Ανακαλύφθηκε μυστηριώδης θησαυρός πολεμιστή με ελληνική υδρία από τη Σπάρτη στην Ουγγαρία

ΟΥΓΓΑΡΙΑ. Μια εντυπωσιακή συλλογή αντικειμένων, ανάμεσα στα οποία μια πολύτιμη ελληνική υδρία και μια φολιδωτή πανοπλία, υποδηλώνουν την ύπαρξη αντίπαλων στρατηγικών εξουσίας στην καρδιά της Ευρώπης, πριν από 2.600 χρόνια.

Ένας αρχαιολογικός θησαυρός εξαιρετικού πλούτου και ποικιλομορφίας, ήρθε στο φως στο χωριό Άρταντ της ανατολικής Ουγγαρίας. Ο θησαυρός πιθανόν ν’ ανήκε σε μέλος της ελίτ της εποχής και, αφηγείται την ιστορία των επαφών μακρινών αποστάσεων, των αλληλοσυγκρουόμενων ταυτοτήτων και της μάχης για την εξουσία στη διάρκεια του ταραχώδους 6ου αιώνα π.Χ.

Η ιστορία της ανακάλυψης, είναι από μόνη της μια ιστορία μυστηρίου. Όλα ξεκίνησαν το 1930, όταν εργάτες σε λατομείο άμμου, άρχισαν να φέρνουν στο φως αρχαία τεχνουργήματα.
Το μουσείο του Ντέμπρετσεν κατάφερε ν’ ανακτήσει ένα σημαντικό μέρος του θησαυρού, μόλις το 1955.

Σύμφωνα με τις περιγραφές των εργατών, η σημαντικότερη ανακάλυψη σημειώθηκε το 1953, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την έναρξη της επίσης αρχαιολογικής ανασκαφής, από την οποία ανακαλύφθηκαν ελάχιστα ευρήματα. Ωστόσο, δεν αναφέρθηκαν αμέσως στους αρμόδιους.

Οι εργάτες παραδέχτηκαν πως είχαν βρει τα αρχαία τεχνουργήματα. Τα ανακάλυψαν μάλιστα, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την ανασκαφή του αρχαιολόγου Γιόζεφ Τσαλόγκ το 1953. Δυστυχώς, όταν ήρθαν στο φως τα τεχνουργήματα, οι εργάτες προτίμησαν να μην τ’ αναφέρουν στις αρχές.

Έτσι, οι ακριβείς συνθήκες της ανακάλυψης ανασυντέθηκαν από τις μαρτυρίες τους, μετά από δύο χρόνια.

Μια ελληνική υδρία στην Ουγγρική Κοιλάδα

Το πρώτο αντικείμενο που βρήκαν – προς έκπληξή τους, ήταν μια ελληνική υδρία από χαλκό. Είναι ένα αγγείο για νερό και, το συγκεκριμένο είναι μοναδικό σ’ ολόκληρη τη λεκάνη των Καρπαθίων.

Οι ερευνητές ταυτοποίησαν την κατασκευή του σε κάποια εργαστήριο της Λακωνίας στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. Μαζί με την υδρία, βρέθηκε ένα χάλκινο καζάνι με λαβές σε σχήμα σταυρού, ένα σκεύος περισσότερο συνηθισμένο στην Κεντρική Ευρώπη της περιόδου.

Το περίεργο με το καζάνι, είναι πως έχει εμφανή σημάδια από επιδιορθώσεις, μαρτυρώντας πως είχε χρησιμοποιηθεί προτού αποτεθεί στον τάφο. Ακόμη, οι εργάτες ισχυρίστηκαν πως βρήκαν και ανθρώπινα λείψανα, αν και δεν διασώθηκαν.

Αναμφίβολα, το πιο εντυπωσιακό εύρημα, ήταν το περιεχόμενο του καζανιού.

Σύμφωνα με τις αναφορές, στο εσωτερικό του βρέθηκε μια φολιδωτή ασπίδα από σίδηρο και χαλκό. Δεν τη φορούσε ο νεκρός, αλλά ήταν αποθηκευμένη στο καζάνι, μια λεπτομέρεια που έχει ιδιαίτερη σημασία για τους αρχαιολόγους.

Το πορτρέτο του πολεμιστή της ελίτ

Ολοκληρωμένο το σύνολο, συνθέτει μια ζωντανή εικόνα ενός ατόμου υψηλής κοινωνικής στάθμης ο οποίος αναπαρίσταται ως πολεμιστής. Εκτός απ’ τη λεπιδωτή του ασπίδα, τα κτερίσματά του περιλάμβαναν ένα μπρούτζινο ομφάλιο – το κεντρικό της τμήμα που προστατεύει το χέρι, ένα εξαιρετικά σπάνιο στην περιοχή, αντικείμενο.

Βρέθηκαν ακόμη, αιχμή δόρατος 49 εκατοστών, ένας σιδερένιος πέλεκυς, ένα κοινό όπλο των τοπικών πολεμιστών και τμήματα της σαγήνης αλόγου, όπως ένα κομμάτι σιδήρου και αρκετοί διακοσμητικοί χάλκινοι δίσκοι – οι φάλερες.

Η παρουσία των όπλων, ειδικά της ασπίδας, τοποθετεί την ταφή πολύ πιο ψηλά από τις ταφές των συνηθισμένων πολεμιστών του πολιτισμού Βεκέρζουγκ ο οποίος αναπτύχθηκε τη συγκεκριμένη περίοδο στην περιοχή.

Ο αριθμός των αντικειμένων που συνδέονται με την εξάρτυση του πολεμιστή και περιλαμβάνεται στη συλλογή, υπερβαίνει κατά πολύ το συνηθισμένο για τις ταφές των Βεκέρζουγκ, ακόμη και στις χαρακτηρισμένες ως ταφές των ελίτ, επισημαίνεται στην μελέτη.

Το αίνιγμα των χρυσών κοσμημάτων

Ο πλούτος της ταφής, δεν περιορίζεται στα όπλα. Ακόμη, ανακαλύφθηκε ένα σύνολο χρυσών κοσμημάτων εξαιρετικής ποιότητας, αν και την ανακάλυψη περιβάλλει μυστήριο.

Οι εργάτες, αφού τ’ ανακάλυψαν, μοίρασαν τα χρυσά κοσμήματα μεταξύ τους, ενώ ορισμένα τα έκοψαν ακόμη και με ψαλίδι, πριν τα ανακτήσει το μουσείο. Αυτό έκανε πολύ δύσκολη την αποκατάσταση της αρχικής συλλογής.

Ανάμεσα στα κοσμήματα βρίσκονται 133 επίκρουστα σε σχήμα ρόζετας από λεπτά ελάσματα χρυσού, ένα διακοσμημένο με χρυσή ταινία διάδημα, δύο δαχτυλίδια με κωνικά άκρα διακοσμημένα με τεχνική κοκκίδωσης και οκτώ χρυσά πετράδια με δύο κώνους.

Το διάδημα και οι ροζέτες οδήγησαν τους ερευνητές στη διατύπωση της πρότασης πως, μπορεί να ήταν τμήμα καλύμματος για το κεφάλι ή βέλου. Τα κοσμήματα αυτά είναι απόλυτα μοναδικά στον πολιτισμό Βεκέρζουγκ.

Η παρουσία της πολυτελούς συλλογής του πολεμιστή μαζί με παραδοσιακά γυναικεία κοσμήματα, εγείρουν ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Έχουμε μπροστά μας τον τάφο κάποιου ισχυρού πολεμιστή, ή μήπως μια διπλή ταφή, ενός άνδρα και μιας γυναίκας; Τα στοιχεία δεν είναι ασφαλή και, η μελέτη θεωρεί ως ισχυρότερη τη δεύτερη εκδοχή.

Αν υποθέσουμε πως, η συλλογή του Άρταντ σχετίζεται με μια διπλή ταφή, ενός άνδρα και μιας γυναίκας, υπάρχουν συγκρίσεις, αν και σημαντικά μεταγενέστερες, με έναν τάφο στο Νόβο Μέστο και έναν άλλον στον οικισμό Dolenjske Toplice, όπου επιφανείς πολεμιστές συνοδεύονταν από γυναίκες, μάλλον μετά από θυσιαστικές ταφές.

Η αληθινή σημασία του θησαυρού στο Άρταντ υπερβαίνει τη δική του, μοναδική αξία.

Η μελέτη την αντιπαραβάλλει με δύο άλλα διάσημα ευρήματα της ίδιας περιόδου, από την ίδια περιοχή, ένα στο Μέζοκερεστες και ένα ακόμη στο χωριό Τάπιοσεντμάρτον.

Το τελευταίο είναι γεμάτο με αντικείμενα διακοσμημένα με το Ζωόμορφο Σκυθικό Στυλ, με εντυπωσιακές χρυσές πλακέτες όπου απεικονίζονται ελάφια και παραπέμπουν σαφώς στις στέπες ανατολικά των Καρπαθίων.

Εκεί προκύπτει και η σημαντική διαφορά. Ενώ οι ελίτ στο χωριό Μέζοκερεστες και Τάπιοσεντμάρτον, υιοθετούν ανατολικές εικονογραφίες και σύμβολα εξουσίας, το άτομο που είναι θαμμένο στο Άρταντ, είναι φανερά προσανατολισμένο προς τη δύση και τον νότο.

Τα κοντινότερα παραδείγματα της φολιδωτής πανοπλίας του πολεμιστή, υπάρχουν σε πριγκιπικούς τύμβους της Κροατίας (Jalžabet) και της νοτιοδυτικής Ουγγαρίας (Regöly), τμήματα της δυτικής πολιτιστικής ζώνης του Χάλστατ. Το χάλκινο καζάνι του, είναι χαρακτηριστικό των ελίτ της σημερινής βόρειας Ιταλίας και της Σλοβενίας.

Ο ακροκέραμος της ασπίδας είναι χαρακτηριστικός στα βορειοδυτικά Βαλκάνια και, ακόμη και η ελληνική υδρία του, μπορεί να εισήχθη μέσα από τη διαδρομή της Αδριατικής. Στο Άρταντ, δεν υπάρχει κανένα αντικείμενο σε Σκυθικό Ζωόμορφο Ρυθμό – στοιχείο τόσο προφανές στα άλλα δύο σημεία.

Δεν μπορεί να είναι σύμπτωση, αλλά μάλλον πρόκειται για σκόπιμη επιλογή.

Η μελέτη υποστηρίζει πως βρισκόμαστε μπροστά δε δύο ριζικά διαφορετικές και ενδεχομένως αντίπαλες στρατηγικές της ελίτ στα πρώτα στάδια του πολιτισμού Βεκέρζουγκ. Η συλλογή του Άρταντ, μαρτυρά την παρουσία μιας κοινότητας της τοπικής ελίτ στις ανατολικές παρυφές της Μεγάλης Ουγγρικής Πεδιάδας, η οποία γύρω στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., επιχείρησε να δημιουργήσει ένα σύνολο αντικειμένων που, με τον μεγεθυσμένο χαρακτήρα του, μοιάζει με την ταφική αναπαράσταση των σύγχρονων πολεμιστών της ελίτ της νοτιοανατολικής Παννονίας και των βορειοδυτικών Βαλκανίων, ενώ παράλληλα είχε αφομοιώσει τα διακριτά στοιχεία της Τρανσυλβανίας και της περιοχής.

Με άλλα λόγια, σε μια περίοδο μεγάλων αναταραχών και αλλαγών, οι ελίτ της Ουγγρικής Κοιλάδας, αναζητούσαν μοντέλα πάνω στα οποία θα εδραίωναν την εξουσία τους. Μια ομάδα, η οποία αναπαρίσταται από τις ταφές με χρυσά ελάφια, μαρτυρά την επιρροή από των Σκυθικών Στεπών.

Η άλλη, η οποία αναπαρίσταται στον πολεμιστή του Άρταντ, συμφωνεί με τις ελίτ του πολιτισμού Χάλστατ της δύσης και των Βαλκανίων. Η “προσαρμογή της ακτινοβολίας” των στάσεων της ελίτ, μαρτυρά την προσπάθεια της εδραίωσης και της επιρροής σ’ έναν κόσμο μεταβολών.

Ο θησαυρός του Άρταντ, είναι ένα μήνυμα ισχύος που έρχεται μετά από 2.600 χρόνια, μια απόδειξη που μαρτυρά πως, ακόμη και στην μακρινή Εποχή του Σιδήρου, οι διεθνείς διασυνδέσεις και οι πολιτιστικές επιλογές, όριζαν τους κυβερνώντες.

Η μελέτη καταλήγει πληροφορώντας πως, τη φάση αυτή του εμφανούς ανταγωνισμού διαδέχτηκε μια περίοδος παγιοποίησης, όπου αυτές οι επιδεικτικές του πλούτου ταφές και η εμφανής διχοτόμηση στις στρατηγικές αναπαράστασης, εξαφανίστηκαν.

Για σύντομο χρονικό διάστημα, στις όχθες του ποταμού Körös, ήταν θαμμένο ένα άτομο – ή ζευγάρι – με επιρροή, με τα σύμβολα του Δυτικού και του Μεσογειακού κόσμου, ενδεικτικά της ταυτότητάς του, που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα.

Πηγή: enikos.gr