Η σκληρή αλήθεια μιας φωτογραφίας

ΚΟΣΜΟΣ. «Ο αρχηγός της Αστυνομίας εκτελεί ένα Βιετκόνγκ». Ίσως η πιο διάσημη φωτογραφία του Πολέμου στο Βιετνάμ, που φούντωσε το αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ. Τραβήχτηκε την 1η Φεβρουαρίου 1968 στη Σαϊγκόν από τον φωτογράφο του πρακτορείου ειδήσεων Associated Press (AP), Έντι Άνταμς. Το περιστατικό αποτυπώθηκε και από την κάμερα του τηλεοπτικού δικτύου NBC.

Στη φωτογραφία εικονίζεται ο αρχηγός της Αστυνομίας του Νοτίου Βιετνάμ, στρατηγός Νγκουγιέν Νγκοκ Λόαν, τη στιγμή που εκτελεί εν ψυχρώ τον Βιετκόνγκ (νοτιοβιετναμέζο κομμουνιστή) Νκουγιέν Βαν Λεμ. Ο Λόαν ισχυρίστηκε ενώπιον των εκπροσώπων του Τύπου ότι προέβη στην ενέργειά του αυτή από δικαιολογημένη αγανάκτηση, επειδή νωρίτερα ο Λεμ με τους συντρόφους του σε μια καταδρομική επιχείρηση είχαν σκοτώσει αδιακρίτως πολλούς αστυνομικούς και μέλη των οικογενειών τους, ανάμεσά τους και κάποιους συγγενείς του στρατηγού. Πολλοί από τους παριστάμενους δημοσιογράφους επιβεβαίωσαν τα λεγόμενα του Λόαν, αλλά δεν δικαιολόγησαν την πράξη του.

Η φωτογραφία έκανε τον γύρο του κόσμου και γρήγορα έγινε το σύμβολο της βαρβαρότητας του Πολέμου στο Βιετνάμ. Προκάλεσε ανεπανόρθωτη ζημιά στην εικόνα των Αμερικανών, που είχαν αναλάβει το κύριο βάρος διεξαγωγής του πολέμου στο πλευρό των συμμάχων τους Νοτιοβιετναμέζων εναντίον των κομμουνιστών της Βορείου Κορέας και των ομοϊδεατών τους Βιετκόνγκ στο Νότιο Βιετνάμ. Πολλοί χαρακτήρισαν έγκλημα πολέμου την πράξη του Λόαν, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης περί αιχμαλώτων. Κάποιοι άλλοι αντέταξαν ότι ο Λεμ δεν μπορούσε να θεωρηθεί αιχμάλωτος επειδή δεν ήταν και ως εκ τούτου δεν μπορούσε να εφαρμοσθεί η Σύμβαση της Γενεύης στην περίπτωσή του.

Ο φωτογράφος Έντι Άνταμς δοξάστηκε και το 1969 τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ για το καλύτερο φωτορεπορτάζ. Αργότερα, όμως, δήλωσε ότι λυπήθηκε για τον αντίκτυπο που είχε η φωτογραφία του και υπερασπίστηκε τον εκτελεστή στρατηγό. Σε μια επιστολή του στο περιοδικό TIME έγραφε: «Ο στρατηγός σκότωσε ένα Βιετκόνγκ κι εγώ τον σκότωσα με τη φωτογραφική μου μηχανή. Οι φωτογραφίες είναι το πιο ισχυρό όπλο στον κόσμο. Οι άνθρωποι τις πιστεύουν, αλλά οι φωτογράφοι συχνά ψεύδονται, έστω και χωρίς δόλο. Οι φωτογραφίες λένε συχνά τη μισή αλήθεια, όπως και στην περίπτωση του Λόαν».

Το χρονικό της φωτογραφίας

Είναι 1 Φεβρουαρίου 1968 στη βιετναμέζικη πρωτεύουσα Χο Τσι Μινγκ που ονομαζόταν τότε Σαϊγκόν. Ένας λεπτοκαμωμένος Βιετναμέζος με κοντό παντελόνι, καρό πουκάμισο, ξυπόλητος με τα χέρια δεμένα στην πλάτη προχωρά σε δρόμο της πόλης περιστοιχισμένος από στρατιώτες. Ξαφνικά ένας άνδρας εμφανίζεται στο πλάνο, σημαδεύει τον αιχμάλωτο στο κεφάλι και τον εκτελεί. Η δραματική στιγμή καταγράφεται ταυτόχρονα από τον φωτογραφικό φακό του AP αλλά και από τις τηλεοπτικές κάμερες πολεμικών ανταποκριτών. Είναι ωστόσο η φωτογραφία, η οποία ξεχώρισε και θεωρείται σήμερα μια από τις σημαντικότερες πολεμικές φωτογραφίες. Πρόκειται για μια εξαιρετικά βίαιη φωτογραφία, η οποία καταγράφεται ανεξίτηλα στη μνήμη, ενώ πολλοί είναι αυτοί που εκτιμούν ότι άλλαξε ακόμα και τον ρου του πολέμου στο Βιετνάμ.

Ο αρχηγός της Αστυνομίας ισχυρίστηκε στη συνέχεια, ενώπιον των εκπροσώπων του Τύπου ότι προέβη στην ενέργειά του αυτή από δικαιολογημένη αγανάκτηση, επειδή νωρίτερα ο Λεμ με τους συντρόφους του σε μια καταδρομική επιχείρηση είχαν σκοτώσει αδιακρίτως πολλούς αστυνομικούς και μέλη των οικογενειών τους, ανάμεσά τους και κάποιους συγγενείς του στρατηγού. Πολλοί από τους παριστάμενους δημοσιογράφους επιβεβαίωσαν τα λεγόμενα του Λόαν, αλλά δεν δικαιολόγησαν την πράξη του.

«Ο Βούδας θα με συγχωρήσει»

Ατάραχος ο στρατηγός Λόαν έβαλε το πιστόλι στη θήκη του και απευθύνθηκε στον φωτορεπόρτερ: «Σκότωσαν πολλούς από τους δικούς μας ανθρώπους και πολλούς από τους δικούς σας. Αυτοί οι τύποι έχουν σκοτώσει πολλούς δικούς μας και νομίζω ότι ο Βούδας θα με συγχωρήσει».

Λίγους μήνες μετά το συμβάν ο στρατηγός Λόαν σε συνέντευξή του στη διάσημη Ιταλίδα δημοσιογράφο Οριάνα Φαλάτσι είχε πει: «Κατανοώ ότι με θεωρεί όλος ο κόσμος ψυχρό δολοφόνο. Ωστόσο, εκείνη τη στιγμή ήμουν σε έξαλλη κατάσταση. Δεν μπορούσα να το ελέγξω». Και συνέχισε την «απολογία» του: «Δεν φορούσε στολή και δεν μπορώ να σεβαστώ έναν άνθρωπο που πυροβολεί χωρίς να φοράει στολή. Είναι πολύ εύκολο να σκοτώνεις και να μην σε αναγνωρίζουν. Ένας Βιετκόνγκ με πολιτικά ρούχα με γέμισε οργή».

Το Πούλιτζερ και ο εκτελεστής που άνοιξε... πιτσαρία στις ΗΠΑ

Η φωτογραφία έκανε τον γύρο του κόσμου και γρήγορα έγινε το σύμβολο της βαρβαρότητας του Πολέμου στο Βιετνάμ. Προκάλεσε ανεπανόρθωτη ζημιά στην εικόνα των Αμερικανών, που είχαν αναλάβει το κύριο βάρος διεξαγωγής του πολέμου στο πλευρό των συμμάχων τους Νοτιοβιετναμέζων εναντίον των κομμουνιστών της Βορείου Κορέας και των ομοϊδεατών τους Βιετκόνγκ στο Νότιο Βιετνάμ. Πολλοί χαρακτήρισαν έγκλημα πολέμου την πράξη του Λόαν, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης περί αιχμαλώτων. Κάποιοι άλλοι αντέταξαν ότι ο Λεμ δεν μπορούσε να θεωρηθεί αιχμάλωτος επειδή δεν ήταν και ως εκ τούτου δεν μπορούσε να εφαρμοστεί η Σύμβαση της Γενεύης στην περίπτωσή του.

Από την πλευρά του ο φωτογράφος Έντι Άνταμς τιμήθηκε το 1969 με το βραβείο Πούλιτζερ για το καλύτερο φωτορεπορτάζ. Αργότερα, όμως, δήλωσε ότι λυπήθηκε για τον αντίκτυπο που είχε η φωτογραφία του και υπερασπίστηκε τον εκτελεστή στρατηγό. Σε μια επιστολή του στο περιοδικό TIME έγραφε: «Ο στρατηγός σκότωσε ένα Βιετκόνγκ κι εγώ τον σκότωσα με τη φωτογραφική μου μηχανή. Οι φωτογραφίες είναι το πιο ισχυρό όπλο στον κόσμο. Οι άνθρωποι τις πιστεύουν, αλλά οι φωτογράφοι συχνά ψεύδονται, έστω και χωρίς δόλο. Οι φωτογραφίες λένε συχνά τη μισή αλήθεια, όπως και στην περίπτωση του Λόαν».

Και ο αρχηγός της Αστυνομίας Νκγουιέν Νγκοκ Λόαν έγινε ωστόσο διάσημος μετά το τραγικό συμβάν. Μετά την ήττα των Αμερικανών και την άτακτη υποχώρησή τους από το Βιετνάμ το 1975 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στις ΗΠΑ. Παρά το αίτημα για δίκη σε βάρος του για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, οι προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή απέβησαν άκαρπες. Ο πρώην στρατηγός άνοιξε πιτσαρία στη Βιρτζίνια, η οποία όμως έκλεισε όταν έγινε γνωστό στην περιοχή το παρελθόν του. Το 1998 ο εκτελεστής του Βιετκόνγκ έχασε τη μάχη με τον καρκίνο στα 67 του χρόνια.