «ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Με 70%. Αθήνα: ποσοστό 86,5%». Πρώτος πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας ορκίστηκε ο ακαδημαϊκός Μιχαήλ Στασινόπουλος.

Η Βασιλεία, ένας θεσμός φθαρμένος στη συνείδηση της μεγάλης πλειονότητας του λαού, πηγή αντιδημοκρατικών και αντισυνταγματικών παρεμβάσεων, σύμβολο ελεγκτικού μηχανισμού, τοποτηρητής και εκφραστής ντόπιων και ξένων συμφερόντων, με ιστορικές επιλογές και αποφάσεις τραγικές για τη χώρα, καταργήθηκε και επήλθε η εκτόνωση της συσσωρευμένης λαϊκής οργής και η ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής.