ΚΟΣΜΟΣ. Η Μάργκεριτ Τζόνσον, όπως ήταν το πατρικό της όνομα, γεννήθηκε στις 4 Απριλίου του 1928 στο Σεντ Λούις του Μιζούρι. Πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια μετά τον χωρισμό των γονιών της. Σε ηλικία 8 ετών έπεσε θύμα βιασμού από τον σύντροφο της μητέρας της. Το 1951 παντρεύτηκε τον ελληνοαμερικανό ηλεκτρολόγο και επίδοξο μουσικό Τος Άντζελος (Αναστάσιος Αγγελόπουλος), το επίθετο του οποίου υιοθέτησε έκτοτε ως καλλιτεχνικό ψευδώνυμο. Το Μάγια ήταν το χαϊδευτικό της. Το ζευγάρι έφτιαξε ένα χορευτικό σχήμα, τους «Αλ και Ρίτα», αλλά το 1954 χώρισε, επειδή ο συμπατριώτης μας δεν ήταν αρεστός στη μητέρα της και ο γάμος τους ήταν αταίριαστος για τα ήθη της εποχής.

Η Μάγια Άντζελου ήταν ποιήτρια, ηθοποιός, χορεύτρια, καθηγήτρια και ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μια γυναίκα με πολύ πάθος για την τέχνη της, η οποία έβαζε την ψυχή της σε ό,τι έκανε. Το αποτέλεσμα φυσικά ήταν πάντοτε εξαιρετικό. Τρανταχτά παραδείγματα είναι η αυτοβιογραφία της I Know Why the Caged Bird Sings, η οποία άφησε ιστορία ως το πρώτο μη λογοτεχνικό πεζογράφημα από Αφρο-Αμερικανή γυναίκα που έγινε bestseller, και η απαγγελία του ποιήματος On the Pulse of Morning στην εναρκτήρια ομιλία του Προέδρου της Αμερικής Bill Clinton το 1993 που την κατέστησε την πρώτη Αφρο-Αμερικανή γυναίκα και τη δεύτερη ποιήτρια στην ιστορία που απήγγειλε σε ομιλία Προέδρου της Αμερικής.

Μετά τον χωρισμό της, η Μάγια Άντζελου, όπως είναι η ορθή προφορά του ονόματός της στα αγγλικά, συνέχισε να χορεύει μόνη της σε νυχτερινά κλαμπ, ενώ κυκλοφόρησε και ένα δίσκο, το «Miss Calypso» (1957).

Αυτά ίσως να μη λένε τίποτα σε κάποιον που απλώς τα διαβάζει. Ο καθένας άλλωστε θα μπορούσε να γράψει ένα bestseller ή να είναι ο δεύτερος άνθρωπος στον πλανήτη που απαγγέλει ποίημά του σε ομιλία προέδρου της Αμερικής με λίγη τύχη και λίγη θέληση, σωστά; Κι όμως μια σειρά γεγονότων την οδήγησαν να πάρει τη ζωή στα χέρια της, να μεγαλώσει απότομα και να προσπεράσει όλους αυτούς που της έλεγαν ότι δεν μπορεί, με τη βοήθεια των ανθρώπων που την αγαπούσαν.

Παιδικά Χρόνια

Τα παιδικά της χρόνια μόνο εύκολα δεν ήταν. Ο χωρισμός των γονιών της στην ηλικία των 3 ετών και η σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη από τον σύντροφο της μητέρας της σε ηλικία 7 ετών σίγουρα δεν συνετέλεσαν σε ένα εύκολο ξεκίνημα. Όταν το αποκάλυψε στην οικογένειά της, ο άνδρας βρέθηκε νεκρός. Ο βιαστής της πέρασε μόνο μια νύχτα στη φυλακή και μόλις αφέθηκε ελεύθερος οι θείοι της μικρής τότε Maya τον κλότσησαν μέχρι θανάτου. «Πίστεψα ότι η φωνή μου τον σκότωσε, επομένως σκέφτηκα ότι ήταν καλύτερα να μη μιλάω. Κι έτσι σταμάτησα να μιλάω» είπε θεωρώντας τον εαυτό της υπαίτιο για τον θάνατο ενός ανθρώπου. Μίλησε ξανά μετά από πέντε χρόνια.

Σωτηρία της σε αυτά τα χρόνια της αφωνίας και του εκφοβισμού που υπέστη ήταν τα βιβλία. Όπως χαρακτηριστικά λέει σε μια συνέντευξή της, είχε μάθει απ’έξω μέχρι και ολόκληρες σκηνές από θεατρικά του Shakespeare. Πόσο διαφορετικός άνθρωπος θα ήταν άραγε χωρίς αυτήν της την εμπειρία; Θα είχε γίνει η δυναμική, ανεξάρτητη και εμπνευσμένη γυναίκα που ο κόσμος αγάπησε χωρίς αυτά τα γεγονότα; Δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Ένα όμως είναι σίγουρο, πως εγέρθη “σαν τα φεγγάρια και τους ήλιους” (Still I Rise).

Η Ποίηση Είναι για να Διαβάζεται

Το Still I Rise είναι ένα από τα ανθρωπιστικά της ποιήματα, με βασικά θέματα την επιμονή, την αυτο-ενδυνάμωση και την καταπολέμηση της αδικίας και των ανισοτήτων κυρίως προς τους Αφρο-Αμερικανούς. Η ομιλήτρια του ποιήματος είναι η εσωτερική φωνή της ποιήτριας και με τι πάθος και δυναμισμό μιλάει αυτη η φωνή! Για τη Maya Angelou οι λέξεις είχαν μεγάλη βαρύτητα και πρόσεχε πως θα τις χρησιμοποιεί. Με τον ποιητικό της λόγο καταφέρνει να σωπάσει κάθε φωνή που λέει στο διαφορετικό ‘δεν μπορείς’, να πατήσει κάθε καπιεστική ενέργεια εναντίων των αδυνάτων και να ενώσει τα περιθωριοποιημένα άτομα ώστε να εγερθούν σαν αέρας που περνάει και ξεσηκώνει στο διάβα του.

Για να νιώσετε όμως την ψυχή του ποίηματος δε φτάνει μόνο να το διαβάσετε. Όπως ανέφερε σε μια συνέντευξή της «Δε θα αγαπήσεις την ποίηση μέχρι να την διαβάσεις δυνατά, να την προφέρεις με τα χείλη σου». Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αλήθεια. Η ποίηση φτιάχτηκε για να τη βιώνουμε με όλες μας τις αισθήσεις, να την ακούμε και να την νιώθουμε. Κλείστε λοιπόν τα μάτια και απολαύστε την απαγγελία του Still I Rise από τη Maya Angelou

Από το 1959 αφιερώθηκε στη λογοτεχνία. Έγραψε ποίηση, διηγήματα, δοκίμια, κινηματογραφικά σενάρια, θεατρικά έργα και αυτοβιογραφικά βιβλία, με πιο γνωστό το «Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί», που αφηγείται τα δύσκολα παιδικά της χρόνια και αποτέλεσε μεγάλη εκδοτική επιτυχία το 1970. Παρότι δεν είχε πανεπιστημιακό δίπλωμα, δίδαξε επί σειρά ετών σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ στα τμήματα αμερικανικών σπουδών.

Εκτός από την καλλιτεχνική της δραστηριότητα, η Αγγέλου ανέπτυξε και έντονη πολιτική δράση, καθώς βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του αγώνα των μαύρων στις ΗΠΑ για την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων. Συνεργάστηκε με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και ήταν στενή φίλη του δυναμικού ακτιβιστή Μάλκολμ X.

Το 1992 έγραψε το ποίημα «On the Pulse of the Morning», το οποίο διαβάστηκε στην ορκωμοσία του προέδρου Μπιλ Κλίντον. Το 2000 τιμήθηκε με το Εθνικό Μετάλλιο Τεχνών και το 2011 ο πρόεδρος Ομπάμα της απένειμε το Μετάλλιο της Ελευθερίας. Μετά τον θάνατο του Νέλσον Μαντέλα, ο οποίος είχε διαβάσει το ποίημα της «Still I Rise» κατά την τελετή ορκωμοσίας του το 1994, η Αγγέλου έγραψε το ποίημα «His Day Is Done» προς τιμήν του εκλιπόντα Νοτιοαφρικανού ηγέτη, μετά από παραγγελία του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών.

Η Angelou ήταν μια γυναίκα απαστράπτουσα που εξέπεμπε μια ιδιαίτερη γαλήνη και σοφία αλλά και ταπεινοφροσύνη. Όπως είχε πει σε μια συνέντευξη με την Oprah, θεωρούσε πως στα 80 της είχε ακόμα πολύ δρόμο μέχρι να γίνει σοφή (“I’m enroute”).

Ας εμπνευστούμε λοιπόν από το έργο και το δυναμισμό της και ας έχουμε κι εμείς "Ουράνια τόξα στις συννεφιές μας” (“I’ve got rainbows in my clouds“). Μια εξαιρετική γυναίκα της οποίας το φως μακάρι να κρατήσουμε στις καρδιές μας όλοι.

Η Μάγια Άτζελου πέθανε στις 28 Μαΐου του 2014 στο Γουίνστον-Σάλεμ της Βόρειας Καρολίνας, σε ηλικία 86 ετών. Στα ελληνικά κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη τα αυτοβιογραφικά της κείμενα «Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί» και «Τα δυνατά πουλιά της επαγγελίας».

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις