Να δημιουργήσουμε για τις γυναίκες περισσότερο «χώρο» με τη στήριξη όλων

Γράφει η Μαργαρίτα Σπυριδάκου*

Βιώνουμε το τελευταίο διάστημα συγκλονιστικές αποκαλύψεις αρχής γενομένης με την Ολυμπιονίκη Σοφία Μπεκατώρου, σχετικές με φαινόμενα σεξουαλικής κακοποίησης , βιασμών, ψυχολογικής βίας και κατάχρησης εξουσίας σε βάρος γυναικών αλλά και ανδρών στους χώρους του αθλητισμού, του θεάτρου, όπου συγκλονίζει το Πανελλήνιο αυτή τη στιγμή η υπόθεση Λιγνάδη, όμως είναι κοινό μυστικό ότι όλα αυτά επεκτείνονται και σε πολλούς άλλους χώρους όπως της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της δημοσιογραφίας, της πολιτικής και τέλος του χώρου εργασίας γενικότερα.

Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια και θαυμασμό τα θύματα, καθώς βρήκαν το θάρρος και τη δύναμη να μιλήσουν δημόσια γι’ αυτές τις τραυματικές εμπειρίες που ενώ έχουν βαρύτατες ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες σε αυτά , σπάνια οδηγούνται σε καταγγελία τέτοιων γεγονότων στις αρχές. Οι αντιδράσεις των θυμάτων εκτός από την ιδιοσυγκρασία και την προσωπικότητα του καθενός σχετίζονται με τις συνθήκες που λαμβάνουν χώρα τέτοια γεγονότα αλλά και με το κοινωνικό πλαίσιο που κινούνται τα θύματα.

Υπάρχει ένας πολύ μεγάλος «σκοτεινός αριθμός», όπως λέγεται στην εγκληματολογία, στα φαινόμενα κακοποίησης - βιασμού. Αυτό γιατί τα θύματα διστάζουν να καταγγείλουν τους θύτες για διάφορους λόγους.

1. Γιατί αισθάνονται ντροπή, ενοχή και αυτοκατηγορούνται καθώς αρκετές φορές πιστεύουν πως εκείνα ίσως προκάλεσαν με τον τρόπο τους ό,τι συνέβη
2. Γιατί νιώθουν φόβο ότι θα προκαλέσουν και πάλι την βίαιη ή προσβλητική συμπεριφορά του θύτη ή φόβο για το κοινωνικό στίγμα και για την οικογενειακή και κοινωνική απομόνωση, ή φόβο ότι κατά τη διάρκεια της εκδίκασης της υπόθεσης θα μειωθούν και θα κατηγορηθούν από τους συνηγόρους των δραστών με συνέπεια δευτερογενή θυματοποίηση τους. Γενικά έχουν την αίσθηση πως μόνα τους θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το Γολγοθά τους
3. Γιατί έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, μικρή εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στις δυνάμεις τους
4. Γιατί υπάρχει οικονομική, επαγγελματική ή άλλη εξάρτηση από τον θύτη, «πως θα τα καταφέρω μόνη μου;», «πού θα πάω, πώς θα ζήσω και εγώ και τα παιδιά μου;». «Πώς θα ανακοινώσω στο οικογενειακό και φιλικό μου περιβάλλον ότι πρέπει να φύγω από μια καριέρα ή μια δουλεία για την οποία προσπάθησα υπερβολικά».... Καμία φορά το ίδιο το περιβάλλον προτρέπει τα θύματα να σιωπήσουν και να ανεχτούν κακόποιητικές συμπεριφορες γιατί έχει και το ίδιο οφέλη.
5. Τέλος, γιατί δεν έχουν πληροφόρηση για τα δικαιώματά τους και τις υποστηρικτικές δομές.

Αλλαγή κουλτούρας

Υπάρχουν δυστυχώς στην κοινωνία μας στερεότυπα που βολεύουν τους έχοντες την ισχύ στα χέρια τους.

Ότι δηλαδή, για να πετύχει κάποια γυναίκα αλλά και άνδρας θα υποκύψει σε πιέσεις και παρενοχλήσεις. Αυτό σχετίζεται και με το φόβο που έχουν τα θύματα να αποκαλύψουν την κακοποίηση γιατί πολύ συχνά κατηγορούνται ότι την προκάλεσαν.

Όσοι διαπράττουν την κακοποίηση δεν είναι ούτε «εξαρτημένοι», ούτε άρρωστοι .Κάνουν κατάχρηση της εξουσίας που τους παρέχει η θέση ισχύος τους επειδή γνώρίζουν ότι δεν θα υπάρξει καμία απολύτως συνέπεια. Το όνομά τους, οι γνωριμίες τους, η αδυναμία των θυμάτων σε συνδυασμό με τις συνθήκες εξουσίας και υποταγής, το διασφαλίζουν αυτό. Εκμεταλλεύονται δε και την ανυπαρξία θεσμών ελέγχου και διαφάνειας που έπρεπε να υπάρχουν δίπλα σε προσωποπαγείς θέσεις. Και δεν το κάνουν μία και δύο φορές, αλλά διαρκώς και κατά συρροή. Προσωπικότητες ψυχοπαθητικές, με συμπεριφορές που κινούνται στον άξονα χειρισμός, κυριαρχία, έλεγχος και μεγάλες ικανότητες στη συγκάλυψη και την εξαπάτηση ως άλλες αράχνες υφαίνουν τον ιστό τους γύρω από τους πιο ευάλωτους .

Περισσότερες γυναίκες στις υψηλές βαθμίδες της διοίκησης.

Οι έρευνες έχουν επανειλημμένα δείξει ότι οι γυναίκες τείνουν να έχουν έναν διαφορετικό τρόπο διοίκησης. Σε γενικές γραμμές, δημιουργούν ένα εργασιακό περιβάλλον όπου επικρατεί ο σεβασμός και έτσι γίνεται λιγότερο πιθανό ένα περιστατικό παρενόχλησης, ενώ οι εργαζόμενες και οι εργαζόμενοι αισθάνονται πιο άνετα να το αναφέρουν. Οι γυναίκες φέρνουν τις δικές τους εμπειρίες ζωής και προοπτικές στη λήψη αποφάσεων.

Σε κυβερνητικές θέσεις, έχει αποδειχθεί ότι οι γυναίκες διαθέτουν περισσότερο την κουλτούρα της συνεργασίας είναι αμερόληπτες και προωθούν περισσότερες πολιτικές υποστήριξης των γυναικών, των παιδιών και της κοινωνικής πρόνοιας γενικότερα.

Ευαισθητοποίηση

Είναι πολύ καλό που γίνεται θόρυβος και επικρατεί χαμός με καταγγελίες ώστε να ύπαρξει κλίμα αποτροπής της συστηματικής παρενόχλησης και κακοποίησης που εξακολουθεί να συμβαίνει καθημερινά.

Ακόμα και να μην υπάρχουν νομικές συνέπειες για τους θύτες, η ηθική απαξίωση και η περιθωριοποίηση τους είναι μια τιμωρία αρκετά σημαντική.

Η αντιμετώπιση των φαινομένων κακοποίησης όμως δε γίνεται μόνο με τη διευκόλυνση των καταγγελιών αλλά απαιτείται η δημιουργία θεσμικού πλαισίου προστατευτικού για τα θύματα και αποτρεπτικού για τους θύτες.

Εμείς ως αυτοδιοικητικοί πρέπει να αναλάβουμε πρωτοβουλίες για τη στήριξη και την ενθάρρυνση των θυμάτων ενισχύοντας τις κοινωνικές δομές που τα υποστηρίζουν αλλά και διοργανώνοντας ομιλίες και ημερίδες με στόχο την ευρύτερη ενημέρωση πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Πιέζοντας από την άλλη για ανάδειξη περισσότερων γυναικών σε θεσεις διοικησης και για την αυστηροποίηση των ποινών στους δράστες της σεξουαλικής κακοποίησης.

Σεξισμός

Υπάρχει στην κοινωνία ένα γενικότερο πλαίσιο σεξιστικής και υποτιμητικής αντιμετώπισης των γυναικών που ξεπερνά την πολιτική και επεκτείνεται στον επαγγελματικό «στίβο» και σε όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας ζωής. Ο σεξισμός κατά των γυναικών είναι υπαρκτός σε πολλά επίπεδα, και η νομική κατοχύρωση της ισότητας έχει αποτύχει να τον αντιμετωπίσει πρακτικά. Αναδεικνύεται μία θλιβερή κοινωνική πραγματικότητα, ότι ο χώρος της πολιτικής – όπως και ευρύτερα η αγορά εργασίας – εξακολουθεί να θεωρείται «ανδροκρατούμενος», με την παρουσία και συμμετοχή των γυναικών να γίνεται ως κάποιου είδους «χατήρι», αλλά από την αλλη με τη λεκτική βία και το σεξισμό μπορούν ανά πάσα στιγμή να τις ταπεινώσουν και να τις βάλουν στη θέση τους χρησιμοποιώντας διάφορες έκφρασεις όπως η χαρακτηριστική «εσύ στην κουζίνα σου να πλύνεις κανένα πιάτο». Ακόμα και ο ιπποτισμός, κατάλοιπο από άλλες εποχές, πάει περίπατο για τις γυναίκες που αναμιγνύονται στην πολιτική.

Τουναντίον, επικρατούν τάσεις εξαφάνισης από το οπτικό πεδίο των γυναικών με επιστράτευση του όγκου των ανδρών πολιτικών , του ύψους του τόνου της φωνής καθώς και με άλλες ευφάνταστες μεθόδους. Οι ιδέες ή οι θέσεις που πρεσβεύουν οι γυναίκες δεν έχουν καμία σημασία σε αυτήν την περίπτωση. Η ουσία του σεξισμού και του μισογυνισμού βρίσκεται στην υποταγή και την φίμωσή της, απλώς και μόνο επειδή είναι γένους θηλυκού. Επίσης σε ελάχιστες γυναίκες δίνεται η δυνατότητα να αναλάβουν ανώτατα αξιώματα, στην καλύτερη περίπτωση τους δίνονται αρμοδιότητες γύρω από πιο ανάλαφρα αντικείμενα και δεν τοποθετούνται σε ζωτικής σημασίας θέσεις.

Οφείλουμε να θέσουμε προτεραιότητα την εξάλειψη της βίας , των διακρίσεων και της αδικίας κατά των γυναικών σε όλες της τις μορφές. Να αλλάξουμε την παρωχημένη αντίληψη ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να είναι εξίσου ικανές με τους άντρες σε θέσεις ευθύνης ή στο δημόσιο βίο. Και να εξασφαλίσουμε την άρση των μισθολογικών διακρίσεων.

Υπάρχουν κοινωνικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε, και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αντιμετωπιστούν είναι να δημιουργήσουμε για τις γυναίκες περισσότερο «χώρο» με τη στήριξη όλων.

(*)Περιφερειακή Σύμβουλος στην Π.Ε. Λακωνίας, με το συνδυασμό «Πρωτοβουλία για την Πελοπόννησο»