Σύνδρομο Raynaud: Η Κρύα Αντίδραση του Οργανισμού

RAYNAUD. Το σύνδρομο Raynaud είναι μια κατάσταση που επηρεάζει τα αγγεία αίματος, κυρίως στα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών, αλλά μπορεί να επηρεάσει και άλλα μέρη του σώματος. Αυτή η πάθηση είναι ένα είδος αγγειίτιδας που προκαλεί τη σύστροφο σύσταση των αιμοφόρων αγγείων, περιορίζοντας έτσι τη ροή του αίματος σε συγκεκριμένες περιοχές.

Η ακριβής αιτία του συνδρόμου Raynaud δεν είναι πλήρως κατανοητή, αλλά πιθανόν να σχετίζεται με υπερευαισθησία στο κρύο ή το στρες, που μπορεί να επηρεάσει τον τόνο των αιμοφόρων αγγείων. Συγκεκριμένα, όταν κάποιος εκτίθεται σε κρύο ή βιώνει έντονο στρες, τα αιμοφόρα αγγεία στα δάκτυλα ή τα πόδια μπορεί να συστρέφονται υπερβολικά, μειώνοντας έτσι την ροή του αίματος.

Οι επιπτώσεις του συνδρόμου Raynaud είναι κυρίως ορατές κατά τη διάρκεια των επεισοδίων, που μπορεί να διαρκέσουν από λίγα λεπτά έως αρκετές ώρες. Τα δάκτυλα μπορεί να γίνουν παγωμένα και πολύ χρωματικά. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, τα αφυδατωμένα αιμοφόρα αγγεία μπορεί να καταστούν άσπρα ή μπλε, ενώ κατά την επανακατάληψη της φυσιολογικής ροής του αίματος, τα δάκτυλα μπορεί να γίνουν κόκκινα και να αισθάνονται πονεμένα.

Τί είναι το σύνδρομο Raynaud;

Υπό κανονικές συνθήκες, όταν ένα άτομο εκτίθεται σε κρύο, η απάντηση του σώματός του είναι να επιβραδύνει την απώλεια θερμότητας. Το σώμα το κάνει αυτό συστέλλοντας τα αιμοφόρα αγγεία που ελέγχουν τη ροή του αίματος στην επιφάνεια του δέρματος για να μεταφέρουν το αίμα από τις αρτηρίες της επιφάνειας στις εν τω βάθει φλέβες του σώματος.

Το Σύνδρομο Raynaud (Ρεϊνό) είναι πιο συχνό στις γυναίκες, καθώς και στα πιο ψυχρά κλίματα και η θεραπεία της εξαρτάται από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και από τυχόν άλλες παθολογικές καταστάσεις. Το σύνδρομο Raynaud δεν προκαλεί κάποια αναπηρία, αλλά μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα ζωής.

Πώς εκδηλώνεται το σύνδρομο Raynaud;

Στα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνονται:

• Κρύα δάκτυλα των ποδιών ή των χεριών
• Μεταβολές του χρώματος του δέρματος μετά από έκθεση σε ψύχος ή συναισθηματική φόρτιση
• Μούδιασμα, αίσθημα σαν τσίμπημα από βελόνες ή πόνος

Κατά την εκδήλωση του συνδρόμου Raynaud, οι προσβεβλημένες περιοχές του δέρματος αρχικά γίνονται λευκές. Στη συνέχεια συνήθως γίνονται μπλε και δίνουν μια αίσθηση κρύου και μουδιάσματος. Μετά από αναθέρμανση καθώς βελτιώνεται η αρτηριακή κυκλοφορία, οι προσβεβλημένες περιοχές γίνονται κόκκινες και πρήζονται, δίνοντας παράλληλα ένα αίσθημα που μοιάζει ανάμεσα σε πόνο και φαγούρα. Αυτή η εναλλαγή του χρώματος (λευκό-μπλε-κόκκινο) θυμίζει σε κάποιους τη σημαία της Γαλλίας!

Αν και το συνηθέστερο σημείο που προσβάλλεται είναι τα δάκτυλα των ποδιών ή των χεριών, μπορεί να επηρεάσει και άλλα σημεία του σώματος, όπως τη μύτη, τα χείλη, τα αφτιά ή ακόμη και τις θηλές των μαστών. Μπορεί να χρειαστεί ως και 15 λεπτά της ώρας για να επανέλθει η κυκλοφορία στο φυσιολογικό μετά από την αναθέρμανση.

Από τί προκαλείται το σύνδρομο Raynaud;

Όπως είπαμε και πιο πάνω δεν είναι καλά τεκμηριωμένο τι είναι αυτό που πυροδοτεί την υπερβολική αντίδραση αγγειοσπασμού στις αρτηρίες των δακτύλων των χεριών ή των ποδιών, μετά από την έκθεση στο κρύο. Ανάλογα με το αν υπάρχει κάποιο υποκείμενο νόσημα, διακρίνουμε δύο μορφές της νόσου:

Το πρωτοπαθές Σύνδρομο Raynaud (Ρεϊνό) το οποίο δεν συνδέεται με κάποιο υποκείμενο νόσημα και αποτελεί την πιο συχνή μορφή. Συνήθως έχει πολύ ήπια συμπτώματα και οι ασθενείς δεν ζητούν ιατρική βοήθεια, καθώς μερικές φορές μπορεί να περάσει από μόνο του, χωρίς κάποια ιατρική παρέμβαση

Το δευτεροπαθές Raynaud (φαινόμενο Raynaud) στο οποίο υπάρχει κάποιο υποκείμενο ιατρικό πρόβλημα. Παρά το γεγονός ότι είναι πιο σπάνιο από την πρωτοπαθή μορφή, τα συμπτώματα είναι συνήθως πιο έντονα και οι ασθενείς αναζητούν ιατρική βοήθεια. Το δευτεροπαθές Σύνδρομο Raynaud (Ρεϊνό) εκδηλώνεται συνήθως σε μεγαλύτερη ηλικία από ότι το πρωτοπαθές, δηλαδή γύρω στα 40.

Καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν δευτεροπαθές Raynaud είναι:

• Νόσοι του συνδετικού ιστού, όπως το σκληρόδερμα, που οδηγεί σε σκλήρυνση και σχηματισμό ουλών του δέρματος και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και το σύνδρομο
• Αρτηριοπάθειες των αρτηριών των χεριών και των ποδιών
• Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα
• Επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή δόνηση του χεριού, όπως σε δακτυλογράφους, πιανίστες ή χειριστές εργαλείων με δόνηση (δραπανοκατσάβιδα, κομπρεσέρ κλπ)
• Κάπνισμα
• Τραυματισμοί στα χέρια ή τα πόδια, όπως σε κατάγματα, κρυοπαγήματα ή μετά από επεμβάσεις
• Φαρμακευτικοί παράγοντες, όπως οι β-blockers, η εργοταμίνη, χημειοθεραπευτικά φάρμακα και φάρμακα που προκαλούν αγγειοσύσπαση.

Πόσο σοβαρό είναι το σύνδρομο Raynaud;

Είναι ευτυχώς σπάνιο να είναι τόσο σοβαρά τα συμπτώματα του συνδρόμου, ώστε να προκληθούν ισχαιμικές αλλοιώσεις στα δάκτυλα του χεριού ή του ποδιού και να δημιουργηθούν πληγές ή γάγγραινα.

Πώς μπορώ να προφυλαχθώ αν έχω εμφανίσει σύνδρομο Raynaud;

• Αν έχετε εμφανίσει στη ζωή σας τη χαρακτηριστική εικόνα του συνδρόμου Raynaud, μπορείτε να προλάβετε μελλοντικές κρίσεις αν εφαρμόσετε τα εξής απλά μέτρα:
• Αν ο καιρός είναι κρύος και χρειαστεί να βγείτε έξω, ντυθείτε καλά. Μην ξεχάσετε το παλτό σας να είναι εφαρμοστό στις μανσέτες των μανικιών και φορέστε οπωσδήποτε γάντια και σκούφο. Χρησιμοποιήστε χημικά θερμαντικά και φορέστε προστατευτικά για τα αυτιά και το πρόσωπο, αν η μύτη ή τα αυτιά σας είναι ευαίσθητα στο κρύο.
• Προθερμάνετε το αυτοκίνητό σας πριν ξεκινήσετε να οδηγείτε
• Προστατευθείτε όταν βρίσκεστε στο σπίτι. Φορέστε κάλτσες και χρησιμοποιήστε γάντια κουζίνας αν χρειαστεί να βγάλετε κάτι παγωμένο από την κατάψυξη. Κάποιοι άνθρωποι με μεγάλη ευαισθησία στο κρύο, χρειάζεται να φοράνε γάντια και κάλτσες ακόμη και για να κοιμηθούν.
• Ρυθμίστε την θέρμανση του σπιτιού σας μερικούς βαθμούς πιο πάνω

Χρειάζεται να κάνω εξετάσεις αν έχω συμπτώματα συνδρόμου Raynaud;

Ο γιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει να βάλετε τα χέρια σας σε κρύο νερό για να βεβαιωθεί ότι τα συμπτώματα που περιγράφετε αντιστοιχούν σε Σύνδρομο Raynaud (Ρεϊνό) . Εν συνεχεία μπορεί να σας ζητήσει να υποβληθείτε σε εξειδικευμένες εξετάσεις για να αποκλείσει αυτοάνοσες και ρευματολογικές παθήσεις, καθώς και νόσους του συνδετικού ιστού.

Μπορεί τέλος να σας ζητήσει να υποβληθείτε σε αναίμακτο απεικονιστικό έλεγχο των αρτηριών στα άνω ή τα κάτω άκρα. Ο έλεγχος αυτός είναι σημαντικό να γίνεται, καθώς μπορεί να διακρίνει αν πάσχετε από δευτεροπαθές Raynaud. Αν δεν βρεθεί κάτι παθολογικό από τη διερεύνηση αυτή, τότε πάσχετε από πρωτοπαθές Raynaud.

Υπάρχει θεραπεία για το σύνδρομο Raynaud;

Στους περισσότερους ανθρώπους, τα συμπτώματα είναι ήπια και το μόνο που χρειάζεται είναι να προφυλάσσονται από το κρύο, σύμφωνα και με τις συμβουλές που δόθηκαν πιο πάνω. Για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις, υπάρχει μια σειρά από φάρμακα και παρεμβάσεις, που στόχο έχουν να μειώσουν τον αριθμό και την ένταση των προσβολών της νόσου, να προστατεύσουν από βλάβες σε ιστούς και να θεραπεύσουν την υποκείμενη νόσο.

Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει φάρμακα που προκαλούν διαστολή των αρτηριδίων και μπορούν να αυξήσουν την παροχή αίματος, όπως οι αποκλειστές διαύλων ασβεστίου (Norvasc, Adalat) και τα αγγειοδιασταλτικά φάρμακα, όπως κρέμα νιτρογλυκερίνης, αντιϋπερτασικά φάρμακα, όπως οι σαρτάνες, και οι προσταγλανδίνες.

Τα νεύρα του συμπαθητικού αυτόνομου νευρικού συστήματος είναι αυτά που ελέγχουν την συστολη των μικρών αρτηριών του δέρματος. Σε σοβαρές περιπτώσεις, που δημιουργούνται πληγές και ισχαιμικές αλλοιώσεις στο δέρμα, μπορεί να επιχειρηθεί η χειρουργική καταστροφή των νεύρων αυτών ή να γίνουν ενέσεις με τοπικά αναισθητικά ή αλλαντική τοξίνη (Botox) ώστε να αδρανοποιηθούν τα νεύρα αυτά.

Αν είναι επιτυχείς αυτές οι παρεμβάσεις, μπορεί να μειώσουν τη συχνότητα και την ένταση των προσβολών της νόσου. Οι αγγειοχειρουργικές επεμβάσεις δεν μπορούν βεβαίως να γίνουν στα μικροσκοπικά αγγεία του δέρματος, αλλά μερικές φορές μπορεί να χρειάζονται αν υπάρχουν σημαντικές βλάβες σε μεγαλύτερα αρτηριακά στελέχη.