Ο δρόμος έχει τη δική του ιστορία

Γράφει ο Παντελής Αν. Παπαδάκης

“Ούτε στο χτήμα τους δε θάχουν δουλέψει τόσο, με τόση προκοπή και επιμονή, όπως στο δρόμο τους – και όπως σας είπα είναι αγρότες δυνατοί.- Σκυμμένοι στη δουλειά, άλλος με τη τσάπα, με το ξυνάρι, άλλοι με τη βαρειά και το λοστάρι έμοιζαν με στρατειά ανθρώπων που σκάβουν για να βρουν θησαυρό ή για κάποιο ιερό σκοπό. Και είν΄αλήθεια πως ιερός ο σκοπός είναι και θησαυρός στο δρόμο κρύβεται”.

Το θαυμασμό που εκπέμπουν τα λόγια του αυτά διατύπωνε ο Μολαίτης δικηγόρος και λογοτέχνης Γ. Ι. Ρουμάνης βλέποντας με τα ίδια του τα μάτια τους κατοίκους της Αγγελώνας να σχίζουν βράχια και γη, για ν΄ανοίξουν το δρόμο από το χωριό τους προς το δημόσιο αυτοκινητόδρομο Σπάρτης - Μονεμβάσιας.

Ο δρόμος αυτός ήταν όνειρο και πόθος των Αγγελωννιτών καιρό πριν το ξεκίνημά του. Η διάνοιξή του όμως προσέκρουε σε δυο ισχυρά εμπόδια: το βραχώδες του εδάφους που απαιτούσε πάμπολλη πρόσθετη εργασία και τεχνικές εκβραχισμού και την οικονομική δυσχέρεια της φτωχής κοινότητας. Από την άλλη όμως γνώριζαν καλά ότι αυτός αποτελεί τη μοναδική έξοδο προς την οικονομική , κοινωνική και πολιτισμική τους πρόοδο.

Η υπέρβαση των δυσκολιών αυτών έγινε κατορθωτή χάρη στη γενναιόδωρη προσφορά των αγγελωνιτών, ντόπιων και ξενητεμένων. Ο καθένας τους προσέφερε αυτό που μπορούσε:

Οι (άρρενες ) κάτοικοι του χωριού την προσωπική τους δύναμη και εργασία. Η εργατικότητά τους και η πρόθυμη προσφοράς τους εντυπωσιάζει όχι μόνο τον μνημονευθέντα αρθρογράφο, αλλά και γίνεται παράδειγμα για τις άλλες κοινότητες της περιοχής. Η επιμονή τους, η θεληματικότητά τους, οι κασμάδες , οι βαρειές και τα φουρνέλα τους δάμασαν το κακοτράχαλο βουνό που τους απομόνωνε από το οδικό εθνικό δίκτυο. Υπολογίζεται ότι χρειάστηκαν 2.500 μέρες προσωπικής (μάλλον συλλογικής είναι ο σωστός όρος που πρέπει να χρησιμοποιηθεί) εργασίας για την ολοκλήρωση του έργου. Το εργασιακό κόστος επιβάρυνε ο αρχικός λανθασμένος σχεδιασμός που παράτεινε και το χρόνο ολοκλήρωσής του. Η χάραξη αποκαταστάθηκε από μηχανικό του επαρχιακού ταμείου μετά από σχετικό διάβημα της κοινότητας Αγγελώνας.

Το οικονομικό σκέλος της διάνοιξης καλύφθηκε κυρίως με τη συνδρομή των Αγγελωνιτών μεταναστών της Αμερικής και του Καναδά. Με εράνους που διοργανώνουν και με προσωπικά τσεκ που αποστέλλουν συγκεντρώνεται το ποσόν των 400.000 δραχμών(!). (Το συνολικό κόστος του εκβραχισμού υπολογίζεται σε μισό εκατομμύριο). Πρωτοστάτης στη προσπάθεια συγκέντρωσης του ποσού αυτού και μεγάλος χρηματοδότης του έργου υπήρξε ο Χρίστος. Γ. (ιερέως) Γεώργας, μεγάλος ευεργέτης του χωριού, εγκατεστημένος στο Οντάριο του Καναδά. Συνδρομή οικονομική έχουν και Αγγελωνίτες εγκατεστημένοι στην Αθήνα και τον Πειραιά, όπως και κάποιοι κάτοικοι του χωριού.

Η κρατική συμβολή περιορίζεται στην ανάληψη της κατασκευής των τριών γεφυριών που στήνονται κατά μήκος του δρόμου. Με παράπονο στιγματίζεται από τους χωριανούς η καθυστέρηση των αρχών ν΄ ανταποκριθούν στα αιτήματά τους για αναδιαμόρφωση των αρχικών σχεδίων του νομομηχανικού. Απευθύνονται τελικά στον επαρχιακό μηχανικό που αναθεωρεί τη χάραξη. Δεν είναι υπερβολή η διάνοιξη του δρόμου να αποδοθεί αποκλειστικά στους Αγγελωνίτες. Ως τέτοιο επίτευγμα εξ άλλου καταγράφεται στον τοπικό τύπο της εποχής και στην αντίληψη των κατοίκων των χωριών της ευρύτερης περιοχής που το αναδεικνύει .ως πρότυπο που πρέπει και οι ίδιοι ν’ ακολουθήσουν.

Η δυσκολία του έργου καταφαίνεται και από τη διάρκεια των εργασιών του. Αυτές ξεκινούν τον Απρίλη του 1929. Δυο χρόνια μετά, το Μάη του 1931 δεν έχουν ολοκληρωθεί. Απομένει ένα μικρό του τμήμα. Δεν είναι άρα αβάσιμο να υποθέσουμε ότι από το καλοκαίρι του 1931 ο δρόμος έχει τελειώσει. Το πλάτος του είναι το μεγαλύτερο των δρόμων της επαρχίας ολόκληρης. “Λεωφόρο” τον χαρακτηρίζουν οι δημότες της.

Τα “εγκαίνια” του όμως δεν γίνονται, ως συνήθως, μετά την ολοκλήρωση του έργου. Είναι ακόμη Νοέμβρης του 1929, της πρώτης χρονιάς δηλ. των εργασιών του: η χαρά που προκαλεί η πρόοδός τους (ίσως και η τάση επίδειξης;) παρασύρουν τον κάτοχο του πρώτου αυτοκινήτου στο χωριό (Κ. Γ. Γεώργας, “Σαϊτάρης”) να εισβάλει με αυτό από τον υπό διαμόρφωση ακόμη δρόμο. Τα τραύματα που του προκαλεί αρκετά. Ο ενθουσιασμός που γεννά πολύ μεγαλύτερος: κορναρίσματα συνεχή, κρασοκεράσματα από τους ταβερνιάρηδες στον κόσμο που συγκεντρώνεται στην πλατεία, για να το υποδεχθεί, γέλια και κλάματα χαράς μέχρι τις μεγάλες ώρες της νύχτας. Οι νεαροί του χωριού επιβιβάζονται στο αυτοκίνητο και ο “Σαϊτάρης”, “ο ‘”Ζέμπελιν της Αγγελώνας”, τους κόβει βόλτες στους δρόμους του χωριού.

Οι χωριανοί γιορτάζουν, μαζί και πρόωρα, την ατομική (του “Σαϊτάρη”) και τη συλλογική τους προκοπή, όπως αντάμα δούλεψαν για την επιτέλεση ενός πολύ δύσκολου έργου.

Αυτό το μήνυμα της συν - εργατικότητας, συναδέλφωσης και της συλλογικότητας μεταφέρει η παλιά ιστορία της πρώτης κατασκευής του κοινοτικού δρόμου ενός μικρού και τότε χωριού στους δικούς μας καιρούς της απομόνωσης και του ατομισμού.

(*) Συντ/χος εκπαιδευτικός, Msc Ιστορίας