Μπάρμπιλαντ

Γράφει η Ελεάννα Βλαστού* / kathimerini.gr

Θέλω να σας μιλήσω για κάτι δύσκολο, την Μπάρμπι και τον κόσμο της, με αφορμή την ταινία που προβάλλεται. Επειδή όμως πρόκειται για ένα ευαίσθητο θέμα, θα κάνω μια εκτενή –περιττή– εισαγωγή κυρίως για να σας πείσω ότι ακόμη διαθέτω κάποια υπολείμματα –τρίμματα– εξυπνάδας. Θυμάστε την Πρωτοχρονιά του 2000; Πιθανώς θυμάστε και λεπτομέρειες, πού διασκεδάσατε και με ποια μουσική χορεύατε. Υπήρχε μια αισιοδοξία στην ατμόσφαιρα. Η μόνη φοβία που τη σκίαζε ήταν η υποψία ότι κάτι θα γίνει με τους υπολογιστές, ένας ιός που λεγόταν Y2K θα διείσδυε στο σύστημα και τα κομπιούτερ δεν θα ανταποκρίνονταν στη νέα ημερομηνία για να υποδεχθούμε τον αιώνα.

Αβάσιμη φοβία. Υποδεχθήκαμε τη νέα χιλιετία και τα τεχνολογικά επιτεύγματα. Τα πάντα, όλη η πληροφορία ήρθε στην παλάμη μας, το σύνολο της γνώσης, ακουμπώντας το ποντίκι απαλά με τα δάχτυλά μας. Μπορούμε να διαβάσουμε κείμενα, άρθρα, παραγράφους, να βρούμε δεδομένα για οτιδήποτε μας ενδιαφέρει. Συνδιαλεγόμαστε με οποιονδήποτε, συνδεόμαστε με την άλλη άκρη της Γης. Υπάρχει και το Zoom πλέον, ναι. Επικοινωνία με εικόνα, απλώς πρέπει να θυμόμαστε τα βασικά, να είμαστε ευπρεπώς ντυμένοι και να πατάμε το κουμπί του ήχου. Περίφημα! Το Διαδίκτυο μας ενημερώνει, μας εξημερώνει, κινεί την πρόοδο, την ευστροφία, τον στοχασμό. Αφού διαθέτουμε τα εργαλεία μπορούμε πλέον να ασχολούμαστε με απαιτητικές ιδέες, μεστά ζητήματα έμπλεα ουσίας. Αυτό θα σκεφτόμασταν πριν από είκοσι τρία χρόνια και θα πλέαμε σε πελάγη ευτυχίας.

Παραδόξως όμως όχι, η επιστροφή στο 2023 είναι μια πάλη για τα πλέον βασικά. Σαν να έχουμε συλλογικά βυθιστεί σε μια νοητική αβελτηρία, δυσκολευόμαστε να καταλήξουμε ακόμη και στον βιολογικό ορισμό της γυναίκας. Ούτε συζήτηση να συμφωνήσουμε σε πιο περίπλοκα θέματα, μπορεί μια κούκλα, η Μπάρμπι, να είναι υπεύθυνη για την ενδυνάμωση του γυναικείου φύλου; Είναι ο ρόλος μιας φιγούρας 29 εκατοστών, φτιαγμένης από PVC, να προάγει κάποιο φεμινιστικό πρότυπο;

Δεν έχω δει την ταινία, παρότι ακούω ότι σε σημεία είναι αρκετά αστεία, δεν θα δω την ταινία. Ο βασικότερος λόγος είναι γιατί το έντονο χρώμα πληγώνει τα μάτια μου. Χρησιμοποιήθηκε, διάβασα, τόσο πολλή ροζ μπογιά για τα σκηνικά, που οι εταιρείες δεν μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες της παραγωγής. Η αισθητική ξεχείλισε από την οθόνη και κατέβηκε στους δρόμους. Παρέσυρε ακόμη και την ενήλικη δούκισσα της Ουαλλίας, η οποία κυκλοφορεί με ροζ σύνολα συνδυάζοντάς τα με ανήλικα γλυκερά αξεσουάρ, αναγκαστικά, άσπρου χρώματος.

Το 2015 η εταιρεία Mattel λάνσαρε την καμπάνια «φαντάσου τις δυνατότητες» και προωθούσε όλες τις προοπτικές του παιχνιδιού στην εκπαίδευση των κοριτσιών γύρω από την αξία των επιλογών «μπορείτε να είστε οτιδήποτε». Την επόμενη χρονιά η εταιρεία αντιμετώπισε το θέμα του «φασισμού του σώματος» και άρχισε να διοχετεύει στην αγορά «μικροκαμωμένες» και «ευτραφείς» Μπάρμπι. To 2021 η εταιρεία εμπνεύστηκε από τις πρωτοπόρους στον χώρο της επιστήμης και δημιούργησε μια σειρά από κούκλες μαθηματικούς, μηχανικούς, βιολόγους, οι οποίες προστέθηκαν στα παλιότερα επιτηδεύματα: Μπάρμπι αστροναύτης, Μπάρμπι πυροσβέστης, Μπάρμπι αλεξιπτωτιστής.

