ΕΛΛΑΔΑ. Η Παναγία. Η Μαρία (Αραμαϊκά, Εβραϊκά: מרים, Μαριάμ) αλλά και η Παρθένος Μαρία ή Θεοτόκος. Καταγόταν από τη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας και σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη είναι η μητέρα του Ιησού Χριστού. Η Παναγία κατέχει ιδιαίτερη θέση στην χριστιανική διδασκαλία και πίστη, ενώ αποτελεί σεβάσμιο πρόσωπο και στον Μουσουλμανισμό. Οι Μουσουλμάνοι αναφέρονται στο πρόσωπό της επίσης αποκαλώντας την Παρθένο Μαρία αλλά και χρησιμοποιώντας τον προσδιορισμό Σαϊντά που σημαίνει Κυρία.

Οι αναφορές στο πρόσωπο της Παναγίας από την Καινή Διαθήκη ξεκινούν με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, δηλαδή την εμφάνιση στη Μαρία του Αρχαγγέλου Γαβριήλ και την μεταφορά της χαρμόσυνης είδησης ότι είναι η εκλεκτή για να φέρει στον κόσμο τον Υιό του Θεού, τον Ιησού Χριστό. Οι αναφορές συνεχίζονται καθ' όλη τη διάρκεια της περιγραφής της ζωής του Χριστού, από την Γέννηση μέχρι τη Σταύρωσή του. Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, η Παναγία γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ. Ήταν κόρη του κτηνοτρόφου Ιωακείμ και της Άννας, που καταγόταν από το βασιλικό γένος του Δαυίδ. Η Άννα ήταν στείρα, όμως λύνεται η στειρότητα της και γεννάται η Παναγία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει το γεγονός αυτό της συλλήψεως στις 9 Δεκεμβρίου. Στα "απόκρυφα" κείμενα αναφέρονται τα Εισόδια, η Κοίμηση αλλά και η Ανάληψή της. Όλες οι εορτές προς τιμή της Παναγίας χαρακτηρίζονται «Θεομητορικές εορτές». Κυριότερη θέση κατέχει η Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου που κατέχει ιδιαίτερη θέση στο λαϊκό καλαντάρι με νηστεία και τις «παρακλήσεις» που προηγούνται, όπου σε πολλά νησιά στολίζουν και τον επιτάφιό της.

Προσωνύμια - επικλήσεις

Στον Ελληνικό λαό η επίκληση της Παναγίας, ή περισσότερο καθιερωμένη για τη Θεοτόκο Μαρία ή Αγία Μαρία για τους Δυτικούς, τις περισσότερες φορές ακολουθείται από προσωνύμιο π.χ. η Κεχαριτωμένη, η Παντοβασίλισσα, η Παντάνασσα, κ.ά. Τα προσωνύμια αυτά προέρχονται από διάφορους λόγους και αιτίες π.χ. τρόπου αγιογραφίας, ή παράστασης, (Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Θρηνούσα κλπ.), ή υπό τη θεολογική ιδιότητα (Πάντων Ελπίς, Ελεούσα, Κυρά, Μεγαλόχαρη, κλπ.),ή από τον κτήτορα του ναού ή της μονής της (Καπνικαρέα κλπ.), ή από την παλαιότητα του εικονίσματός της (Μαυριώτισσα, Γερόντισσα, κλπ.), ή από τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της (Καμαριανή, Θεοσκέπαστης, Σπηλαιώτισσας, Πλατανιώτισσας, Πορταΐτισσας, Μυρτιδιώτισσας, Φανερωμένης, Φιδού κ.ά.), καθώς επίσης και από τον τόπο προέλευσης της εικόνας (π.χ. Αθηνιώτισσα, Αργοκοιλιώτισσα (Νάξου), Βατοπεδινή, Πολίτισσα, Ψαριανή, Κυρία της Ξηροκρήνης κ.ά.), ή ακόμη και από ιδιάζοντα γνωρίσματά της (π.χ. Εικοσιφοίνισσα, Λογγοβάρδα, Παλατιανή, Ολυμπιώτισσα κλπ.). Επίσης προσωνύμια απαντώνται και από τον κτήτορα του αφιερωμένου ναού (π.χ. Καλλιγού, Λυκοδήμου κλπ.). Τέλος απαντώνται προσωνύμια που δίνονται ανάλογα της εποχής και των εργασιών που συμπίπτει η εορτή της π.χ. Φλεβαριανή, Μεσοσπορίτισσα, Ακαθή (=εκ του Ακάθιστου ύμνου) κλπ. Πολλές δε Μονές, χωριά, χερσόνησοι και νησίδες των χριστιανικών χωρών φέρουν το αυτό όνομα.

Αγιογραφία

Στην χριστιανική εκκλησιαστική τέχνη και ειδικότερα στην αγιογραφία έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερος κύκλος αγιογράφησης εικόνων της Παναγίας από τις οποίες οι πλέον καθιερωμένοι τύποι είναι: η Θεοτόκος ως αυτοτελής παράσταση ή μαζί με το Θείο βρέφος: η Δεομένη η Πλατυτέρα, η Γαλακτοτροφούσα, Οδηγήτρια, Νικοποιός, Ελεούσα ή Γλυκοφιλούσα, Αγιοσορίτισσα, Παναγία η Σκέπη, Βλαχερνίτισσα, Παναγία του Πάθους (Αμόλυντος), Παναγία με το παίζον παιδίον, Παναγία η ''Αγία Παρασκευή''. Συναποκεινόζεται με την Αγία Οικογένεια, ενώ θέματα του βίου της εικονογραφούνται, όπως ο Ασπασμός του Ιωαακείμ και της Άννης, η Γέννηση της Θεοτόκου, Η Αγία Άννα θηλάζουσα την Θεοτόκο, Βρεφοκρατούσα Αγία Άννα, Η Κολακεία της Θεοτόκου, Επταβηματίζουσα, Η Ευλογία της Θεοτόκου υπό των ιερέων, Εισόδια της Θεοτόκου, Η παραλαβή της πορφύρας υπό της Θεοτόκου, Η εξανθήσασα ράβδος του Ιωσήφ, Η παραλαβή της Θεοτόκου από τον Ιωσήφ εις τα ίδια,Ευαγγελισμός της Θεοτόκου παρά το φρέαρ, Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Ο ασπασμός της Θεοτόκου και της Ελισάβετ, οι υποψίες και η θλίψη επί τη εγκύω ή το Όνειρο του Ιωσήφ, Το ύδωρ της ελέγξεως, η Θεοτόκος στο ταξίδι προς τη Βηθλεέμ, η Θεοτόκος στην απογραφή του Κυρήνιου, η Κοίμηση της Θεοτόκου.

Λαογραφία

Η Παναγία είναι το περισσότερο από κάθε άλλο ιερό πρόσωπο που τιμά ο ελληνικός λαός όπως αποδεικνύεται τόσο στις εκφράσεις επίκλησης όπως «Παναγία μου, Παναγία μου» ή «Παναγιά μου πρόφθασε...» κλπ. όσο και από τη πλούσια υμνολογία καθώς και από το πλήθος των ναών που είναι αφιερωμένοι σ΄ εκείνη, όπου σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση παρακαλεί συνέχεια τον Ιησού για τη σωτηρία του κόσμου. Ιδιαίτερα σ΄ ελληνικά νησιά όπου βρίσκονται εικόνες της αποτελούν σήμερα πανελλήνια προσκυνήματα όπως η Παναγία της Τήνου, η Παναγία η Εκατονταπυλιανή στη Πάρο, η Παναγία η Αργοκοιλιώτισσα και Παναγία η Δροσιανή στη Νάξο και η Παναγία Ψαριανή στα Ψαρά. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή πολλές εικόνες της Θεοτόκου μεταφέρθηκαν από τους Μικρασιάτες στον ελλαδικό χώρο, όπως η Παναγία Φανερωμένη από τη Μηχανιώνα της Μικράς Ασίας στην Νέα Μηχανιώνα Θεσσαλονίκης, η Παναγία η Βουρλιώτισσα από τα Βουρλά στον Μητροπολιτικό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Νέας Φιλαδέλφειας Αττικής, η Παναγία Παραβουνιώτισσα από τη Γαλλιμή Προκοννήσου του Μαρμαρά στην Ερέτρια, η Παναγία Κορυφινή από τη μικρασιατική νήσο Καλόλιμνο του Μαρμαρά στα Νέα Μουδανιά κ.ά.

Εορτολόγιο

Όλες οι εορτές προς τιμή της Παναγίας χαρακτηρίζονται «Θεομητορικές εορτές». Κυριότερη θέση κατέχει η Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου που κατέχει ιδιαίτερη θέση στο λαϊκό καλαντάρι με νηστεία και τις «παρακλήσεις» που προηγούνται, όπου σε πολλά νησιά στολίζουν και τον επιτάφιό της. Σημαντική ακόμη εορτή είναι και τα Εισόδια της Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου που λέγεται και «ημέρα της Παναγίας της Αρχισπορίτισσας» ή «Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας» ή και της «Ξεσπορίτισσας"» ταυτιζόμενη με τις γεωργικές εργασίες, ή ακόμα και «Πολυσπορίτισσας» επειδή την ημέρα αυτή συνηθίζεται στα νησιά να βράζουν πολυσπόρια, τη λεγόμενη «μαεργιά». Επίσης ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου στις 25 Μαρτίου, που συνδυάστηκε με τον Ευαγγελισμό της ελληνικής εθνικής παλιγγενεσίας και που καθιερώθηκε πρώτη εθνική εορτή από τον Βασιλέα Όθωνα. Ακόμη, στις 31 Αυγούστου γιορτάζεται η Κατάθεση της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου (δηλαδή η μεταφορά της Ζώνης της Παναγίας στον ναό της Θεοτόκου των Χαλκοπρατείων, στην Κωνσταντινούπολη το 395 μ.Χ. και το θαύμα της θεραπείας της αυτοκράτειρας Ζωής 410 χρόνια αργότερα μέσω της Ζώνης). Στις 8 Σεπτεμβρίου εορτάζεται το Γενέθλιον της Θεοτόκου, στις 9 Δεκεμβρίου η Σύλληψη της Θεοτόκου και στις 26 του ίδιου μήνα η Σύναξη (η συγκέντρωση των πιστών για την απόδοση τιμής στη Μητέρα του Σωτήρος). Πολύ σημαντική εορτή θεωρείται και η 28η Οκτωβρίου, η Αγία Σκέπη της Θεοτόκου, εορτή η οποία το 1952 μεταφέρθηκε από την 1η Οκτωβρίου στην 28η ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς την Παναγία για τη σκέπη και την προστασία της κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η 29η Απριλίου είναι η μόνη κινητή εορτή της Παναγίας, και τιμά την αποκάλυψη μιας ιερής πηγής στην Κωνσταντινούπολη από την Θεοτόκο σε έναν στρατιώτη. Τέλος ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι λεγόμενοι «χαιρετισμοί» προς την Παναγία που ψάλλονται κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Ιερές Μονές αφιερωμένες στην Παναγιά

Σημαντικότερες Ιερές Μονές αφιερωμένες στην Παναγία, εκ των πολλών εκατοντάδων Μονών και χιλιάδων Ναών που αριθμούνται τόσο στην Ελληνική επικράτεια όσο και στην άλλοτε Ελληνική ανατολή πλην εκείνων στην όλη ορθόδοξη Ανατολή και στη χριστιανική Δύση καθώς και Ιερών εικόνων της Παναγίας είναι (κατ' αλφαβητική σειρά):

Οι 12 Ιερές Μονές σε Πελοπόννησο - Κύθηρα:

  • Βουρκάνου Μεσσηνίας
  • Γιάτρισσας Λακωνίας
  • Δίμισβας Μεσσηνίας
  • Έλωνα Λεωνιδίου
  • Μαλεβή Άγιου Πέτρου Αρκαδίας
  • Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων
  • Μυρτιδιώτισσας Κυθήρων
  • Ομπλού Αχαΐας
  • Παντάνασσας Μυστρά
  • Φανερωμένης Κορινθίας
  • Φανερωμένης Λακωνίας
  • Φιλοσόφου Δημητσάνας

Ιερές Μονές Παναγίας εντός Ελλάδος

  • Α= ανδρικές (ανδρώες)
  • Γ= γυναικείες
  • Αγκαράθου Κρήτης Α
  • Ακρωτηριανής Σητείας Α
  • Άλσους Κώου Γ
  • Αρταμίτισσας Ρόδου
  • Αμπελακιώτισσας Ναυπάκτου
  • Αναφωνήτριας Ζακύνθου
  • Βαρνάκοβας Δωρίδας
  • Βλαχέρνας Κερκύρας
  • Βουρκάνου Μεσσηνίας
  • Παναγία των Βρυούλων Αθήνας Γ
  • Γαλακτοτροφούσας Ασπροποτάμου
  • Γεννέσιον της Θεοτόκου Ψαρών Γ
  • Γιάτρισσας Λακωνίας
  • Δίμισβας Μεσσηνίας
  • Δροσιανής Μονής Νάξου
  • Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου Δράμας Γ
  • Ελεούσας Ρότσο Κώου Γ
  • Έλωνα Λεωνιδίου
  • Εξακουστής Ιεράπετρας Γ
  • Ζιδανίου Μικροβάλτου Κοζάνης Γ
  • Ζωοδόχου Πηγής Πόρου Τροιζινίας
  • Θεοτόκου Ύδρας
  • Καθαρών Ιθάκης
  • Καλυβιανής Κρήτης Γ
  • Καρδιώτισσας Κρήτης
  • Κάτω-Παναγιάς Άρτας
  • Κατωπολιανής Αμοργού
  • Κεράς Λασιθίου
  • Κοιμήσεως Θεοτόκου Ψαρών
  • Κλειστών Αττικής
  • Κοιμήσεως Αιγίνης
  • Κομνηνείου Στομίου Λάρισας Α
  • Κυράς Καρπάθου Α
  • Κυρίας των Αγγέλων Κρήτη Α
  • Μαλεβή Άγιου Πέτρου Αρκαδίας
  • Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων
  • Μεγαλόχαρης Τήνου
  • Μητρός Ηγαπημένου Πάτμου
  • Μυρτιδιώτισσας Κυθήρων
  • Νίκους Κύθνου
  • Ομπλού Αχαΐας
  • Παληανής Κρήτης Γ
  • Παναχράντου Άνδρου
  • Παντάνασσας Μυστρά
  • Παραμυθίας Ρόδου Α
  • Πελεκητής Θεσσαλίας
  • Πεντέλης Αττικής
  • Πόρτα-Παναγιάς Θεσσαλίας
  • Προυσιώτισσας Ευρυτανίας
  • Σαββαθιανών Κρήτης Γ
  • Σκιαδενής Ρόδου
  • Σκριπούς Ορχομενού
  • Σουμελά Βερμίου
  • Σπηλιανής Νισύρου
  • Σπηλιωτίσσης Ηράκλειου
  • Τατάρνας Ευρυτανίας
  • Τουρλιανής Μυκόνου
  • Τσαμπίκας Ρόδου
  • Υψενής Ρόδου Α
  • Φανερωμένης Ιεράπετρας
  • Φανερωμένης Βαθυρρύακος Ροδόπης
  • Φανερωμένης Κορινθίας
  • Φανερωμένης Λακωνίας
  • Φανερωμένης Λευκάδας
  • Φανερωμένης Νάξου
  • Φανερωμένης Ρόδου Α
  • Φανερωμένης Σαλαμίνος Γ
  • Φιλοσόφου Δημητσάνας
  • Χάρου Λειψών
  • Χρυσοσκαλίτισσας Κισάμου

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις