Γορτυνία: Ο «πολιτισμός της πέτρας» που «άνθισε» σε όλη την Ελλάδα

ΑΡΚΑΔΙΑ. «Μολονότι πάσης Αρκαδίας σκληροτέρα γη η Γορτυνία, πενιχρά εις σίτον, πτωχή εις αμπέλους, πενεστάτη εις ελαίας, ενδεεστάτη εις άλλα είδη», όμως «αποπνέουν τα όρη της και αί δασώδεις φάραγγές της αέρα σιδηρούχον σφυρηλατούντα νεύρα θελήσεως εις τα τέκνα της, νου ευστροφίαν, οξύτητα αντιλήψεως, δραστηριότητα και ακαταπόνητον φιλοπονίαν» (Εμμανουήλ Ρέπουλης, Βουλευτής 1899, 1905 & 1923).

Αυτά τα λόγια αποτυπώνουν με τον καλύτερο τρόπο την ουσία της Γορτυνίας: ένα τόπος άγονος, άγριος, σκληρός, φτωχός που «βλάστησε» μερικές από τις πιο δυναμικές προσωπικότητες του 20^ου και 21^ου αιώνα. Δεν είναι τυχαίο που ο «πολιτισμός της πέτρας» όπως αποκαλείται συχνά η Γορτυνία, αποτέλεσε το άνθος της ανάπτυξης για όλη την υπόλοιπη Ελλάδα.

Ο Αρκαδικός τόπος με τα γραφικά του χωριά και τους φιλόξενους κατοίκους του, διαθέτει αξεπέραστη φυσική ομορφιά. Τα γραφικά παραδοσιακά χωριά όπως είναι η Βυτίνα, η Δημητσάνα, η Στεμνίτσα -μεταξύ άλλων-, τα βουνά με τα πανέμορφα δάση, τα ποτάμια και οι πετρόχτιστες γέφυρες, τα βυζαντινά και αρχαία μνημεία, όλα μαζί συνθέτουν το ιδιόμορφο προφίλ της Γορτυνίας.

Ένας τόπος με σπουδαίο πνευματικό κεφάλαιο

Η Γορτυνία ήταν ανέκαθεν μια επαρχία με χαμηλή παραγωγική δραστηριότητα αλλά με σπουδαίο πνευματικό κεφάλαιο. Το γεγονός ότι η καλλιέργεια δεν ευνοείται στην επαρχία αυτή λόγω του πετρώδους εδάφους της, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην ενασχόληση των ντόπιων με τις τέχνες και τα γράμματα. Μεταξύ των επαγγελμάτων που αναδείχθηκαν και ξεχώρισαν ήταν αυτά του καμπανά, του χρυσοχόου, του γανωματή, του κτίστη και του τεχνίτη πέτρας. Μάλιστα, τη δεκαετία του 1970, ιδρύθηκε η γνωστή σχολή Αργυροχρυσοχοΐας στη Στεμνίτσα η οποία λειτουργεί με επιτυχία μέχρι σήμερα και συστεγάζεται με το Επαγγελματικό Λύκειο Γορτυνίας στη Στεμνίτσα.

Ο Γορτυνία λοιπόν, «γέννησε» αρκετά «ανήσυχα πνεύματα». Για παράδειγμα πολλοί από τους απελευθερωτές του έθνους είχαν καταγωγή από αυτόν τον τόπο. Το αρκαδικό μέτωπο του 1821 ενέπνευσε σημαντικούς εκπροσώπους του ευρωπαϊκού πνευματικού κόσμου. Ο Γερμανός φιλέλληνας ποιητής Σίλλερ έγραψε για την Αρκαδία το ποίημα «Resignation», ο Γκαίτε την ανέφερε στο έργο του «Φάουστ», ο Γάλλος ζωγράφος Νικολά Πουσέν φιλοτέχνησε τους «Βοσκούς της Αρκαδίας» με την περίφημη επιγραφή «Et en Arcadia ego» (Κι εγώ ανήκω στην Αρκαδία) κι άλλοι πολλοί προσπάθησαν να αποτυπώσουν την ομορφιά της μέσα από το παραδοσιακό τραγούδι, την ποίηση, την πεζογραφία, την ζωγραφική και τη φωτογραφία.

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη Γορτυνία:

• Συστάθηκε επίσημα μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους το 1833
• Ο Δήμος Γορτυνίας έχει έδρα την Δημητσάνα
• Αποτελείται από 70 χωριά
• Καταλαμβάνει το βορειοδυτικό τμήμα του νομού Αρκαδίας
• Αποτελεί απόρροια της συνένωσης 8 πρώην Δήμων της Αρκαδίας: Βυτίνας, Κλείτορος, Δημητσάνας, Λαγκαδίων, Τρικολώνων, Τροπαίων, Ηραίας, Κοντοβάζαινας
• Η έκταση της Γορτυνίας υπολογίζεται ότι είναι 1054,34 τ.χλμ
• Έχει πληθυσμό 10.109 μόνιμους κατοίκους (σύμφωνα με την απογραφή του 2011)

Γνωστά πρόσωπα της ελληνικής ιστορίας με καταγωγή από την Γορτυνία:

• Δημήτριος Δημητρακόπουλος: αγωνιστής του 1821 και ευεργέτης των Λαγκαδίων (Λαγκάδια)
• Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄: οικουμενικός πατριάρχης (Δημητσάνα)
• Παλαιών Πατρών Γερμανός: ιεράρχης και αγωνιστής του 1821 (Δημητσάνα)
• Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: ηγετική μορφή του 1821 (Λιμποβίσι και Αλωνίσταινα)
• Δημήτριος Πλαπούτας: ηγετική μορφή του 1821 (Παλούμπα)
• Θεόδωρος Δηλιγιάννης: πολιτικός (Λαγκάδια)
• Ιωάννης Θεοφιλόπουλος: αγωνιστής του 1821 (Λαγκάδια)
• Νικόλαος Δημητρακόπουλος: δικηγόρος και πολιτικός (Καρύταινα)
• Δημήτρης Μητρόπουλος: διεθνούς φήμης συνθέτης (Μελισσόπετρα – όπου σώζονται ακόμα τα ερείπια από το πατρικό του)
• Παναγιώτης Τρεμπέλας: καθηγητής θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (Στεμνίτσα)
• Αθανάσιος Χαστούπης: καθηγητής θεολογίας και πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών (Στεμνίτσα)
• Δημήτρης Αβραμόπουλος: πολιτικός (Ελληνικό)
• Μίμης Φωτόπουλος: ηθοποιός (Ζάτουνα)
• Μπεάτα Ασημακοπούλου: ηθοποιός (Ζάτουνα)
• Δημήτριος Ιμπροχώρης: αγωνιστής του 1821 (Βυτίνα)
• Παναγιώτης Κακλαμάνος: αγωνιστής του 1821 (Βυτίνα)
• Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος: αγωνιστής του 1821 (Βυτίνα)
• Βασίλειος Οικονομίδης: νομοδιδάσκαλος (Βυτίνα)
• Παναγιώτης Ποταγός: γεωγράφος και περιηγητής (Βυτίνα)
• Παναγιώτης Τραιανταφυλλίδης: εθνικός ευεργέτης (Βυτίνα)
• Ιωάννης Δημακόπουλος: αξιωματικός (Βυτίνα)
  
  

Από την αρχαιότητα στην νεότερη ελληνική ιστορία

Οι μαρτυρίες και η αρχαιολογική έρευνα συναινούν ότι στα χρόνια της ακμής της, η αρχαία Γόρτυς θα πρέπει να ήταν μια ιδιαίτερα σημαντική και ζωντανή πόλη. Οι διασημότερες αρχαίες πόλεις της Γορτυνίας ήταν η Αρχαία Γόρτυνα, η Τευθίδα, η Ηραία, το Μεθύδριο και η Θεισόα. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει στα «Αρκαδικά» του ότι στην Αρχαία Γόρτυνα υπήρχε ναός του Ασκληπιού που τον κοσμούσαν λατρευτικά αγάλματα της Υγείας και του Ασκληπιού. Αναφέρει επίσης ότι όταν κατέβηκε ο Μέγας Αλέξανδρος στην Πελοπόννησο, πέρασε από τη Γόρτυνα για να προσκυνήσει, αφιερώνοντας την πανοπλία και το δόρυ του στο ναό.

Μέσα από την εξέταση των ιστορικών πηγών, των ερειπίων των πόλεων που σώζονται μέχρι σήμερα, των αγγείων που βρέθηκαν σε τάφους αλλά και των νομισμάτων αναδεικνύεται ότι η Γορτυνία των αρχαίων χρόνων γνώρισε σημαντική ακμή, υλική και πνευματική, κατά τους χρόνους της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Το φαινόμενο όμως της ερημοποίησής της, υπήρξε από τότε κατασταλτικός παράγοντας για την ανάπτυξη της περιοχής. Οι κάτοικοί της εκπατρίζονταν προκείμενου να υπηρετήσουν ως μισθοφόροι και να βγάλουν τα προς το ζην. Κατά τον Στράβωνα, ο πληθυσμός της περιοχής ήταν ελάχιστος κατά τους Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους λόγω κυρίως της μετανάστευσης αλλά και εξαιτίας των σεισμών και των επιδημιών της εποχής.

Από το 1833 κι έπειτα, στη Γορτυνία υπάρχει φτώχεια, καθώς η οικονομία είναι κλειστή, και όλα τα αγαθά παράγονται στο σπίτι και το χωράφι. Εκείνη την εποχή, αρχίζει να αναδεικνύεται η λαϊκή τέχνη. Στη Βυτίνα ασχολούνται με την ξυλογλυπτική, στη Στεμνίτσα ανθούν η αργυροχρυσοχοΐα, η χαλκουργία και η σιδηρουργία. Στη Δημητσάνα ασχολούνται με την ταπητουργία και την παραγωγή μπαρουτιού στους φημισμένους μπαρουτόμυλους.

Ωστόσο, η οικονομική δυσπραγία που κυριάρχησε από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους μέχρι και τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1945, πυροδότησε τη μετακίνηση των κατοίκων της Γορτυνίας προς τα μεγάλα αστικά κέντρα και είχε ως συνέπεια την έκρηξη μεταναστευτικών ρευμάτων κυρίως με κατεύθυνση προς την Αμερική. Από τις αρχές του 20ου αιώνα και ύστερα, κύρια επαγγελματική δραστηριότητα εντός των ορίων της Γορτυνίας υπήρξε το εμπόριο. Μετά το 1945, σημαντικά έργα όπως το φράγμα στον ποταμό Λάδωνα και η ανάπτυξη του συγκοινωνιακού δικτύου, αναβάθμισαν την περιοχή κι έθεσαν τα θεμέλια για την ανάπτυξη του τουρισμού.

Η Γορτυνία σήμερα

Σήμερα, η Γορτυνία παραμένει ένας φυσικός παράδεισος επί γης που κερδίζει το ενδιαφέρον και του πιο απαιτητικού επισκέπτη. Σε μικρή απόσταση από τα γύρω αστικά κέντρα και μόλις 2 ώρες και κάτι, μακριά από την Αθήνα, προσφέρει πληθώρα από σύγχρονα καταλύματα, αξιοθέατα μοναδικής ομορφιάς, παραδοσιακό φαγητό και ευκαιρίες για δραστηριότητες στη φύση, όπως πεζοπορία, ορειβασία, κανόε καγιάκ, τροχοφόρο και μηχανοκίνητο αθλητισμό. Πρόκειται για ιδανικό προορισμό για τους επισκέπτες καθόλη τη διάρκεια του χρόνου. Δεν είναι όμως μόνο η φυσική ομορφιά του τόπου αυτού που τον κάνει τόσο μοναδικό, αλλά είναι ένας τόπος μυθικός, γεμάτος ιστορία, μνήμες και παράδοση.

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις