Μαίρη Σέλλεϋ: Η συγγραφέας του Φρανκενστάιν

ΚΟΣΜΟΣ. Η Μαίρη Σέλλεϋ έγινε ιδιαίτερα γνωστή στο αναγνωστικό κοινό με τη συγγραφή του βιβλίου της, «Φρανκενστάιν». Το συγκεκριμένο είδος βιβλίου, θα λέγαμε, πως ήταν ένα πρώιμο παράδειγμα του είδους της επιστημονικής φαντασίας. Ένας από τους βασικούς λόγους της επιτυχίας του βιβλίου της ήταν πως γράφτηκε την εποχή όπου η επιστημονική επανάσταση βρισκόταν στις αρχές της.

Η Μαίρυ Ουόλλστονκραφτ Σέλλεϋ (Mary Wollstonecraft Shelley) ήταν Αγγλίδα συγγραφέας και σύζυγος του ρομαντικού ποιητή Πέρσυ Σέλλεϋ, γνωστή για το μυθιστόρημά της Φράνκενσταϊν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας.

Η Μαίρυ Ουόλλστονκραφτ Γκόντγουιν γεννήθηκε στο Σόμερς Τάουν του Λονδίνου στις 30 Αυγούστου 1797 και ήταν κόρη του πολιτικού φιλοσόφου Ουίλλιαμ Γκόντγουιν και της φεμινίστριας συγγραφέως Μαίρυ Ουόλλστονκραφτ. Η μητέρα της απεβίωσε 11 μέρες μετά τη γέννηση της. Την ανατροφή της ανέλαβε ο πατέρας της. Η Μαίρυ έλαβε μια εξαιρετική εκπαίδευση, η οποία ήταν πολύ ευρεία και ριζοσπαστική για την εποχή της. Ο πατέρας της, όταν η ίδια ήταν 15 ετών, την περιέγραψε ως τολμηρή, αποφασιστική και με "κοφτερό" μυαλό. Το 1812, ο Γκόντγουιν την έστειλε να μείνει σε ένα σπίτι φίλων, των Μπάξτερ, στην Σκωτία.

Εκεί γνώρισε και ερωτεύτηκε τον ποιητή Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ, ο οποίος την απήγαγε το 1814 στην Ελβετία. Παντρεύτηκαν μετά τον θάνατο της γυναίκας του Σέλλεϋ, Χάριετ Ουέστμπρουκ. Απέκτησαν 4 παιδιά εκ των οποίων τα τρία πέθαναν σε πολύ μικρή ηλικία. Το 1816 κατά τη διάρκεια ταξιδιού με τον Σέλλεϋ και ενώ φιλοξενούνταν στη βίλα του ποιητή Λόρδου Μπάυρον στην Λίμνη της Γενεύης, ξεκίνησε να γράφει το μυθιστόρημα Φράνκενσταϊν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1817 και εκδόθηκε το 1818. Μετά το θάνατο του συζύγου το 1822 της αφοσιώθηκε στη συγγραφή.

Μαίρη Σέλλεϋ, η συγγραφέας του Φρανκενστάιν

Σε ηλικία δεκαέξι ετών, ερωτεύτηκε τον ποιητή και βασικό εκπρόσωπο του ρομαντισμού, Πέρσι Σέλλεϋ. Ό ίδιος ήταν ήδη παντρεμένος γεγονός που τους ανάγκασε να φύγουν μαζί για τη Γαλλία. Παντρεύτηκαν στα τέλη του 1816, μετά την αυτοκτονία της πρώτης συζύγου του Πέρσι Σέλλεϋ. Το ζευγάρι έκαναν τρία παιδιά από τα οποία τα δύο πέθαναν.

Το 1822, ο σύζυγός της πνίγηκε όταν το ιστιοφόρο του βυθίστηκε κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας κοντά στην πόλη της Ιταλίας, Βιαρέτζιο. Η Σέλλεϋ αφοσιώθηκε στην ανατροφή του γιου της και την καριέρα της ως συγγραφέας. Την τελευταία δεκαετία της ζωής της ταλαιπωρήθηκε από μία ασθένεια, που πιθανότατα προκλήθηκε από όγκο στον εγκέφαλο που τη σκότωσε στα 53 της χρόνια, την 1 Φεβρουαρίου 1851.

Φρανκενστάιν, η σύλληψη της ιδέας

Μέχρι το 1970, η Μαίρη Σέλλεϋ ήταν ιδίως γνωστή για την επιμέλεια και την προώθηση των βιβλίων του συζύγου της.

Το 1816, ταξίδεψαν με το σύζυγο της στην Ελβετία για να επισκεφτούν τον διάσημο ποιητή, Λόρδο Βύρωνα. Κατά τη διάρκεια μιας θυελλώδους νύχτας, ο Λόρδος Βύρωνας πρότεινε να γράψουν όλοι ιστορίες φαντασμάτων. Εκεί η συγγραφέας συνέλαβε την ιδέα για το μυθιστόρημά της, Φρανκενστάιν.

Η αρχική της ιδέα της ήταν να γράψει μια ιστορία για έναν επιστήμονα που ανακαλύπτει το μυστικό της ζωής. Πιθανόν η ιδέα της αυτή να εξελίχθηκε σε μία ιστορία τρόμου ίσως με την πρόκληση του Λόρδου Βύρωνα.

Η υπόθεση του βιβλίου

Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο επιστήμονας, Βίκτορ Φρανκενστάιν, όπου δημιουργεί μέσω του ηλεκτρισμού, ζωή. Αναλαμβάνει τη δημιουργία ενός ανθρωποειδούς από διάφορα ανθρώπινα μέλη. Το πλάσμα αυτό ήταν ιδιαίτερα αποκρουστικό, με θαμπά και υγρά κίτρινα μάτια, κίτρινο δέρμα που μόλις έκρυβε τους μύες και τα αιμοφόρα αγγεία. Απωθημένος από τη δουλειά του, ο Βίκτορ τρέπεται σε φυγή. Το πλάσμα έχοντας αναπτύξει όλες τις σωματικές και διανοητικές του ικανότητες, αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη απόρριψη και αποφασίζει να καταστρέψει τον επιστήμονα.

Η Μαίρη Σέλλεϋ άρχισε να γράφει την ιστορία της όταν ήταν δεκαοκτώ ετών και η πρώτη έκδοση δημοσιεύτηκε ανώνυμα στο Λονδίνο την 1η Ιανουαρίου 1818, όταν ήταν είκοσι ετών. Το όνομά της εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη δεύτερη έκδοση, η οποία δημοσιεύτηκε στο Παρίσι το 1821.

Το βιβλίο «Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας» γνώρισε επιτυχία με την έκδοση του. Έκτοτε έχει γίνει ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της αγγλικής λογοτεχνίας, εμπνέοντας αμέτρητες διασκευές και spin-offs. Το έργο της είχε διαρκή αντίκτυπο στη λογοτεχνία και τη λαϊκή κουλτούρα. Η γραφή της εξερεύνησε περίπλοκα θέματα και ιδέες, συχνά «πιέζοντας» τα όρια που θεωρούνταν μη αποδεκτά εκείνη την εποχή.

Η Μαίρη Σέλλεϋ έζησε μια περιπετειώδη ζωή, έξω από τους ηθικούς και κοινωνικούς κανόνες της εποχής της από πολύ νωρίς. Στα δεκαεπτά της, το 1814, ερωτεύτηκε τον ποιητή Πέρσι Μπις Σέλλεϋ, μια προσωπικότητα επίσης εξωσυμβατική, και έφυγε μαζί του, ενώ εκείνος ήταν ήδη παντρεμένος με τη Χάριετ. Το 1816 η Χάριετ αυτοκτόνησε και ο Πέρσι παντρεύτηκε τη Μαίρη.

Η ζωή τους ήταν μια διαρκής περιπέτεια· ταξίδια σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, οικονομικές δυσκολίες και θάνατοι, κυρίως των παιδιών που είχε ο Πέρσι με τις διάφορες γυναίκες που βρίσκονταν γύρω του. Ο Πέρσι πνίγηκε σε ναυάγιο το 1822 στην Ιταλία. Η Μαίρη επέστρεψε στο Λονδίνο με το ένα από τέσσερα παιδιά της, που πέθαναν το ένα μετά το άλλο. Στο Λονδίνο, επιμελήθηκε το έργο του συζύγου της και συνέχισε να γράφει μέχρι τον θάνατό της, το 1851.

Από τα μυθιστορήματά της το πιο διάσημο είναι ο Φρανκενστάιν, το οποίο γεννήθηκε στις όχθες της λίμνης της Γενεύης, στη βίλα του Λόρδου Βύρωνα, όπου φιλοξενήθηκαν αυτή και ο Πέρσι και όταν ο Βύρων ζήτησε από τους καλεσμένους του να γράψουν μια ιστορία τρόμου.

Η ιδέα του μυθιστορήματος εντάσσεται στο πλαίσιο του ρομαντικού κινήματος, του οποίου οι εκπρόσωποι γοητεύονται από τις μεγάλες ιδέες, τη δύναμη της επιστήμης, την αγάπη προς την ελευθερία, τη φύση, τον αγώνα, βεβαίως τον έρωτα, το παράδοξο και το εξωπραγματικό. Οι εκφραστές του κινήματος σύμφωνα με το μυθιστόρημα μπορούν να ανατρέψουν τα πεπρωμένα της ζωής, αρχίζοντας από την προσωπική τους ζωή, την οποία ζουν σαν προάγγελοι του χιπισμού.

Στο κίνημα και στην παρέα του Λόρδου Βύρωνα, πέραν της Μαίρης και του Πέρσι ανήκουν ο Ρόμπερτ Μπερνς και ο Τζον Κητς. Όλοι ξεχωριστές προσωπικότητες, ανατροπείς και περιφρονητές των κοινωνικών κανόνων και συμβάσεων, πράγμα το οποίο θα πληρώσουν με ψυχικό κόστος. Η Μαίρη πέθανε στα πενήντα τέσσερα χρόνια της. Ο Βύρων στα τριάντα έξι, ο Πέρσι στα τριάντα, ο Κητς στα είκοσι έξι. Κι έτσι, για την ενημέρωση, επειδή όλοι τους ήταν και φιλέλληνες, στην τσέπη του πνιγμένου Σέλλεϋ βρέθηκε ο Σοφοκλής.

Το βιβλίο ανοίγει με τις επιστολές που στέλνει ο Ρόμπερτ Ουόλτον στην αδελφή του, Μαργαρίτα. Ο Ουόλτον σκοπεύει να ταξιδέψει με πλοίο στον Βόρειο Πόλο, όπου βρίσκει έναν ταλαιπωρημένο, σχεδόν μισοπεθαμένο άνθρωπο. Είναι ο Βίκτορ Φρανκενστάιν, ο γιατρός, ο οποίος ψάχνει να βρει ένα γιγαντιαίο «πλάσμα» που κυκλοφορεί στους πάγους. Πρόκειται για το δημιούργημά του, το οποίο στη συνέχεια εγκατέλειψε κι εκείνο από μοναξιά και έλλειψη αγάπης εκδικείται σκοτώνοντας τα μέλη της οικογένειας Φρανκενστάιν.

Η ιστορία είναι γνωστή και οι κινηματογραφικές της εκδοχές πολλές. Στο βιβλίο της, η Μαίρη βρίσκει την ευκαιρία να θίξει όλες εκείνες τις ιδέες του ρομαντισμού, όπως: την αγάπη για την επιστημονική γνώση («Οι φυσικές επιστήμες είναι ο δαίμονας που καθόρισε τη μοίρα μου»), αλλά και τη δυστυχία από τη γνώση: «Αν, αντί να κάνει εκείνη την παρατήρηση, ο πατέρας μου έμπαινε στον κόπο να μου εξηγήσει [...] είναι πιθανόν οι σκέψεις μου να μην έπαιρναν ποτέ τον μοιραίο δρόμο που με οδήγησε στην καταστροφή». Την ελευθερία της πατρίδας: «ο πατέρας της μικρής ήταν από εκείνους του Ιταλούς [...] αγωνίστηκε για την ελευθερία της χώρας του από τον αυστριακό ζυγό και θυσιάστηκε γι’ αυτόν το σκοπό».

Το μεγαλείο της φύσης με τις αλλαγές της, όπως φαίνεται στην περιγραφή των Άλπεων, φιλοξενούμενη του Λόρδου Βύρωνα στη βίλα. Αυτοβιογραφείται μάλιστα όταν βάζει τον ήρωά της να λέει πως: «Οι γονείς μου [...] δεν ήταν οι τύραννοι που όριζαν τη μοίρα μας σύμφωνα με τις ιδιοτροπίες τους». Η φράση όμως «το ελιξίριο της ζωής είναι σκέτη χίμαιρα» παραπέμπει στην αναδίπλωση των προωθημένων απόψεων της ρομαντικής συγγραφέως. Οι μελετητές υποστηρίζουν πως το «πλάσμα» δεν είναι άλλο από αλληγορία της δικής της δυστυχισμένης ζωής.

Το βιβλίο είναι καλομεταφρασμένο, διαβάζεται με πολύ ενδιαφέρον, έχει ομαλή αφήγηση και ενδιαφέρουσες ιδέες, πίσω από τον εξωπραγματικό του μύθο, ο οποίος επιβεβαιώνει το πεπερασμένο της ανθρώπινης γνώσης και των δυνάμεών της.