Καταρρέει το Οικοσύστημα του ποταμού Ευρώτα!

ΛΑΚΩΝΙΑ. Αποτελέσματα πρόσφατων ιχθυολογικών δειγματοληψιών στον Ευρώτα είναι απογοητευτικά και πρωτόγνωρα. Ένας Ευρώτας, είναι πλέον επικίνδυνος όχι μόνον για την πανίδα και την χλωρίδα αλλά και για τον ίδιο τον άνθρωπο. Την κατάσταση που αναδεικνύει ο δρ Λεωνίδας Βαρδάκας, επιστημονικός συνεργάτης του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών - Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων & Εσωτερικών Υδάτων Τομέας Εσωτερικών Υδάτων. Πρόσφατο είναι το δημοσίευμα του Notospress.

Ο Ευρώτας πεθαίνει και έχει μετατραπεί σε αγωγό αποβλήτων μονάδων επεξεργασίας. Οι πληθυσμοί των τριών απειλούμενων ενδημικών ειδών του Ευρώτα, η Καιδική Μενίδα - Squalius keadicus, η Χρυσή Μενίδα - Tropidophoxinellus spartiaticus και ο Λακωνικός Πελασγός - Pelasgus laconicus) αλλά και τα χέλια Anguilla anguilla, αφανίζονται. Αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για την προστασία του, τα ενδημικά είδη του κινδυνεύουν με πλήρη εξαφάνιση. Τα είδη αυτά προϋπήρχαν πριν από εμάς για εκατομμύρια χρόνια. Ο χρόνος τελειώνει για τα ψάρια του Ευρώτα…

Στις 17 Μαρτίου 2025, ομάδα ιχθυολόγων από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε) βρέθηκε στον Ευρώτα στο πλαίσιο του προγράμματος παρακολούθησης της οικολογικής ποιότητας των υδάτων για την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ΕΕ. Η συγκεκριμένη Οδηγία θέτει το γενικό πλαίσιο για τη διαχείριση και την προστασία των υδάτινων πόρων στην Ευρώπη. Στόχος της είναι η επίτευξη «καλής οικολογικής κατάστασης» όλων των υδάτων (επιφανειακών και υπόγειων). Με απλά λόγια, ως καλή οικολογική κατάσταση εννοείται όταν η χημική και η υδρομορφολογική κατάσταση βρίσκονται σε καλά επίπεδα και οι υδρόβιοι οργανισμοί εμφανίζουν υγιείς πληθυσμούς. Οτιδήποτε άλλο, είναι πρόβλημα για το σύστημα και θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για να επανέλθουν στην καλή οικολογική κατάσταση.

Τα αποτελέσματα όμως των πρόσφατων ιχθυολογικών δειγματοληψιών δυστυχώς ήταν απογοητευτικά και πρωτόγνωρα. Από το 2006, που το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε πραγματοποιεί έρευνες στον ποταμό Ευρώτα σχεδόν σε ετήσια βάση (και πολλές φορές αυτοχρηματοδοτούμενες), δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ πλήρης απουσία ψαριών σε τέτοια έκταση, με εξαίρεση ενδεχομένως τις μεγάλες ξηρασίες του 2007-2008 όπου ξεράθηκε περίπου το 80% του υδρογραφικού δικτύου του Ευρώτα.

Σε πρόσφατες έρευνες (2018-2021), οι πληθυσμοί των τριών απειλούμενων ενδημικών ειδών του Ευρώτα (Καιδική Μενίδα - Squalius keadicus, Χρυσή Μενίδα - Tropidophoxinellus spartiaticus και Λακωνικός Πελασγός - Pelasgus laconicus) ήταν ακόμη ικανοποιητικοί. Συγκεκριμένα οι αριθμοί τους ξεπερνούσαν τα 200 άτομα ανά σημείο δειγματοληψίας. Ακόμη και τα χέλια (Anguilla anguilla), ένα είδος πλέον Κρισίμως Κινδυνεύον σε παγκόσμιο επίπεδο, ήταν άφθονα σε διάφορα σημεία του ποταμού. Ωστόσο, στα δύο από τα τρία τμήματα που διενεργήθηκε ιχθυολογική δειγματοληψία – ένα κοντά στη Σπάρτη, ανάντι του βιολογικού καθαρισμού, και έναν στη Σκούρα – δεν εντοπίστηκε ούτε ένα ψάρι. Στο τρίτο τμήμα εντοπίστηκαν περίπου 20 άτομα, δηλαδή αριθμός εξαιρετικά χαμηλός συγκριτικά με προγενέστερες δειγματοληψίες.

Τι φταίει για την μαζική εξαφάνιση

Η εξαφάνιση των ψαριών του Ευρώτα οφείλεται κυρίως σε τρεις βασικούς παράγοντες: Στην περιοχή γύρω από την Σπάρτη που περιλαμβάνει τη συμβολή του ποταμού με την Κελεφίνα έως τη Σκούρα, η παρατεταμένη ξηρασία λόγω των μειωμένων βροχοπτώσεων του προηγούμενου έτους οδήγησαν σε σημαντική μείωση των υδάτων και την ξήρανση όλου αυτού του τμήματος. Το γεγονός ότι ξεράθηκε ολοκληρωτικά το συγκεκριμένο σημείο έχει να κάνει ωστόσο και με τις μορφολογικές αντιπλημμυρικές παρεμβάσεις στο συγκεκριμένο σημείο. Οι λεγόμενοι «καθαρισμοί» του ποταμού για την αποφυγή πλημμυρών έχουν καταστροφικές συνέπειες στους ιχθυοπληθυσμούς ειδικά με τον τρόπο τον οποίο επιτελούνται. Η διαπλάτυνση, ευθυγράμμιση και εξομάλυνση της κοίτης εμποδίζει τον σχηματισμό μικρών λιμνίων (pools), που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως καταφύγια για τα ψάρια κατά τις περιόδους ξηρασίας. Επιπλέον, η απομάκρυνση κορμών δέντρων από την μια πλευρά στερεί την δυνατότητα δημιουργίας αυτών των λιμνίων και από την άλλη στερεί από τα ψάρια την απαραίτητη προστασία από θηρευτές (πχ., πτηνά). Από τη Σκούρα έως τον Βρονταμά, η κατάσταση ήταν εξίσου απογοητευτική ωστόσο για άλλο λόγο. Όλο το ποτάμιο σύστημα είχε μετατραπεί σε ένα μαύρο, θολό υγρό τάφο με έντονη οσμή αποσύνθεσης. Η δειγματοληψία στο σημείο ήταν σχεδόν αδύνατη λόγω των υγειονομικών κινδύνων για τα μέλη της ομάδας. Λαμβάνοντας όλες τις απαραίτητες για την υγεία μας προφυλάξεις, διενεργήσαμε την δειγματοληψία και διαπιστώσαμε ότι η ρύπανση είχε δημιουργήσει ανοξικές συνθήκες, καθιστώντας αδύνατη την επιβίωση οποιουδήποτε ψαριού.

Τις επόμενες ημέρες δείτε ειδικό αφιέρωμα στο Notospress.