Ερευνα έδειξε ότι αυτές οι προσθήκες δεν επηρεάζουν τη διεύρυνση των φιλοδοξιών, ούτε ανοίγουν τους ορίζοντες. Η καστανή Μπάρμπι δεν πουλάει, όπως δεν ενδιαφέρει η μορφωμένη Μπάρμπι. Ενα κορίτσι δεν θα εμπνευστεί να ακολουθήσει ιατρική καριέρα επειδή έπαιξε με την Μπάρμπι παιδίατρο. Αυτό συμβαίνει γιατί ακόμη και αν βάλεις γυαλιά στη γιατρό, της κρεμάσεις ένα στηθοσκόπιο και της φορέσεις άσπρη στολή, η Μπάρμπι δεν θα σκέφτεται τους ασθενείς αλλά πότε θα πάει για ψώνια. Να αγοράσει ένα καινούργιο μαγιό, να το φορέσει για να βουτήξει στη μικρή φούξια πισίνα της. Τα μικρά κορίτσια γνωρίζουν την αξία της ομορφιάς από μικρή ηλικία, έλκονται από την εξωτερική εμφάνιση και όχι από τα επιτεύγματα, γιατί σε αυτή την κοινωνία ζούμε.

Μόνο ο Κεν θα έπρεπε να δυσανασχετεί, αντιπροσωπεύει τον ανδρι- κό πληθυσμό αλλά δεν θεωρείται οντότητα. Πουλιέται ως ένα ακόμη αξεσουάρ, δικό της.

Εάν κάποιος γονιός ενδιαφέρεται για τον επαγγελματικό προσανατολισμό από την ηλικία των τεσσάρων, υπάρχουν άλλα, καταλληλότερα παιχνίδια. Για όσους έχουν απωθημένα και θέλουν τα παιδιά τους να οικειοποιηθούν άλλα πρότυπα, υπάρχουν επιλογές. Τουβλάκια για μηχανικούς, τηλεσκόπιο για τους αστρονόμους, συλλογή από έντομα για τους βιολόγους, ασκήσεις μαθηματικών και κάμποση λογοτεχνία για να εμπνευστούν και να βραβευτούν με Νομπέλ. Ειλικρινά, πιστεύετε ότι θα πιάσει το κόλπο;

Για τον ρόλο της Μπάρμπι, το 2023, επιλέχθηκε αισίως η Μάργκο Ρόμπι. Η οποία δήλωσε: «Είναι απλώς μια κούκλα, δεν έχει γεννητικά όργανα. Οι άνθρωποι προβάλλουν φαντασιώσεις πάνω της, αλλά δεν είναι σέξι. Μπορεί να φορέσει μια μίνι φούστα επειδή έχει πλάκα και είναι ροζ, όχι επειδή θέλει να δουν τα οπίσθιά της». Ο,τι θέλει μπορεί να λέει η Ρόμπι, κι αν δεν την ακούμε, θα την κοιτάμε πάντα με προσοχή. Μια καλλονή για το πρόσωπο της κούκλας –με τις παράλογα τέλειες αναλογίες– που κάποτε ήταν γνωστή στα μικρά κορίτσια για την αξία τού να αλλάζεις ρούχα και παπούτσια παραμένοντας ακούραστα μια όμορφη ξανθιά. Το παιχνίδι ήταν αυτό. Και για τον λόγο αυτό κατασκευάστηκαν, από το 1959, περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο ρούχα για την γκαρνταρόμπα της (τώρα, φαντάζομαι, βρίσκονται κάπου στον βυθό της θάλασσας).

Κανείς δεν θα έπρεπε να έχει άλλες απαιτήσεις. Θέλουμε την Μπάρμπι να γδύνεται, να ντύνεται, να την αλείφουμε με κρέμες, να κάνει σπαγκάτο, να υπομένει νέα χτενίσματα ή και κουρέματα. Δεν περιμένουμε ούτε να μας δείχνει την κατεύθυνση, ούτε κάποιο ηθικό δίδαγμα, αλλά ούτε και παράπονα από την κούκλα. Ο ενθουσιασμός μαζί της δεν προέρχεται επειδή μας ιντριγκάρει με τις ανησυχίες της. Δεν ταυτιζόμαστε με την κούκλα, όπως δεν επιδιώκουμε να μοιάσουμε με την ηθοποιό που χρειάζεται επειγόντως τη στήριξή μας. Ναι. Είναι η μειονότητα, συμβολίζει τη μειοψηφία σπάνιας ομορφιάς και αποτελεί τη διαφορετικότητα των αναλογιών: μπούστο – μέση – πόδια.

Εάν έχω να προσάψω κάτι αρνητικό στην Μπάρμπι, είναι ο συντηρητισμός της. Τόσα χρόνια αλλάζει επαγγέλματα αλλά παραμένει σταθερά μονογαμική. Μας έχει παρουσιάσει μόνο έναν, τον Κεν. Μόνο ο Κεν θα έπρεπε να δυσανασχετεί, αντιπροσωπεύει τον ανδρικό πληθυσμό αλλά ουδείς ενδιαφέρεται για εκείνον. Ο Κεν δεν θεωρείται οντότητα. Πουλιέται ως ένα ακόμη αξεσουάρ, δικό της. Οπως το σπίτι της, το αυτοκίνητο, ο στάβλος της. Οπως λέει και το σλόγκαν της ταινίας, «εκείνη είναι τα πάντα. Αυτός είναι απλώς ο Κεν». Είναι θεσμικά η προέκτασή της και «η μέρα του είναι καλή» μόνο όταν εκείνη ασχολείται μαζί του. Ταλαίπωρε, τραυματισμένε Κεν, καλωσόρισες στην οθόνη, στον κόσμο της, στη φεμινιστική Μπάρμπιλαντ.

(*)Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις