Ιωάννινα: Τα «Πλάσματα» μεταμορφώνουν το παραλίμνιο μέτωπο της πόλης

ΙΩΑΝΝΙΝΑ. Η μεγάλη έκθεση τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης ταξιδεύει για πρώτη φορά εκτός Αθηνών στα Ιωάννινα. Περιλαμβάνει 19 έργα, 11 από τα οποία είναι φτιαγμένα ειδικά για την πόλη. Η έκθεση, που διοργανώνει το Ίδρυμα Ωνάση σε συνεργασία με τον δήμο Ιωαννιτών, διαρκεί μέχρι τις 9 Ιουλίου.

Μετά τη μεγάλη επιτυχία που γνώρισαν στην Αθήνα, στο Πεδίον του Άρεως, τα «Πλάσματα» ταξιδεύουν τώρα στα Γιάννενα. Η μεγάλη έκθεση που εστιάζει στο ρόλο της τεχνολογίας στην ζωή μας και στο δημόσιο χώρο, εκτείνεται στο παραλίμνιο μέτωπο της πόλης και μας προσκαλεί να περιπλανηθούμε μέχρι τις 9 Ιουλίου, σε 29 διαφορετικούς σταθμούς. Από τα 19 έργα που παρουσιάζονται, τα 11 είναι ειδικά δημιουργημένα για τα Γιάννενα.

Η ιδέα αυτής της έκθεσης ξεκίνησε το 2021, μέσα από συζητήσεις του Ιδρύματος Ωνάση με τον τότε δήμαρχο της πόλης Μωυσή Ελισάφ. Η πρόθεση ήταν τα έργα να συνομιλούν γόνιμα με τα Γιάννενα και να συνεργαστούν για την υλοποίησή τους οι ίδιοι οι Γιαννιώτες. Ο στόχος ήταν οι επισκέπτες, αλλά και οι Γιαννιώτες να δουν αλλιώς την πόλη και την παραλίμνια διαδρομή. Και όλα αυτά έγιναν σήμερα πραγματικότητα, χάρη σ’ αυτή τη σειρά δημιουργιών που προέκυψαν οργανικά μέσα από τα ίδια τα Γιάννενα, την ιστορία και τις παραδόσεις τους.

Τα 19 έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και τα 10 τοπόσημα που προτείνει η επιμελητική ομάδα, συνθέτουν μια διαδρομή σχεδόν δύο χιλιομέτρων, δίπλα στην πανέμορφη Παμβώτιδα. Δημιουργούν μια σειρά από συμβάντα στο δημόσιο χώρο, αλληλεπιδρούν ουσιαστικά με το περιβάλλον, στο οποίο είναι εγκατεστημένα. Συστήνουν ένα νέο, ενδιαφέρον αφήγημα, όπου κυριαρχούν η φύση, η ζωή, ο ίδιος τόπος που βρίθει από αναφορές, έθιμα και μύθους.

Αυτά τα Πλάσματα απλώνονται όχι μόνο στο χώρο όμως, αλλά και στο χρόνο, καθώς συνδέουν το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον των Ιωαννίνων, δημιουργώντας ένα πρότυπο μοντέλο συμβίωσης και εικαστικής παρέμβασης μεταξύ της Παμβώτιδας και του κάστρου, δηλαδή μεταξύ του φυσικού τοπίου και του ανθρώπινου πολιτισμού. Γεννούν σκέψεις, προκαλούν ερεθίσματα και επαναπροσδιορίζουν τη σχέση των κατοίκων με το αστικό τους περιβάλλον.

Ο Πρόδρομος Τσιαβός έχει την επιμελητική διεύθυνση της έκθεσης: «Αυτό που κάνει η συγκεκριμένη έκθεση είναι ότι λειτουργεί σαν μια συγκολλητική ουσία, ανάμεσα στο φυσικό και στο τεχνητό. Αυτό αντανακλάται τόσο στην επιλογή των έργων, όπου τα έργα τα οποία παρουσιάζονται, έχουν πολύ μικτές φόρμες. Έχουμε κλασικά έργα που είδατε και τις προηγούμενες χρονιές, τα οποία χρησιμοποιούν LED πάνελ, τα οποία βλέπουμε πάντα ως γλυπτά. Έχουμε επίσης έργα που είναι εγκαταστάσεις με καθαρή υλικότητα, όπως κεραμικά από πηλό, μεταλλικά έργα, τρεις performance και τι κατάλοιπο αφήνουν πίσω τους, έχουμε δέρματα και πάρα πολύ τοπικό υλικό. Αυτό γίνεται για να καταδείξουμε ότι οι διχοτομήσεις, οι binarisms που υπάρχουν ανάμεσα στο ψηφιακό και το υλικό, ανάμεσα στη φύση και τον άνθρωπο, καταργούνται διαρκώς. Καθώς δημιουργούμε λοιπόν αυτή τη διάταξη στο παραλίμνιο μέτωπο του 1,7 χιλιομέτρων, τοποθετούμε 19 έργα, αλλά ζητάμε και 10 φορές περίπου ο θεατής να σταθεί και να κοιτάξει το τείχος, τον κισσό. Να δει τα αγάλματα και τα γλυπτά που υπάρχουν ήδη στο χώρο και να τα επανερμηνεύσει ή να σταθεί και απλά να τα δει».

