Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

«Δε γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι γυναίκα. Δεν είναι η φύση πού προσδιορίζει τη γυναίκα· είναι η γυναίκα πού προσδιορίζει τον εαυτό της χρησιμοποιώντας τη φύση γιά δικό της λογαριασμό στη συναισθηματική της ζωή». (Σιμόν ντέ Μπωβουάρ, «Το δεύτερο φύλο»)

«Οι γυναίκες εμφανίζονται δειλές, επειδή υπήρξαν επί πάρα πολύ καιρό σχεδόν σκλάβες». (Ντόρις Λέσινγκ, Βρετανή συγγραφέας, βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας 2007)

Στις 8 Μαρτίου κάθε χρόνο γιορτάζεται η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας, ως ημέρα μνήμης των κοινωνικών, οικονομικών, πολιτιστικών και πολιτικών αγώνων και επιτευγμάτων των γυναικών και ταυτόχρονα τονίζεται η ανάγκη δράσης και επιτάχυνσης της ισότητας των δύο φύλων.

Καμιά από τις επαναστάσεις του δεύτερου μισού του 18^ου αιώνα, που οδήγησαν στην κατάργηση της δουλείας μέσα στον 19^ο αιώνα, δεν απελευθέρωσε τις γυναίκες. Η Γαλλική επανάσταση έδειξε κάποια αποσπασματικά σημάδια μιας μελλοντικής αλλαγής, όπως ο νόμος για το διαζύγιο που παραχωρούσε ίσα δικαιώματα και στους δυο συζύγους, όμως δεν αμφισβήτησε την ιεραρχική υποταγή των γυναικείων σωμάτων. Και τα λίγα προοδευτικά μέτρα καταργήθηκαν αργότερα από τον Ναπολέοντα, ο οποίος θεωρούσε τις γυναίκες «μηχανές τεκνοποιίας». Ακόμη, οι τότε θεωρητικοί της ιατρικής εξηγούσαν ότι η θέση των γεννητικών οργάνων, εσωτερικά στις γυναίκες αλλά εξωτερικά στους άντρες, προδιαθέτει τις μεν προς την οικιακή ζωή και τους δε προς τη δημόσια ζωή.

Η Ρώσικη επανάσταση πραγματοποίησε πολύ σημαντικές αλλαγές υπέρ των γυναικών. Θεσμοθέτησε την πλήρη νομική ισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών αναγνωρίζοντας σε αυτές το δικαίωμα του διαζυγίου και της έκτρωσης, καθιέρωσε το απεριόριστο δικαίωμα των γυναικών στην εκπαίδευση και την εργασία και εγγυόταν την ελευθερία τους να επιλέξουν οι ίδιες τη ζωή και το επάγγελμά τους.

Αργότερα απόκτησαν και τα δικαιώματα του πολίτη, με την κατάκτηση του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Μια σύντομη αναφορά για την Ελλάδα.

Οι Ελληνίδες ψήφισαν πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές της 11^ης/2/1934.

Με τον νόμο 2159/6/1952 τους απονεμήθηκε το δικαίωμα ψήφου και εκλογής στις βουλευτικές εκλογές, στις οποίες τη 2^α/2/1953 η Ελένη Σκούρα έγινε η πρώτη γυναίκα βουλευτής στην Ελλάδα.

Με το Σύνταγμα του 1975 καθιερώθηκε η αρχή της ισότητας των δυο φύλων.

Σύμφωνα με τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων που μετράει τις αλλαγές στις συνθήκες ζωής των γυναικών στην ΕΕ των 27 σε έξι βασικούς τομείς της ζωής τους: εργασία, χρήμα, γνώση, χρόνος, εξουσία και υγεία, που δημοσιοποιήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2023 με πλήρη ισότητα τις 100 μονάδες, η Ελλάδα βρίσκεται στην 24^η θέση με 58 μονάδες.

Στην κοινωνία του αρσενικού και του θηλυκού, όπου η ισότητα και η αποδοχή της ιδιαιτερότητας της βιολογικής ταυτότητας είναι αυτονόητα, ο άντρας υποτιμά τη γυναίκα, τη θεωρεί κατώτερή του και κυριαρχεί σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Η αντίληψη ότι, η γυναίκα είναι η μηχανή που θα γεννήσει τα παιδιά του, καλά κρατεί και στις πολιτισμένες υποτίθεται κοινωνίες και έτσι στη γυναίκα χρεώνεται η περιορισμένη τεκνοποίηση, ακόμη και το δημογραφικό. Αυτά οδήγησαν τις φεμινίστριες να γράψουν στους τοίχους του Μιλάνου: «Η μήτρα είναι δική μου και είμαι εγώ που τη διαχειρίζομαι». Όμως, με βάση την επιστήμη, τα σπέρματα και τα ωάρια επηρεάζονται από τον χρόνο, με αποτέλεσμα τα ζητήματα γονιμότητας να αφορούν 40% τις γυναίκες, 40% τους άνδρες και 20% άλλες αιτίες. Τα συνέδρια προσπαθούν να παρουσιάσουν τη γυναίκα υπεύθυνη για την υπογεννητικότητα και της προσάπτουν κάποιο είδος τιμωρίας, αφού δεν υπακούει στον κυρίαρχο κανόνα της πατριαρχικής υποτέλειας. Η μείωση της τεκνοποίησης εξελίσσεται σε συρρίκνωση του πληθυσμού και έλλειψη εργατικών χεριών, κάτι που ανησυχεί την οικονομική ολιγαρχία γιατί περιορίζεται ο χώρος της εκμετάλλευσης, με το πολιτικό σύστημα να θυμίζει την «πολιτική ή και τη θρησκευτική σημασία των γεννητικών οργάνων»* και «την κοινωνική κατασκευή του φύλου» στο έργο της Τζούντιθ Μπάτλερ (πολυβραβευμένη Αμερικανίδα φιλόσοφος, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ), χωρίς να αντιμετωπίσει τις παθογένειες του οικογενειακού μοντέλου και της ανεπάρκειας του κράτους πρόνοιας.

Παρόλα αυτά οι υπεύθυνοι δεν κατανοούν τη μητρότητα και δεν παίρνουν μέτρα για τη στήριξη και προστασία της μέλλουσας μητέρας. Το φαινόμενο αυτό είναι απόρροια συντηρητικών και ακροδεξιών αντιλήψεων, που θέλουν τη γυναίκα μόνιμα στο σπίτι για τη γέννηση, την ανατροφή και το μεγάλωμα των παιδιών, παρά τους γυναικείους αγώνες σε παγκόσμιο επίπεδο, και τα βήματα που έχουν γίνει είναι μικρά και μάλιστα σήμερα με αρκετά πισωγυρίσματα. Αν και ο ναταλισμός**, μια πεποίθηση που προωθεί την αναπαραγωγή της ανθρώπινης ζωής είναι αποδεκτός από την πλειονότητα των ανθρώπων, η ισορροπία θα επικρατήσει όταν υπάρξει σεβασμός στο φύλο της γυναίκας, με το παιδί να είναι ο καρπός του έρωτα, όπως αρμόζει σε κανονικούς ανθρώπους.

Τα θεοκρατικά και ημι-θεοκρατικά σκοταδιστικά απολυταρχικά καθεστώτα, αλλά και το πολιτικοοικονομικό σύστημα και οι περισσότερες θρησκείες υποστηρίζουν την ανωτερότητα του άντρα έναντι της γυναίκας και αυτός είναι ένας από τους λόγους που συντηρούνται οι αντιπαλότητες και η βία ανάμεσα στα δυο φύλα, που εκδηλώνονται κυρίως σε επιθέσεις του αρσενικού κατά του θηλυκού. Θεωρούν τη γυναίκα κατώτερη από τον άντρα, αφού είναι πλασμένη από το πλευρό του, ευκολόπιστη, επιπόλαιη και αφελή Εύα, επειδή με απερισκεψία και απρονοησία εξαπατήθηκε και παρέσυρε και τον Αδάμ στην έξοδο από τον παράδεισο και έκτοτε εξακολουθεί να είναι και ένοχος και θύμα. Είναι τόσο ισχυρή η μειωτική θέση της γυναίκας που γίνεται αποδεκτή ακόμη και από την ίδια. Είναι χαρακτηριστική η «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη, κατά την οποία η γυναίκα υποφέρει από την υποτίμησή της σε μια πατριαρχική κοινωνία και σκοτώνει τα μικρά κορίτσια για να τα απαλλάξει από το «βάρος» του φύλου τους.

Η ημέρα για την εξάλειψη της γενικευμένης βίας δεν είναι μόνο η 25^η Νοεμβρίου -διεθνής ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών***-, αλλά ο καθημερινός αγώνας και η κοινή προσπάθεια όλων. Είναι ιστορική η απόφαση που έλαβε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στις 16 Ιανουαρίου του 2024 αναγνωρίζοντας πως η βία κατά των γυναικών συνιστά μορφή δίωξης τέτοιας που να δικαιολογεί καθεστώς πρόσφυγα, ή, τουλάχιστον, επικουρική προστασία, καθώς είναι δεκάδες χιλιάδες οι ξεριζωμένες γυναίκες που αν επιστρέψουν στις πατρίδες τους θα δολοφονηθούν ή θα βασανιστούν.

*Εκατομμύρια γυναίκες, κυρίως στην Ασία και την Αφρική υφίστανται ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων (ΑΓΓΟ), κατά τον οποίο αφαιρείται μερικά ή ολικά μόνο η κλειτορίδα ή και τα εσωτερικά χείλη του αιδοίου στην ηλικία των 5 έως 15 ετών, με τις πολύ αρνητικές συνέπειες στη σωματική και ψυχική τους υγεία και τη σεξουαλική τους συμπεριφορά.

**Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται διεθνώς και στην Ελλάδα η φιλοσοφική θέση, το κοινωνικό κίνημα του αντι-ναταλισμού, σύμφωνα με το οποίο για να σωθεί ο πλανήτης πρέπει να σταματήσουν οι γεννήσεις. Βασική αρχή του είναι «Όσο λιγότεροι μείνουμε πάνω στη γη, τόσο καλύτερος θα είναι ο αντίκτυπος στο περιβάλλον».

***Σε πανελλαδική έρευνα που διενεργήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) τον Νοέμβρη του 2023 «Έμφυλη βία κατά γυναικών και άλλες μορφές διαπροσωπικής βίας στην Ελλάδα», το 36,5% των γυναικών έχει υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία σε όλες τις περιφέρειες της χώρας.

Στον κόσμο δολοφονούνται 137 γυναίκες κατά μέσο όρο κάθε μέρα και στην ΕΕ 50 γυναίκες κάθε βδομάδα.