Από την ορεινή Κορινθία στην Ανταρκτική - Η περιπετειώδης και συναρπαστική ζωή του Pete Demas

ΗΠΑ. Όταν ο ναύαρχος Richard Byrd ξεκίνησε τη δεύτερη αποστολή του στην Ανταρκτική το 1933, ζήτησε από το ΜΙΤ να πάρει μαζί του τον Pete Demas για να τον ακολουθήσει. Ο εξερευνητής δικαιολόγησε την ενέργειά του σε επιστολή του προς τον πρόεδρο του ΜΙΤ, Karl Compton με το εξής επιχείρημα: «Πιστεύω ότι θα ράγιζε η καρδιά του, αν του έλεγα ότι έπρεπε να μείνει πίσω [στις ΗΠΑ]».

Αλλά ο γέννημα-θρέμμα Κορίνθιος δεν ήταν ένας άνθρωπος με «αδύναμη καρδιά», που λέμε. Ή λιγόψυχος.

Κατά τη διάρκεια της φοίτησής του στο ΜΙΤ, όπου σπούδασε θεωρία της αεροναυπηγικής, έζησε στο Ναύσταθμο της Βοστώνης μαζί με τον συνάδελφο του πολικό εξερευνητή Arnold Clarke μέσα στο Bear of Oakland, ένα παλιό φαλαινοθηρικό πλοίο που ο Byrd είχε ανακαινίσει για να μπορέσει να συμμετάσχει στην αποστολή στην Ανταρκτική.

Και ο, τότε, μόλις 28χρονος ελληνικής καταγωγής μηχανικός αεροσκαφών είχε ήδη σημαντικές περιπέτειες στο ενεργητικό του πριν φτάσει στο φημισμένο ΜΙΤ. Ο Demas όχι μόνο είχε εργαστεί στο αεροσκάφος Spirit of St. Louis του Τσαρλς Λίντμπεργκ και στο Hoover Field, το πρώτο εμπορικό αεροδρόμιο της Ουάσινγκτον, αλλά είχε συνοδεύσει τον Byrd σε τρεις αποστολές: δύο στην Αρκτική (συμπεριλαμβανομένης της αποστολής του στον Βόρειο Πόλο το 1926) και μία στην Ανταρκτική. «Το μόνο που χρειαζόταν να πάρεις μαζί σου στην αποστολή ήταν η δύναμή σου», είχε πει τότε ο Demas για την αποστολή στον Βόρειο Πόλο σε ένα άρθρο του Νοεμβρίου του 1932 στην εφημερίδα Tech.

Ο Μπερντ υποσχέθηκε στον Κόμπτον ότι θα κρατούσε τον νεαρό στα βιβλία του, αλλά ήταν μια υπόσχεση που πολύ πιθανόν δεν τήρησε. Ο Demas, ο οποίος υπηρετούσε στην αποστολή ως επικεφαλής μηχανικός, είχε πιο επείγοντα θέματα να ασχοληθεί.

Αυτός και οι άλλοι 55 άνδρες στο σταθμό Little America στην Ανταρκτική αντιμετώπιζαν μερικές φορές θερμοκρασίες κάτω από -40 °F. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες επιβάρυναν τον πολυχρησιμοποιημένο εξοπλισμό της αποστολής και οι συσκευές χάλαγαν συχνά. Ο Demas εμφανίζεται στις φωτογραφίες του Byrd καλυμμένος διαρκώς με λάδι μηχανής και με τη σάρκα στα χέρια του καμένη από τον παγετό στο μέταλλο που χειριζόταν διαρκώς.

Ο Demas περνούσε μήνες επισκευάζοντας τον εξοπλισμό μαζί με άλλους τρεις άνδρες «σε ένα ετοιμόρροπο, παγωμένο γκαράζ το οποίο φαινόταν πάντα έτοιμο να καταρρεύσει», όπως έγραψε ο Byrd στον απολογισμό της αποστολής του Discovery. Ήταν «πολυμήχανος και επίμονος», αλλά μπορούσε επίσης να είναι και απερίσκεπτος. Μια φορά ο Demas διακινδύνευσε τη ζωή του για να σώσει έναν ειδικό ελκυστήρα που ακροβατούσε στην άκρη ενός γκρεμού.

Η περιπετειώδης και συναρπαστική ζωή του Pete Demas

Ο Επαμεινώνδας Δημόπουλος (Pete E. J. Demas) γεννήθηκε στις 31 Μαΐου του 1905 στο χωριό Σιβίστα (παλιά ονομασία του Φενεού), στην ορεινή Κορινθία. Όταν ήταν περίπου δέκα χρονών εγκαταστάθηκε στην Αμερική όπου ζούσαν ήδη τα μεγαλύτερα αδέρφια του. Σπούδασε στο Τεχνικό Γυμνάσιο ΜακΚίνλυ (McKinley Technical Hihg School) ενώ παράλληλα έκανε διάφορες δουλειές για να μπορέσει να ζήσει.

Όταν ήταν είκοσι χρονών γνωρίστηκε με τον εξερευνητή Ρίτσαρντ Μπερντ (Richard Byrd), που ήταν πελάτης στο εστιατόριο που δούλευε ο αδερφός του Νίκος. Το 1926 συμμετείχε στην αποστολή του Μπερντ, κατά την οποία ο Αμερικανός εξερευνητής, μαζί με τον Φλόιντ Μπένεττ (Floyd Bennett), πραγματοποίησε μια πτήση 15 ωρών και 57 λεπτών με αναχώρηση και κατάληξη τη Σπιτσβέργη, και το 1927 στην οργάνωση της Διατλαντικής Πτήσης του Μπερντ.

Το 1928 -1930 πήρε μέρος στην Α’ Εξερεύνηση της Ανταρκτικής του Μπερντ (BAE I –first Byrd Antarctic Expedition) και το 1934 στη Β’. Κατά την παραμονή του στην Ανταρκτική στη δεύτερη αποστολή φρόντιζε για τη συντήρηση και σωστή λειτουργία του μηχανολογικού εξοπλισμού, ως επικεφαλής μηχανικός, υπό ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες, στον κεντρικό σταθμό «Little America».

Το χειμώνα του 1934, ο Δημόπουλος και άλλα δύο μέλη της αποστολής κατάφεραν να φτάσουν σε ένα σταθμό μετρήσεων, περίπου 160 χιλ. μακριά από την βάση «Little America», όπου ο Μπερντ διεξήγαγε μόνος του μετεωρολογικές παρατηρήσεις και αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας λόγω των αναθυμιάσεων από τη σόμπα, και να σώσουν τον εξερευνητή.

Το 1937 έλαβε πτυχίο μηχανικού αεροσκαφών από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Το 1945 κατοχύρωσε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για πλάστιγγες βαρέων οχημάτων – μηχανημάτων.

Είχε εργαστεί στο πρώτο πολιτικό αεροδρόμιο της Ουάσινγκτον, το Hoover Field, καθώς και στο αεροπλάνο του Τσάρλς Λίντμπεργκ και στο Columbia των Chamberlin και Levine. Επίσης εργάστηκε στις εταιρίες Douglas Aircraft και Lockheed για περίπου τριάντα χρόνια.

Πέθανε στο Λος Άντζελες στις 17 Νοεμβρίου 1979. Η σορός του αποτεφρώθηκε και σύμφωνα με την επιθυμία του οι στάχτες του διασκορπίστηκαν στην Ανταρκτική από Αμερικανικό αεροπλάνο που απογειώθηκε ειδικά γι’ αυτό τον σκοπό.

Ο Δημόπουλος έλαβε μετά θάνατον τιμητικές διακρίσεις και μετάλλια «εξαιρέτων πράξεων», ενώ η Αμερικανική Συμβουλευτική Επιτροπή ACAN (Advisory Committee on Antarctic Names), ως αρμόδια για τις ονοματοδοσίες επί των εδαφών της Ανταρκτικής, έδωσε το όνομα του σε δύο περιοχές της παγωμένης ηπείρου.

Πρόκειται για την Demas Range (μία οροσειρά μήκους 15 χιλιομέτρων στην περιοχή Marie Byrd) καθώς και για την Demas Ice Tongue («παγετώδης απόληξη») που απλώνεται για περίπου 40 χιλιόμετρα στη θάλασσα του Αμούδσεν.

Η ρίψη της ελληνικής σημαίας στο Νότιο Πόλο

Ο Byrd ήθελε επίσης απεγνωσμένα να πραγματοποιήσει μια πτήση προς το Νότιο Πόλο με σκοπό τη ρίψη της αμερικανικής σημαίας πάνω από την Ανταρκτική.

Το ίδιο, ασφαλώς, επιθυμούσε και ο Pete Demas μόνο που έπεσε πάνω στον Byrd, ο οποίος δεν ήθελε, λέει, να πέσει πάνω από τον Πόλο καμία άλλη σημαία πέραν της ελληνικής.

Αποφασισμένος να υλοποιήσει το στόχο του, ο Demas ζήτησε από τον Μπέρντ να τον πάρει μαζί του στο αεροπλάνο. Ο ναύαρχος όμως δεν δέχεται. Τότε, ο Δημόπουλος, απευθύνεται στον φίλο του, Τζο Μακόλεϊ, που θα ήταν στην πτήση μαζί του, προκειμένου να τον βοηθήσει.

Την ώρα που ο Μπέρντ έριξε την αμερικανική σημαία στο Νότιο Πόλο, ο Μακόλεϊ έσπρωξε, δήθεν κατά λάθος, την ελληνική σημαία και έπεσε και αυτή. Όταν ο Μπέρντ αντιλήφθηκε τι έγινε, θύμωσε στην αρχή, αλλά στη συνέχεια ηρέμησε και, πάντα σύμφωνα με τον Δημόπουλο, τον αποκάλεσε «αληθινό απόγονο του Οδυσσέα», λόγω της πονηριάς που επέδειξε.

Κατόπιν, ο Demas ζήτησε από τον Μπερντ να πιστοποιήσει με επιστολή του ότι η ελληνική σημαία ρίχτηκε στο Νότιο Πόλο και έτσι τον Οκτώβριο του 1930 – κατά την επίσκεψη του Δημόπουλου στην Ελλάδα – στην ελληνική Βουλή έφτασε μια επιστολή του Richard Byrd που έγραφε μεταξύ άλλων:

«Δια του παρόντος πιστοποιείται ότι όταν το αεροπλάνον “FLOYD BENΝETT” έφθασεν εις τον Νότιον Πόλον η σημαία της Ελλάδος ερρίφθη επί του Πόλου από του αεροπλάνου εις τιμήν των Ελλήνων και ιδιαιτέρως προς τιμήν του αντιπροσώπου της εις την αποστολήν Επαμεινώνδα Δήμα ή Δημοπούλου. Ο Δημόπουλος ήτο μαζί μου εις όλας τας τρεις αποστολάς μου και τοιαύτη υπήρξεν η φύσις της συνεισφοράς του εις την επιτυχίαν των αποστολών αυτών, ώστε η αποστολή ηθέλησε να τον τιμήση ρίπτουσα την ελληνικήν σημαίαν επί του Νοτίου Πόλου».

Την επιστολή συνόδευε μια ελληνική σημαία πανομοιότυπη αυτής που ρίφθηκε στην Ανταρκτική. Στην επιστολή απάντησε ο τότε Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος ευχαρίστησε και συνεχάρη γραπτώς τον Byrd, ενώ η σημαία φυλάσσεται μέχρι σήμερα στα αρχεία του Ναυτικού Μουσείου Πειραιώς.

Ο Richard Evelyn Byrd

Ο υποναύαρχος Ρίτσαρντ Ήβλυν Μπερντ ο νεότερος (Richard Evelyn Byrd Jr., 25 Οκτωβρίου 1888 – 11 Μαρτίου 1957) ήταν πρωτοπόρος Αμερικανός αεροπόρος, εξερευνητής των πολικών περιοχών της Γης και αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ. Υπήρξε πλοηγός και αρχηγός αποστολής στην πρώτη πτήση που έγινε ποτέ πάνω από τον Νότιο Πόλο, τον Νοέμβριο του 1929, και ένας από τους πρώτους ανθρώπους που διέσχισαν αεροπορικώς τον Ατλαντικό Ωκεανό χωρίς ενδιάμεση στάση.

Ανεκάλυψε επίσης το όρος Σίντλυ, το μεγαλύτερο και υψηλότερο εσβεσμένο ηφαίστειο της Ανταρκτικής. Τιμήθηκε με την υψηλότερη διάκριση των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, το Μετάλλιο της Τιμής.

Το 1921 ο Μπερντ προσφέρθηκε να πραγματοποιήσει την πρώτη μονοπρόσωπη διατλαντική πτήση χωρίς ενδιάμεση στάση. Η φιλοδοξία του διακόπηκε από τον τότε εκτελούντα χρέη υπουργού του Ναυτικού Θήοντορ Ρούζβελτ τον νεότερο (γιο του ομώνυμου πρώην Προέδρου των ΗΠΑ), ο οποίος έκρινε ότι οι κίνδυνοι μιας τέτοιας αποστολής υπερέβαιναν τα πιθανά οφέλη. Ανατέθηκε τότε στον Μπέρντ υπηρεσία στο άκαμπτο αερόπλοιο ZR-2.

Για καλή του τύχη, ο Μπερντ έχασε το τρένο και δεν πρόλαβε την απογείωση του ZR-2 στις 24 Αυγούστου 1921: Το αερόπλοιο διαλύθηκε στον αέρα τα μεσάνυχτα, σκοτώνοντας 44 από τα 49 μέλη του πληρώματος. Ο Μπερντ σώθηκε έτσι από μάλλον βέβαιο θάνατο, αλλά έχασε αρκετούς φίλους στο δυστύχημα, ενώ συμμετέσχε στην επακόλουθη επιχείρηση έρευνας και διασώσεως. Το δυστύχημα αυτό τον επηρέασε βαθιά και τον οδήγησε στο να καταστήσει την ασφάλεια κορυφαία προτεραιότητα σε όλες τις μελλοντικές του αποστολές.

Η πρώτη εξερευνητική εμπειρία του Μπερντ ήρθε όταν συμμετέσχε στην αρκτική αποστολή του Ντόναλντ Μπ. Μακμίλαν (Donald Baxter MacMillan, 1874-1970) στη βόρεια Γροιλανδία, ως επικεφαλής της αεροπορικής της μονάδας, από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο του 1925. Σε αυτή έκανε δύο χρήσιμες γνωριμίες: γνώρισε τον πιλότο του αμερικανικού ναυτικού Φλόυντ Μπένετ και τον Νορβηγό πιλότο Μπερντ Μπάλχεν.

Στις 9 Μαΐου 1926 ο Μπέρντ και ο Φλόυντ Μπένετ επεχείρησαν μια πτήση πάνω από τον Βόρειο Πόλο με ένα μονοπλάνο Fokker F.VII με το όνομα «Τζόζεφιν Φορντ». Απογειώθηκαν από τη Σπιτσβέργη και επέστρεψαν στο ίδιο αεροδρόμιο μετά από πτήση διάρκειας 15 ωρών και 57 λεπτών, συμπεριλαμβανομένων 13 λεπτών κατά τα οποία έκαναν κύκλους στο βορειότερο σημείο που έφθασαν. Οι Μπερντ και Μπένετ ισχυρίσθηκαν ότι έφθασαν στον Βόρειο Πόλο, σε απόσταση 1.335 ναυτικών μιλίων (2.472 χιλιομέτρων) από τη Σπιτσβέργη.

Με βάση αυτό, όταν επέστρεψαν στις ΗΠΑ από την Αρκτική, ο Μπερντ έγινε εθνικός ήρωας. Το Κογκρέσο πέρασε ειδική πράξη στις 21 Δεκεμβρίου 1926, προάγοντάς τον σε αντιπλοίαρχο και απονέμοντας στον Φλόυντ Μπένετ και σε αυτόν το Μετάλλιο Τιμής, με το οποίο τους παρασημοφόρησε στις 5 Μαρτίου 1927, στον Λευκό Οίκο, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Κάλβιν Κούλιτζ.

Ωστόσο, ήδη από το 1926, διατυπώθηκαν αμφιβολίες και προέκυψαν έντονες διαμάχες σχετικά με το αν ο Μπερντ έφθασε ή όχι στον Βόρειο Πόλο. Το 1958 ο ίδιος ο συνεργάτης του, ο Μπερντ Μπάλχεν, αμφισβήτησε τον ισχυρισμό του Μπερντ με βάση τη γνώση του για την ταχύτητα του αεροπλάνου.

Ο Μπάλχεν ισχυρίσθηκε ότι ο Μπένετ του είχε εξομολογηθεί μήνες μετά την πτήση ότι ο Μπερντ και αυτός δεν είχαν φθάσει έως τον πόλο. Ο Μπένετ όμως, που σκοτώθηκε στις 25 Απριλίου 1928 κατά τη διάρκεια επιχειρήσεως για διάσωση αεροσκάφους που είχε πέσει στη Γροιλανδία, αλλά είχε προλάβει να δώσει πολλές συνεντεύξεις και έγραψε άρθρο για την πτήση αυτή, επιβεβαίωνε σε όλα τους ισχυρισμούς του Μπερντ.

Πηγή: olafaq.gr