Η γλυπτική εγκατάσταση της Στεφανίας Στρούζα ονομάζεται «Pamvotis» και πραγματεύεται τις χημικές μεταβολές που υφίσταται η λίμνη ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας στην περιοχή. Η καλλιτέχνις εστιάζει στη λίμνη ως οντότητα, η οποία περιλαμβάνει πολλαπλά σώματα και στοιχεία, τα οποία αλλάζουν, καθώς έρχονται σε επαφή με τον πολιτισμό και την ανθρώπινη παρουσία. Επισημαίνει πώς το φυσικό τοπίο και η ζωή που περιλαμβάνει, μετασχηματίζονται διαρκώς από την ανθρώπινη επέμβαση:

«Η πηγή έμπνευσης ήταν ουσιαστικά η λίμνη. Με ενδιέφερε πάρα πολύ ότι ονομάζεται Παμβώτις, που σημαίνει αυτή που τρέφει τα πάντα, όλους. Νομίζω ότι αυτό είχε σχέση με την αρχαία λειτουργία της. Οπότε ξεκίνησα από αυτή την ιδέα και μελέτησα κάπως το ζήτημα του ευτροφισμού, από το οποίο πάσχει τώρα η λίμνη. Δηλαδή το γεγονός ότι έχει πάρα πολλά λύματα, πάρα πολλά οργανικά υλικά και απόβλητα που μπαίνουν στο νερό. Αυτό ευνοεί την ανάπτυξη φυτικών οργανισμών. Οπότε είναι η σχέση του γλυπτού με το νερό και με το ζωντανό φυτικό κομμάτι της λίμνης. Από αυτό ξεκίνησε η ιδέα. Ένα άλλο στοιχείο του έργου είναι ότι είναι σφυρήλατο. Χρησιμοποιεί αυτή την παραδοσιακή τεχνική από τα Γιάννενα. Είναι σφυρήλατο με έναν πιο σύγχρονο τρόπο. Δουλεύω δηλαδή με αλουμίνιο, με ενδιαφέρει η φθορά του υλικού και η μετάλλαξή του. Ένα τρίτο στοιχείο του έργου που έχει και εννοιολογική σημασία, είναι ότι μεταβάλλεται με το φως. Αλλάζει δηλαδή ανάλογα με το φως της ημέρας. Έχει έναν άλλο φωτισμό το βράδυ, που μοιάζει σχεδόν υποβρύχιος. Αλληλεπιδρά επίσης με την έκθεση σε τεχνητό φως, στο σκοτάδι και φωσφορίζει, οπότε μιλάει με έναν τρόπο για την τοξικότητα».

Ο Πάνος Σκλαβενίτης παρουσιάζει την βιντεο-εγκατάσταση «#thehead | Zéte», η οποία συνοδεύεται από performance. Βασίζεται στην εν εξελίξει έρευνα που κάνει για τη μεταμφίεση και το καρναβαλικό στοιχείο, αντλώντας υλικό από έθιμα των Ιωαννίνων, της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου και των Βαλκανίων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αφετηρία είναι ένα παγανιστικό έθιμο, με το οποίο ήρθε σε επαφή για πρώτη φορά, πριν από 23 χρόνια, όταν ήταν φαντάρος σε ένα χωριό στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Αληθινές και κατασκευασμένες αφηγήσεις συναντιούνται και πρωταγωνιστούν σε μια συλλογική περφόρμανς όπου κυριαρχούν οι ζωομορφικές και φυτομορφικές μεταμφιέσεις, καθώς και το πολυφωνικό τραγούδι. Το έργο συνδιαλέγεται με την παράδοση, ενώ ταυτόχρονα αξιοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη:

«Το έθιμο λέγεται Zéte. Προκύπτει μάλλον από τη λέξη χέτε στα αλβανικά, που σημαίνει ζωή. Είναι ένα έθιμο στο οποίο μετέχουν άνθρωποι από την Ελλάδα, την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και από αλλού. Γίνεται κάθε τρία χρόνια σε μυστικές τοποθεσίες, στα δάση πάνω από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Αυτά τα μέρη κάθε φορά γνωστοποιούνται κάπως στους συμμετέχοντες. Γίνεται υπό μυστικότητα και μόνο κάποιος κόσμος έχει πρόσβαση.

Κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η ζωομορφική και φυτομορφική μεταμφίεση των συμμετεχόντων και οι επαναληπτικές δράσεις που κάνουν για επτά μέρες, μέχρι να εξαντληθούν. Εγώ νομίζω ότι όλα αυτά αναλογούν κάπως στον παραλογισμό της ζωής. Γι’ αυτό και οι πράξεις που κάνουν είναι κάπως παράλογες. Δηλαδή είναι επαναλαμβανόμενες πράξεις που εξαντλούν τους συμμετέχοντες. Κάποιος που θα πέσει πάνω τους και θα τις δει, δεν θα βγάλει ακριβώς νόημα. Δηλαδή κάποιος μπορεί να θάβει ένα αυγό, να το ξεθάβει, να το κάνει για πάρα πολλές ώρες. Νομίζω ότι δευτερευόντως είναι μια γιορτή για τη ζωή. Πρωτίστως είναι μια αναμέτρηση με την σκληρότητα και τον παραλογισμό που μπορεί να έχει η ζωή».

Η Μαλβίνα Παναγιωτίδη παρουσιάζει την εγκατάσταση «A Darkness Gathers Though It Does Not Fall». Η καλλιτέχνις μελέτησε τα ξόρκια, τις μαντείες και τις πρακτικές μαγείας, όπως εμφανίζονται στις τοπικές παραδόσεις των Ιωαννίνων και της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου. Δημιούργησε ένα αλληγορικό γλυπτικό σύστημα από υβριδικά πλάσματα, φωτίζοντας διαφορετικές πτυχές των σημείων συνάντησης του αποκρυφισμού, της πολιτισμικής ιστορίας και της οικολογίας. Το έργο λειτουργεί ουσιαστικά ως μια στρωματογραφία διαφορετικών εποχών και χρόνων, που σχετίζονται με την πόλη και τις παραδόσεις της:

«Ύστερα από αυτή την έρευνα, ξεχώρισα κάποια από τα ξόρκια και τις μαντείες. Ηχογραφήθηκαν με τη βοήθεια του μουσικού και συνθέτη Πάνου Αλεξιάδη, αναλύθηκαν σε κυματομορφές. Πάνω σε αυτά, δούλεψα τη γλυπτική εγκατάσταση μαζί με θραύσματα από χάλκινα γλυπτά που κάνω, που είναι ανθρώπινα και ζωικά μέλη ή σπλάχνα ή σωθικά, τελείως φανταστικά, τα οποία συνθέτουν μια παρτιτούρα άλλου τύπου. Είναι ένα έργο, που έχει ήχο, τον οποίο όμως διαβάζουμε. Το ενδιαφέρον του ξορκιού και της μαντείας είναι ότι είναι μόνο λόγος σε αντίθεση με τα μοιρολόγια, που έχουν έντονη παρουσία στην παράδοση αυτού του τόπου.

Το άλλο στοιχείο που με ενδιαφέρει είναι η σχέση που έχουμε με τη φύση. Δηλαδή όλο το έργο, όλη αυτή η αλληγορική γλυπτική εγκατάσταση, το αλληγορικό σύστημα που έχει αναπτυχθεί, μιλάει για τη σχέση μας με τη φύση, για την αλληλεπίδρασή μας με το βιοτοπίο, ειδικά σε αυτή την εποχή που μιλάμε για την οικολογία και το περιβάλλον. Η έρευνα που έχω κάνει, βρίσκεται στα σημεία τομής της μαγείας, της πολιτισμικής ιστορίας που μας αφορά στους τόπους και της σκοτεινής οικολογίας, στην οποία αναφερόμαστε στην θεωρία του περιβάλλοντος. Οπότε δεν μορφοποιεί απαντήσεις, που συνήθως ζητάμε για το τι θα γίνει στο μέλλον ή στο παρόν, δεν μορφοποιεί απαντήσεις για τις αστοχίες που έχουμε κάνει, αλλά κυρίως ενεργοποιεί ερωτήματα για νέα περιβάλλοντα, νέους τρόπους συμβίωσης, για το πώς μπορεί να αλλάξει η σχέση μας με τη φύση. Για μένα λοιπόν, αυτή η εγκατάσταση, γι’ αυτό λέω ότι είναι κάτι αλληγορικό, είναι μια φανταστική άλλη μαντεία, σαν ένα άλλο, φανταστικό ξόρκι για το τώρα και για την αλληλεπίδρασή μας με το οικοτοπίο» επισημαίνει η Μαλβίνα Παναγιωτίδη.

Η διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου είναι από τα Γιάννενα. Συμμετέχει για πρώτη φορά ως καλλιτέχνις σε έκθεση. Μαζί με τον Μανώλη Μανουσάκη και τους Medea Electronique παρουσιάζουν την εικαστική και ηχητική εγκατάσταση με τίτλο «Μάνα». Μας αποκαλύπτουν ένα άγνωστο στο ευρύ κοινό, εγκαταλελειμμένο καταφύγιο του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, που βρίσκεται κάτω από το Κάστρο. Μέσα στις δαιδαλώδεις στοές, ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με ένα συναισθηματικά φορτισμένο κόσμο, με μια σειρά από απροσδόκητες εικόνες και ήχους, που συνδέονται με προσωπικά βιώματα, οικογενειακά ντοκουμέντα, αλλά και στοιχεία από την ιστορία και την ταυτότητα της ίδιας της πόλης. Ο τίτλος του έργου δεν αναφέρεται μόνο στη μητέρα της καλλιτέχνιδας, αλλά και στα ίδια τα Γιάννενα, ως μήτρα των πάντων.

«Εδώ λοιπόν μέσα σε αυτό το καταφύγιο, αυτό που προέκυψε με έναν οργανικό τρόπο, σχετίζεται με το προσωπικό μου βίωμα, που θέλω να πιστεύω ότι πλέον λειτουργεί συλλογικά. Γι’ αυτό και μιλάω για το προσωπικό μας βίωμα και το συλλογικό μου βίωμα. Είναι ένα έργο λοιπόν που έχει συγκεντρώσει data, εικόνες και ήχους , όπως θα λέγαμε στο πλαίσιο της έκθεσης των Πλασμάτων, μόνο από την πόλη των Ιωαννίνων μέσα από μια οικογενειακή ιστορία. Συνδέεται με τη μητέρα μου, εξ’ ου και το έργο λέγεται “Μάνα”. Έχει να κάνει με τη σχέση της με τον πατέρα της, με την εξιστόρηση μιας βάφτισης που καθυστέρησε 10 χρόνια, περιμένοντας τη θεία που μετανάστευσε να έρθει από την Αμερική, με ένα τραγούδι που μας ακολουθεί σε όλους τους διαδρόμους και τραγουδάει ο παππούς μου και καταλήγουμε σε μια σπηλιά για να ξαναγεννηθούμε σε αυτό το ομιχλώδες φως της πόλης».

Ποια ήταν η πρόθεσή τους, όταν σχεδίαζαν αυτή την έκθεση και πώς συνδέονται με αυτήν οι κάτοικοι της πόλης;

«Ήθελα πραγματικά τα Πλάσματα να γίνουν για τους Γιαννιώτες. Δεν σκεφτόμουν ούτε τους επισκέπτες, ούτε τους τουρίστες, ούτε τους όποιους ξένους μπορεί να έρθουν, ούτε συλλέκτες, ούτε τίποτε από όλα αυτά. Ήθελα τα έργα που θα παράξουμε, να σημαίνουν κάτι για τους ανθρώπους που μένουν εδώ. Γι’ αυτό έγιναν και τόσες αναθέσεις νέων έργων σε καλλιτέχνες που τους ζητήθηκε να μείνουν στην πόλη, να αποφασίσουν ποια ιστορία της πόλης θα αντλήσουν, να την ανακαλύψουν και έτσι να παραχθούν τα έργα. Θεωρώ ότι αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα που κερδήθηκε με αυτή την έκθεση, γιατί βλέπουμε ήδη τις αντιδράσεις των ανθρώπων, που βλέπουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτά.

Ένα τέτοιο έργο είναι και το δικό μας. Εγώ ήθελα να κάνω ένα έργο για τους Γιαννιώτες, που όταν θα βρεθούν εδώ μέσα, θα αναγνωρίσουν τους ήχους, ακόμη κι αν δεν ξέρουν ακριβώς τι είναι, τους αισθάνονται ως δικούς τους, ακούν λέξεις που ξέρουν πού είναι, βλέπουν τις εικόνες και ξέρουν πού βρίσκονται, ακόμη κι αν αυτές περνούν με τέτοια ταχύτητα, που είναι σαν να έχεις βουτήξει στο ασυνείδητο κάποιου. Αυτές είναι όμως οι γειτονιές που μεγαλώσαμε πολλοί, αυτοί είναι οι ήχοι με τους οποίους μεγαλώσαμε, οπότε δεν θεωρώ προσωπικό αυτό το έργο, όχι μόνο γιατί βγήκε από μια ομάδα, αλλά κυρίως γιατί το ένιωθα ότι εγώ μιλάω για τα Γιάννενα. Δεν μιλάω δηλαδή ακριβώς για τη μητέρα ή τον πατέρα μου, ασχέτως εάν όλο αυτό προκύπτει από μια προσωπική ανάγκη για ένα δημόσιο ευχαριστώ, για μια δημόσια δήλωση ότι “Ξέρεις κάτι; Καταλαβαίνω τι σημαίνει να είσαι Γιαννιώτης, να είσαι Γιαννιώτισσα».

Η έκθεση «Plásmata ΙΙ: Ioannina» διαρκεί μέχρι τις 9 Ιουλίου. Περιλαμβάνει περιηγήσεις για μικρούς και μεγάλους, εργαστήρια, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδηλώσεις με θέμα την τεχνολογία, συζητήσεις, ένα μουσικό πρόγραμμα, συναυλίες και περφόρμανς. Η είσοδος είναι ελεύθερη για τους επισκέπτες και οι ώρες λειτουργίας είναι 18.00-00.00.

Οι καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες που συμμετέχουν: Μαρία Βαρελά, Νικομάχη Καρακωστάνογλου, Κατερίνα Κομιανού, Μαρία Λουίζου, Αφροδίτη Παναγιωτάκου & Μανώλης Μανουσάκης, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Πάνος Σκλαβενίτης, Στεφανία Στρούζα, Θεόκλητος Τριανταφυλλίδης, Entangled Others, Matthias Fritsch, John Gerrard, Alexandra Daisy Ginsberg, Christian Mio Loclair, Maenads, Matthew Niederhauser & Marc Da Costa, slow immediate, Universal Everything, WordMord.

Ηχητική ξενάγηση στην έκθεση

Ο χάρτης με τα έργα και τις στάσεις στο παραλίμνιο μέτωπο

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Αφροδίτη Παναγιωτάκου

Επιμελητική Διεύθυνση: Πρόδρομος Τσιαβός

Επιμελητικός Σύμβουλος: Γιώργος Τζιρτζιλάκης

Συνεργάτις Επιμελήτρια (Νέες Παραγωγές): Δάφνη Δραγώνα

Επιμέλεια Μουσικής, Διεύθυνση Movement Radio: Voltnoi & Quetempo

Επιμέλεια Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων: Χριστίνα Παναγιωτάκου, Βίκυ Γεροντοπούλου

Επιμέλεια Συζητήσεων: Πάσκουα Βοργιά

Σχεδιασμός Έκθεσης: Λουκάς Μπάκας, Ιάσων Πανταζής

Συντονισμός Παραγωγής: Ηρακλής Παπαθεοδώρου

Βοηθός Επιμέλειας Έκθεσης: Κατερίνα Βάρδα

Επικεφαλής Παραγωγής: Βασίλης Παναγιωτακόπουλος

Παραγωγός: Ειρηλένα Τσάμη

Παραγωγός, Πρόγραμμα Μουσικής: Δήμητρα Χατζηχαραλάμπους

Υπεύθυνη Εκτέλεσης Παραγωγής: Μαριανότα Γιαννάκη

Εκτέλεση Παραγωγής: Γιάννης Ιασωνίδης, Σάββας Παρασκευάς, Δήμητρα Φίνου, Σπυριδούλα Γκεράζη, Μαριάνα Αντζουλάτου

Τεχνικός Διευθυντής: Λευτέρης Καραμπίλας

Αναπληρωτής Τεχνικός Διευθυντής: Γιάννης Ντόβας

Διεύθυνση Τεχνικής Παραγωγής: Φίλιπ Χιλλς

Μια παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση

Υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Ηπείρου και του Δήμου Ιωαννιτών

Πηγή: gr.euronews.com/ Γιώργος Μητρόπουλος

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις