Γράφει ο Παναγιώτης Η. Κομνηνός

Ο τίτλος του παρόντος σημειώματος κυριολεκτεί. Ναι, πρόκειται για ένα μνημείο διαφορετικό απ΄ όλα τ΄ άλλα. Δεν ασχολήθηκαν μελετητές και αρχιτέκτονες μηχανικοί μαζί του, αλλ΄ ούτε και τεχνίτες για να το κατασκευάσουν. Δεν είναι ανθρώπινο έργο. Κανείς δεν γνωρίζει, πώς άρχισε να υπάρχει και από πότε. Ο ιστορικός του χρόνος δεν μπορεί να δώσει ακριβή απάντηση. Να έχει χάσει το λογαριασμό, γιατί αμφότερα συμπορεύονται; ΄Ισως.

Είναι αλλιώτικο, γιατί είναι ξεχωριστό. Είναι έμψυχο μνημείο, που για αιώνες τώρα μεγαλώνει, χωρίς όμως να γερνάει. Και γι΄αυτό στέκεται αγέρωχο σε πείσμα των νόμων της φυσικής και της περιέργειας των ανθρώπων.

Αυτά τα λίγα λόγια ως εισαγωγή και ίσως ακόμη περισσότερα θα ‘πρεπε να γραφτούν, έτσι σα μικρή ωδή για μια ξεχωριστή από τις αμέτρητες πλευρές της αιωνιότητας που εμείς οι άνθρωποι, εφήμεροι και ελάχιστοι, τις παραβλέπουμε, μάλλον γιατί τις προσπερνάμε και ίσως γιατί θέλουμε να αδιαφορούμε, ενώ θα ‘πρεπε να συμβαίνει το αντίθετο, αν μας ενδιέφερε να μάθουμε, ποιοι είμαστε και από πού ερχόμαστε. Ας είναι ……

Αν σταθούμε για λίγο, όσο πιο κοντά γίνεται και το γνωρίσουμε, πραγματικά θα διαπιστώσουμε, πως είναι ένα ξεχωριστό μνημείο της φύσης από τα λίγα που υπάρχουν, ίσως δυο-τρία σ΄ ολόκληρη τη χώρα και ίσως και πιο πέρα αυτής.

Πρόκειται για το «Μέγα Ελαιόδενδρο», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, της περιοχής Μούσγας του Ξηροκαμπίου Σπάρτης. Η περίμετρός του 0,30 μ. πάνω από το έδαφος αγγίζει τα 14 μ. , ενώ σε ύψος 1,5 μ. περίπου πιο πάνω, η περίμετρός του ξεπερνάει τα δέκα μέτρα και ανήκει στην ποικιλία Αθηνολιά, που συνεχώς από πολλούς αιώνες πριν είναι το κύριο είδος ελιάς, που καλλιεργείται στις ανατολικές υπώρειες του Ταϋγέτου καθώς και στην ευρύτερη περιοχή των Βοιών Λακωνίας.

Γενέθλιος τόπος της, κατά τον Σοφοκλή, φέρεται ο βράχος της Ακρόπολης Αθηνών, μπροστά στο άγαλμα του Μορίου Διός, όπου η θεά Αθηνά ευλόγησε το αιώνιο φύτρο της πλησμονής και αφθονίας, δώρο στην πόλη των Αθηνών.

«Γλαυκή και παιδοτρόφο, φύτευμα γηγενές, αχειροποίητον, αντικείμενο φόβου των εχθρικών όπλων» - την περιγράφει ο Σοφοκλής στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» - 694 επ .-« το οποίο τούτο δένδρο ουδείς άρχων, ούτε γέρος ούτε νέος θα καταστρέψει, διότι ο πάντοτε βλέπων οφθαλμός του Διός και η γλαυκώπις» - γλαυκόφθαλμη , γαλανομάτα – «Αθηνά» το προστατεύουν.

Αναμφίβολα η καταγωγή του μνημείου τούτου, όπως και του είδους της Αθηνολιάς, φαίνεται πως είναι υψηλή στο χρόνο. Είναι φύτρο αγιασμένο και δένδρο ζωής. Πάνω στον ατελείωτο κορμό του αμέτρητες οι αρχαίες λέξεις και τα σύμβολα. Διακρίνονται καθαρά για όσους ξέρουν να διαβάζουν την ελληνική των αιώνων. Από τη γραμμική γραφή Β΄ των Μυκηναίων μέχρι σήμερα, για 4.000 χρόνια.

Δένδρο από τη Μυκηναϊκή περίοδο, αν κρίνουμε από επιστημονικές μελέτες για όμοιο ελαιόδενδρο, που με περίμετρο 12,5 μ. και με ηλικία άνω των 3000 ετών φύεται στην περιοχή Βουβών των Χανίων Κρήτης, το οποίο έχει κηρυχθεί ως μνημείο εξαιρετικής σημασίας της φύσης και προστατεύεται από την Τοπική Περιφερειακή Ενότητα Χανίων.

Οι Κρητικοί το ελαιόδενδρο των Βουβών το προσέχουν και το επιμελούνται ως μνημείο ξεχωριστό. Βρίσκεται σε φυλασσόμενο χώρο και είναι παγκοσμίως γνωστό, ενώ έχει υπολογιστεί πως κατ΄ έτος το επισκέπτονται τουλάχιστον 25.000 άνθρωποι - Έλληνες και ξένοι. Μάλιστα κατά διαστήματα κάτω και γύρω από αυτό γίνονται εκδηλώσεις και συνέδρια αειφορίας και ιστορίας με συμμετοχή επιστημόνων απ΄ όλο τον κόσμο.

Το δικό μας, το «Μέγα Ελαιόδενδρο» της Αθηνολιάς, βρίσκεται πλησίον του Μυκηναϊκού ανακτορικού κέντρου του Αγίου Βασιλείου Ξηροκαμπίου και εγγύτατα του χώρου των ευρημάτων της μυκηναϊκής περιόδου του οικισμού Κατσουλέϊκων, σε απόσταση 2,5 χιλιομέτρων από την πλατεία Ξηροκαμπίου και ακριβώς δίπλα σε ασφαλτοστρωμένη δημοτική οδό, ενώ κατατοπιστικές πινακίδες στα ελληνικά και αγγλικά διευκολύνουν την προσέγγιση του επισκέπτη στο χώρο όπου τούτο φύεται.

Κρατήθηκε όρθιο και ακατάβλητο στα φυσικά και ανθρώπινα καταστροφικά ξεσπάσματα και ακατανίκητο εξακολουθεί να «χαίρει» ως μέτρο και είδος μιας ξεχωριστής αιωνιότητας, συμπορευόμενο με το χρόνο σε μια αέναη και ακατάπαυστη αειφορία.

Φύεται μέσα σε μια μικρή εγκαταλειμμένη και αδιανέμητη αγροτική συνιδιοκτησία και ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια, κάτοικοι της Μούσγας και μέλη της «Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Πολιτισμού Ξηροκαμπίου Ο ΕΡΑΣΙΝΟΣ», το φροντίζουν και το επιμελούνται με λίπανση, κλάδεμα και αποψίλωση του χώρου. Τούτο όμως γίνεται καθ΄υπέρβαση των επιτόπιων συνηθειών και ίσως και καθ΄υπέρβαση των ορίων του καλώς εννοούμενου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και ευαισθησίας των απλών πολιτών.

Η κατάσταση όμως αυτή δεν μπορεί να συνεχιστεί. Το «Μέγα Ελαιόδενδρο», ως απόκτημα αιώνιας προέλευσης και ως ξεχωριστό μνημείο της Φυσικής Κληρονομιάς μας, δεν μπορεί, να εξακολουθήσει και να υπάρχει ως ένα σύνηθες και τυχαίο αντικείμενο ιδιωτικών εμπραγμάτων δικαιωμάτων, πράγμα που σημαίνει, πως σήμερα υπάρχει και αύριο ίσως να μην υπάρχει. Ναι, τόσο απλό είναι, αλλά και τόσο τρομακτικό και ακατανόητο φαντάζει, όταν ένα μνημείο έχει αφεθεί στην τύχη του και δεν προστατεύεται όπως του αξίζει. Όπως αξίζει σε ένα μνημείο ιστορίας και αειφορίας, που μπορεί να θεωρηθεί ακόμη και ως Δημόσιο ή και ως Κοινωνικό Αγαθό, αφού συμβολίζει την ωφελιμότητα και την φωτεινή όψη της πατρίδας, χάρισμα θεϊκό στους ανθρώπους από την γλαυκόφθαλμη Αθηνά.

Το νομικό πλαίσιο προστασίας και ύπαρξης του Μεγάλου Ελαιόδενδρου υπάρχει και βρίσκεται στα χέρια δύο Σπαρτιατών, του Αντιπεριφερειάρχη Λακωνίας κ. Θεόδωρου Βερούτη και του Δημάρχου Σπάρτης κ. Πέτρου Δούκα, ενώ και οι τρεις βουλευτές μας, ως γνώστες του ιδίου πλαισίου, μπορούν κι αυτοί να συνδράμουν.

Η ανακήρυξη του Μεγάλου Ελαιόδενδρου Ξηροκαμπίου ως προστατευτέου μνημείου της φύσης, - διαδικασία χωρίς οικονομικό κόστος - θα εκτιμηθεί ως μοντέρνα πράξη προχωρημένης αντίληψης πολιτισμού και αντίστοιχης κουλτούρας υψηλών ιστορικών συμβολισμών, που θα δοκιμάσουν το εύρος τόσο των περιβαλλοντικών μας ευαισθησιών όσο και εκείνο της πίστης μας στις πατρογονικές και ιστορικές μας αξίες.

Το Μέγα Εαλιόδενδρο της Αθηνολιάς Ξηροκαμπίου αξίζει και δικαιούται να ζει και να θάλλει και νυν και αεί.

Υ.Γ. Παρά την συνταγματική επιταγή για Υποχρέωση των Αρχών να προστατεύουν εκτός των άλλων και την εθνική μας φυσική κληρονομιά, το τεραστίων διαστάσεων Ελαιόδενδρο, με περίμετρο 13,5 μ. που εφύετο στην περιοχή του οικισμού Καρύτσας του Δήμου Ευρώτα, με υπολογισμό της ηλικίας του σε 3.500 χρόνια, με τη μέθοδο του άνθρακα, πριν από 2-3 χρόνια, λόγω ολιγωρίας των Τοπικών Αρχών, καταστράφηκε από πυρκαγιά. Το μόνο που απόμεινε μέσα από τις στάχτες και τα αποκαΐδια των 3.500 χρόνων ιστορίας, ήταν η πονεμένη οργή …… του Σπαρτιάτη στοχαστή κ. Βασιλείου Βλαχάκου, που δημοσιεύτηκε στα Τοπικά Μέσα Ενημέρωσης.