Στο κυνήγι του πρωτότυπου

Γράφει ο Λευτέρης Κουσούλης* /tovima.gr

Κάθε σκηνοθετημένη παράσταση κυνηγάει απεγνωσμένα το πρωτότυπο. Αυτό που ποτέ προηγουμένως δεν υπήρξε και μαζί του όλα μπορεί να νοηθούν εκ νέου και από την αρχή. Αν αυτό είναι η φαντασία του κάθε εμπνευσμένου ή μη σκηνοθέτη, πως να ξεφύγει από τον πειρασμό της πρωτοτυπίας μια τελετή έναρξης Ολυμπιακών Αγώνων, που η παγκόσμια απήχησή της δίνει την ευκαιρία να καλπάσει η σχετική ματαιότητα όλα να λεχθούν όπως ποτέ; Δεν δικαιούται ο κατασκευαστής – σκηνοθέτης και αυτός μια θέση στην ιστορία, με τη δική του διήγηση αυτού που προϋπήρξε; Οφείλουμε απεριόριστη κατανόηση σε κάθε σχετική ματαιότητα.

Η αλήθεια είναι ότι το κυνήγι του πρωτότυπου δεν είναι σημερινό ζήτημα και από τα πρώτα βήματα ο άνθρωπος επινοεί διαρκώς με επαναστατική ανατρεπτικότητα και καινοτομία, σε βαθμό που, αν τον είχαμε κινηματογραφήσει, θα συναντούσαμε τον εαυτό μας στις αγωνιώδεις σημερινές αναζητήσεις μας. Αυτή η εμπειρία μεταφέρεται στη διαδρομή ως αρχέγονη εναπόθεση και θα μας συνοδεύει και θα μας βαραίνει όσο ο ήλιος θα φωτίζει τη γη.

Η τέχνη κατ΄εξοχήν θα ασκηθεί στο πρωτότυπο. Ίσως είναι και το μόνο πεδίο δημιουργίας όπου νοείται αυτή η αέναη άσκηση. Ο καλλιτέχνης, όπως και να χειρίζεται την ύλη, ψάχνει νέους δρόμους έκφρασης, νέες μορφές αποτύπωσης του ωραίου, κατεβάζοντας τη φαντασία του στη γη, όπως η γλώσσα κάθε σύλληψη του νου. Εδώ ο σκηνοθέτης παραμερίζεται από τη φύση των πραγμάτων, τη σκηνή καταλαμβάνει το αυθεντικό και το πρωτότυπο δεν έχει πια ανάγκη ούτε να πει το όνομά του. Η σκηνοθεσία θα είναι πάντα μια παράλληλη κατασκευή, η τέχνη μια νέα δημιουργία. Η πρώτη θα καταφεύγει στη δεύτερη για να υποκλέψει κάτι από την ορμή της.

Και ενώ η τέχνη χτίζει και θα χτίζει τον πρωτότυπο κόσμος της, μια άλλη τέχνη, η τέχνη της πολιτικής θα φαντάζεται και αυτή ως σκηνοθετούσα δύναμη την διαρκή δική της πρωτοτυπία. Κάθε φορά που στην ανθρώπινη διαδρομή κάτι σημαντικό συμβαίνει ή μια συνθήκη ισχύος πρεσβεύει ότι συμβαίνει, έρχεται ο πειρασμός της νέας αρχής όλα να τα παραστήσει ως συγκλονιστικά πρωτότυπα και όλα να τα σκηνοθετήσει με κριτήρια μιας νέας γέννησης, ενός νέου θεμελίου, πάνω στο παλαιό, που κατεδαφισμένο πλέον δεν έχει θέση ούτε στην μνήμη.

Η «πρωτότυπη» ιδέα είναι να διαγραφεί ο χρόνος. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη σκηνοθετημένη ματαιότητα. Η Γαλλική Επανάσταση επιχειρεί μια νέα χρονολόγηση. Έτος 1ο της Επανάστασης. Κατάργηση της εβδομάδας, αλλαγή των ονομάτων των μηνών. Όλα ονομαζόμενα διαφορετικά θα γίνουν και διαφορετικά. Δεν παρατήρησα αν ελέχθη κάτι σχετικό στην τελετή «έναρξης». Και μέσα σε αυτή τη ροή της αγωνίας και της σύγχυσης ο πραγματικός τόπος του πρωτότυπου και του αυθεντικού διατηρεί τα πρωτεία του. Ο τόπος της δοκιμασίας της καθημερινής ζωής, που κάθε ξημέρωμα σκηνοθετεί και αυτοσκηνοθετείται αενάως, με τρόπο μοναδικό και ανεπανάληπτο, τόσο που δεν θα άντεχε, αν το υποψιαζόταν, ούτε να ζηλέψει και ο πιο διάσημος σκηνοθέτης.

(*) Ο Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας