Γράφει ο Βαγγέλης Μητράκος

Η Δημοκρατία είναι το πολίτευμα που ταιριάζει στους ελεύθερους και ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους και η ελευθερία του Τύπου είναι το θεμελιώδες συστατικό της Δημοκρατίας .
Διαχρονικά , «άνομες εξουσίες» στόχευσαν (και στοχεύουν) με συνέπεια κι επιμονή τον ελεύθερο Τύπο και τους ανθρώπους του , προκειμένου να τον φιμώσουν , να τον ελέγξουν ή να τον εξαφανίσουν . Οι άνθρωποι του ελεύθερου Τύπου έχουν πληρώσει , κατά καιρούς , βαρύ τίμημα (κάποτε και την ίδια τους τη ζωή) στο βωμό της προάσπισης του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης , της ενημέρωσης των πολιτών , της άσκησης κριτικής κι ελέγχου της εκάστοτε εξουσίας , της καταγγελίας και της αποκάλυψης .


Η πολεμική αυτή κατά του ακηδεμόνευτου Τύπου συνεχίζεται αμείωτη ακόμα ΚΑΙ σήμερα , ακόμα ΚΑΙ στην «πολιτισμένη» Δύση , στην οποία βεβαίως ανήκει ΚΑΙ η χώρα μας , με οπλοστάσιο που έχει επιμελώς οργανωθεί μέσα στο θεσμικό πλαίσιο της «δημοκρατικής» πολιτείας και με κορυφαίο όπλο ανάμεσα στα πολλά τις περιώνυμες «ΑΓΩΓΕΣ» .

«Ο Τύπος αναπαράγει ήθος και δημιουργεί ήθος . Δημιουργεί πρότυπο πολιτικό και κοινωνικό στην κοινωνία . Δεν αντιπροσωπεύει μόνο κοινωνικές ομάδες νοοτροπίες και ιδεολογίες . Τις αναπαράγει και προωθεί άλλες .
Εάν μεν είναι εξαρτημένος από τα πολιτικά , θρησκευτικά ,αστυνομικά , δικαστικά , συνδικαλιστικά , οικονομικά κέντρα εξουσίας , αναπαράγει εκείνων τα πρότυπα και τις εντολές . Εάν είναι ανεξάρτητος , αναπαράγει τις δικές του αξίες και τις αξίες των πολιτών που τον εμπιστεύονται» .
Στον άνισο αυτό αγώνα που δίνει ο ελεύθερος , αδέσμευτος και ακηδεμόνευτος Τύπος κατά των σχεδίων της εξουσίας , σε αντίθεση και αντιδιαστολή με τον «άλλο» τύπο , τον εξωνημένο , το συμβιβασμένο , τον κηδεμονευόμενο , το διαπλεκόμενο, κλπ , κλπ , έχει βρει κατά καιρούς λίγους αλλά ποιοτικά ανώτερους από τους διώκτες του υποστηρικτές και προμάχους , οι οποίοι βάζοντας σε δεύτερη μοίρα το προσωπικό κόστος και συμφέρον αγωνίστηκαν έμπρακτα και με παρρησία για το δημοκρατικό δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης και της ελευθερίας του Τύπου , που πάει να πει για την ίδια τη Δημοκρατία , για μια καλύτερη και πιο δίκαιη κοινωνία των πολιτών .
΄Ενας απ’ αυτούς υπήρξε και ο διακεκριμένος Σπαρτιάτης κι επιφανής νομικός Δημοσθένης Τσιβανόπουλος (1838-1921) .


Ο Δημοσθένης Τσιβανόπουλος γεννήθηκε στη Βαμβακού της Λακωνίας . Αφού πέρασε όλες τις βαθμίδες της δικαστικής ιεραρχίας , διορίστηκε εισαγγελέας του Αρείου Πάγου (1892-1911) . Για μια 15ετία υπήρξε και πρόεδρος της Αρχαιολογικής Εταιρείας . Δώρισε μέρος από την πλούσια βιβλιοθήκη του στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Αθηνών και άφησε κληροδότημα για την ανέγερση Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου . Σαν εισαγγελέας του Αρείου Πάγου εγκαινίασε το σύστημα της δημοσίευσης των αγορεύσεων του εισαγγελέα σε νομικά περιοδικά κι εφημερίδες .Δημοσίευσε ιδιαίτερο τόμο με τις γνωμοδοτήσεις του , οι οποίες εξαιτίας του κύρους των θεωρούνται αληθινές πραγματείες .΄Εγραψε : «Περί κοινωνικής ευθύνης των ιατρών δια τα σφάλματα αυτών» , «Περί υποχρεωτικής δημοτικής εκπαιδεύσεως» , «Περί ανεξαρτησίας της θρησκευτικής συνειδήσεως» , «Περί της ασυλίας των βουλευτών» και άλλα σημαντικά έργα .


Είμαστε , λοιπόν , στα 1904 . Ο Δημοσθένης Τσιβανόπουλος είναι ήδη 12 χρόνια εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κι έχει κατακτήσει το σεβασμό των πάντων για την ακεραιότητα του χαρακτήρα του , το υψηλό αίσθημα ευθύνης κατά την άσκηση των καθηκόντων του και την υψηλού επιπέδου νομική του μόρφωση κι επάρκεια . Η Ελλάδα έχει ακόμα νωπές τις βαριές πληγές από την ταπεινωτική ήττα του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 . Το 1904 είναι η χρονιά που αρχίζει ο αγώνας για την προάσπιση της ελληνικότητας της Μακεδονίας από τη βουλγαρική επιβουλή . Φτώχεια και ανεργία μαστίζουν τη χώρα . Το κράτος δυσλειτουργεί , η διοικητική οργάνωση είναι κάκιστη και πολλοί ΄Ελληνες αρχίζουν να μεταναστεύουν προς την Αμερική κυνηγώντας το «αμερικανικό όνειρο» . Οι πολιτικοί της εποχής χωρίς καθαρές και σαφείς ιδέες για το τι πρέπει να κάνουν και χωρίς να ξέρουν τι θέλουν , αδυνατούν ν’ ανταποκριθούν , έστω και στοιχειωδώς , στις ανάγκες του τόπου και των πολιτών .Τα πολιτικά κόμματα είναι προσωποπαγή και υπηρετούν στο σύνολό τους την ολιγαρχία της εποχής .Είναι ο καιρός που μέρα με τη μέρα ωριμάζουν οι συνθήκες για την επανάσταση του Γουδή (1909) που έφερε την προσδοκώμενη ανάσταση της Ελλάδας , διεύρυνε τα εθνικά μας σύνορα και αποκατέστησε την τρωθείσα εθνική περηφάνια .


Εκείνη τη χρονιά του 1904 , δημοσιογράφοι της αθηναϊκής εφημερίδας « ΣΚΡΙΠ» παραπέμπονται σε δίκη διότι με άρθρα τους στην εφημερίδα εξέφρασαν γνώμη για καταδικαστική απόφαση του ναυτοδικείου Πειραιώς σε βάρος του υποπλοιάρχου Γούδα την οποία απεκάλεσαν «προϊόν εκβιασμού της συνειδήσεώς των» . Κατά την εκδίκαση της υπόθεσης στον ΄Αρειο Πάγο ο εισαγγελέας Δημοσθένης Τσιβανόπουλος πραγματοποίησε μια ανεπανάληπτη εισήγηση με την οποία ουσιαστικά υπερασπίστηκε το δημοκρατικό δικαίωμα της ελευθεροτυπίας και την αθωότητα , εν προκειμένω , των διωκόμενων δημοσιογράφων . Η εισήγηση αυτή δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στη εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ» , αρχής γενομένης από το φύλλο της 23ης Δεκεμβρίου 1904 . Δυστυχώς , έχω στα χέρια μου μόνο το α΄ μέρος της εισήγησης , από το αυθεντικό φύλλο της εφημερίδας που βρέθηκε στη βιβλιοθήκη του σπιτιού της οικογένειας Τσιβανοπούλου στη Σπάρτη , λίγο πριν κατεδαφιστεί . ΄Εστω και αυτό όμως είναι αρκετό για να δώσει το μέγεθος της διαχρονικής σε αξία εισήγησης του Δημοσθένη Τσιβανόπουλου για το σπουδαίο ζήτημα της δημοσίευσης , της ελεύθερης έκφρασης και της ελευθερίας του Τύπου . Ανάμεσα στ’ άλλα , λοιπόν , ο Δημοσθένης Τσιβανόπουλος είπε και τα εξής :

«Οπωσδήποτε τα ήθη αξίζουν πλειότερον των νόμων και απόδειξις τούτου είνε εις
τα πεπολιτισμένα έθνη ο μικρός αριθμός των δικών επί δυσφημίσει . Η δημοσιογραφία είνε η απεικόνισις του βαθμού της πολιτικής και ηθικής ανατροφής εκάστου έθνους . Υπέρ της γνώμης ταύτης ετάχθη ο Πρόεδρος της Βουλής των Γάλλων και διάσημος Εισαγγελεύς του Ακυρωτικού Dupin ειπών τα εξής : «Ελευθέρου όντος του τύπου όλα τα παράπονα δύναται να εκδηλώνται . Εάν είνε βάσιμα , η εξουσία πληροφορουμένη δύναται να τα δικαιώση , εάν είνε άδικα , βραχεία απάντησις φωτίζει και ικανοποιεί την κοινήν γνώμην .Η κατάχρησις γειτονεύει προς την χρήσιν , αλλά τουλάχιστον το κακόν είναι πλησίον του καλού . Επανελήφθη πολλάκις ότι ο τύπος θεραπεύει τα τ……τά (κακοτυπωμένη λέξη) άτινα προξενεί . Μετά την κατάθλιψιν του τύπου γενομένην περί τα τέλη της Βασιλείας του Λουδοβίκου ΧΙV επήλθεν ακολασία επί της αντιβασιλείας και της Βασιλείας του Λουδοβίκου XV …» (…) Πάντες όμως αναγνωρίζουσιν ότι η ελευθεροτυπία είνε απαραίτητος εις Συνταγματικόν πολίτευμα , ούσα το συμπλήρωμα των δημοσίων ελευθεριών . (…) ΄Εχει δε παρατηρηθεί ότι δεν δύναται τις να κρίνει ορθώς περί του τύπου , αν δεν έχη προ οφθαλμών όχι μόνον το κακόν , το οποίον προξενεί πολλάκις , αλλά και το κακόν , το οποίον περιστέλλει καθ’ εκάστην .


Του τύπου η ενέργεια εις τας ελευθέρας πολιτείας είνε αδιάκοπος κι ωφελιμοτάτη . (…) Ο τύπος φωτίζει τους πολίτας ως προς τα δικαιώματα και τα καθήκοντά αυτών και επιβλέπων την Κυβέρνησιν κατακρίνει τας κακάς αυτής πράξεις , ενθαρρύνει δ’ αυτήν εις την εκτέλεσιν των καλών πράξεων . Εις την ενέργειαν της νομοθετικής εξουσίας έχει μετοχήν σπουδαιοτάτην ο τύπος , το να εξετάζει τους προτεινόμενους νόμους και να συζητή και επίσης να αποδέχηται ή ν’ αποκρούη αυτούς , το να ενεργή και αυτός το δικαίωμα της προτάσεως νομοσχεδίων , να παρευρίσκεται εις τας νομοθετικάς συζητήσεις , να δημοσιεύη τας διαφόρους γνώμας , και να καθιστά το έργον παντός νομοθέτου γνωστόν εις τους εντολείς του , στηλιτεύων τους έχοντας μέτρον της εαυτών ψήφου ουχί το κοινόν συμφέρον αλλά το ατομικόν , να συγκεφαλαιώνη δε εις σαφή συμπεράσματα το προϊόν των νομοθετικών συζητήσεων , επί πλέον δε παρ’ ημίν μεγίστη ηδύνατο να είνε η αποστολή του φιλοπάτριδος τύπου εις τον τελειότερον καταρτισμόν του νομοθετικού σώματος δια της υποδείξεως των καταλλήλων αντιπροσώπων του Λαού και της αποκρούσεως των ανικάνων και απλώς κενοδόξων , των εις ουδέν χρησίμων , ή των ιδιοτελών , των λησμονούντων την ιεράν εντολήν των , χάριν του ατομικού και κομματικού συμφέροντος .


Και εις αυτά δε τα δικαστήρια η συμμετοχή του τύπου είνε σπουδαία ως μέσον μεγαλειτέρας δημοσιότητος των δικαστικών πράξεων , εξ ης και οι δικασταί παρακινούνται να γίνωνται προσεχτικώτεροι και ο λαός εμπεδοί την προς τους δικαστάς εμπιστοσύνην αυτού . (…) ΄Όταν η προκατάληψις του δικαστού παρεκτρέπη την δικαστικήν εξουσίαν εις πράξεις παραλόγους και αυθαιρέτους ή η μεροληψία αυτού παραδίδη την πλάστιγγαν και το ξίφος , τα ιερά ταύτα της δικαιοσύνης σύμβολα , εις τα κόμματα , εις τα πάθη και τα συμφέροντα , η κοινή γνώμη φωτιζομένη υπό του τύπου , κρίνει τους κριτάς και κατακρίνει πάσαν άδικον κρίσιν και επιβάλλει την βελτίωσιν του δικαστού . Όταν μάλιστα πρόκειται περί αδικήματος εξυβρίσεως κατά δικαστικών αποφάσεων και ο κατηγορούμενος κρίνεται υπ’ αυτής της καταδιωκούσης αυτόν δικαστικής εξουσίας , τότε προ πάντων ωφελεί η δια του τύπου μεγαλειτέρα ανάπτυξις της υποθέσεως και η πλήρης δημοσίευσις αυτής , ίνα μηδείς δυνηθή να υπολάβη ότι η απονομή της δικαιοσύνης δεν έσχε τας απαιτουμένας περί αμεροληψίας εγγυήσεις . (…) ΄Οθεν η δημοσιότης είνε στοιχείον αναγκαίον του δικαστικού οργανισμού» . (…)

Είναι , πραγματικά , κρίμα που διεσώθη μόνο το πρώτο μέρος της σημαντικής αυτής αγόρευσης του Δημοσθένη Τσιβανόπουλου που αφορά την ίδια τη δημοκρατική λειτουργία του κράτους και των θεσμών του . Και μόνο όμως το μέρος αυτό είναι αρκετό για να αναδείξει την ανώτερη προσωπικότητα , το ευγενές ψυχικό μεγαλείο , τη δεινή νομική κατάρτιση , το προοδευτικό , ανεξάρτητο , ασυμβίβαστο και δημοκρατικό ήθος και πνεύμα καθώς και την αφοσίωση στην ανεξάρτητη και ακηδεμόνευτη Δικαιοσύνη του Δημοσθένη Τσιβανόπουλου , ο οποίος σε καιρούς δύσκολους και «πονηρούς» για την Ελλάδα , είχε το θάρρος και την παρρησία να υπερασπίσει αρχές και αξίες διαχρονικές , που ακόμα και σήμερα βρίσκονται υπό διωγμόν και αμφισβήτηση .

΄Ισως , τελικά , αυτή η ελεύθερη , θαρραλέα και προοδευτική αντίληψη και στάση ζωής που διέκρινε το Δημοσθένη Τσιβανόπουλο αλλά και την οικογένεια Τσιβανοπούλου γενικά , να ήταν η αιτία που το τοπικό αντιδραστικό κατεστημένο σε συνεργασία με το γερμανό κατακτητή την ξεκλήρισε κυριολεκτικά κατά την κατοχή.
Κάθε τέτοιο στοιχείο που πολλές φορές τελείως τυχαία αποκαλύπτει η ζωή και η ιστορία (πόσα άραγε μένουν ακόμα κρυμμένα ;) ενισχύει τον ισχυρισμό ότι στο Μονοδέντρι , το Νοέμβρη του !944 , κόπηκε βίαια ο Ανθός της Σπάρτης και ότι η Σπάρτη , έκτοτε , πληρώνει (και θα εξακολουθεί να πληρώνει ) το τίμημα αυτής της ορφάνειας .
Όπως στρώσαμε θα κοιμηθούμε !

«Δε φοβάστε μήπως δώσετε την εντύπωση ότι αποφεύγετε το φως ;
Μήπως προσπαθείτε να κρύψετε ένα βλέμμα που τρέμει ;
΄Η βαρεθήκατε το ίδιο σας το πρόσωπο ;
Υποθέτω ότι σας ενδιαφέρει μόνο να εμπνέετε φόβο
και συναισθήματα υποταγής».
 (Ντουρς Γκρινμπάιν : Ανοιχτή επιστολή προς τυράννους )