Παρουσιάζει η Μαρία Κουκουμάκη-Ψυχολόγος

Η Μαρία Κουκουμάκη, Ψυχολόγος, παρουσιάζει το βιβλίο που διάβασαν τη μέλη της Λέσχης Ανάγνωσης «Η Πρώτη Λέξη» του Βασίλη Αλεξάκη.

Ο Μιλτιάδης και η αδελφή του είναι οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος του Βασίλη Αλεξάκη «η πρώτη λέξη» από τις εκδόσεις Εξάντας.

Ο ίδιος ο συγγραφέας λέει ότι ο θάνατος του αδελφού του λίγο πριν ξεκινήσει αυτό το βιβλίο σηματοδότησε την πορεία του λογοτεχνικού αυτού έργου: «…η αναζήτηση της πρώτης λέξης εκφράζει την αδελφική αγάπη, τον πόνο, την απόγνωση. Ήθελα να αποκτήσει ένα μυθιστορηματικό νόημα όλη αυτή η αναζήτηση και να φύγουμε τελείως από την πανεπιστημιακή έρευνα. Αν και η έρευνα που έχει γίνει είναι πάρα πολύ σοβαρή, προέχει το αφηγηματικό στοιχείο του δράματος»1.

Ο Μιλτιάδης εκφράζει την επιθυμία του στην αδελφή του:
«- Πολύ θα ήθελα να μάθω ποια ήταν η πρώτη λέξη. Θα μ’άρεσε να μου το έλεγαν στο τέλος της ζωής μου, λίγο πριν κλείσω τα μάτια μου. Έτσι θα έφευγα πιο ήσυχος.
-Δεν θα ήταν μόνο η πρώτη, θα ήταν και η τελευταία λέξη»2 του απαντά εκείνη και αναλαμβάνει την επιθυμία του αδελφού της, να βρει την απάντηση στη μυστική προέλευση των λέξεων.
Μην περιμένει ο αναγνώστης να μάθει την πρώτη λέξη διαβάζοντας αυτό το βιβλίο. Η πρωταγωνίστρια δεν την βρίσκει και μακαρίζει γι αυτό, αφού έτσι της επιτρέπεται να συνεχίζει να συνομιλεί με τον νεκρό αδελφό, και δεν σφραγίζει η τελευταία λέξη την απώλεια του.
Στο βιβλίο όμως ξετυλίγεται το όμορφο ταξίδι αυτής της γυναίκας μέσα στην γλώσσα, ένα ταξίδι που θα την οδηγήσει χιλιάδες χρόνια πριν, τη στιγμή που ο Homo Sapiens άρθρωσε την πρώτη λέξη.

Ο αναγνώστης που θα συνοδεύσει την αδελφή του Μιλτιάδη σε αυτό το ταξίδι θα βρει προβληματισμούς, υποθέσεις μα και απαντήσεις γύρω από το θέμα της γλώσσας και των λέξεων. Θα συναντήσει πολλές γλώσσες που συμβάλλουν στην έρευνα της, φρυγικά, γαλλικά, φλαμανδικά, τουρκικά, ελληνικά, ινδοευρωπαϊκά και πολλές άλλες.
Θα μάθει πως η λέξη νοσταλγία είναι το δημιούργημα ενός Ελβετού γιατρού, που συνδύασε τις ελληνικές λέξεις «επιστροφή στην πατρίδα» και «πόνος», για να κατονομάσει την ιδιαίτερη θλίψη που κυρίευε τους ξενιτεμένους στρατιώτες. Επίσης πως κατά τον Ησίοδο οι λέξεις είναι οι κόρες των Μουσών, ή σύμφωνα με τον Αριστοτέλη μπορεί να είναι το εγώ η πρώτη λέξη, μπορεί βέβαια να ήταν ένα ψέμα η πρώτη λέξη που είπε ο άνθρωπος. Θα μπορέσει να προσεγγίσει την θεωρία του Ζαν Πιαζέ για την πρώτη λέξη, ακόμη και το ερώτημα πώς μια γλώσσα πεθαίνει.

Ο αναγνώστης θα γνωρίσει τις υποθέσεις γύρω από την εμφάνιση της ομιλίας: πως οι πρώτοι άνθρωποι μίλησαν για να ονομάσουν κάτι που δεν μπορούσαν να δείξουν με το δάχτυλο, ή πως εξαναγκάστηκαν να μιλήσουν σε μια στιγμή κρίσης σε ένα κλίμα πανικού. Θα ήθελα να κλείσω αυτήν την παρουσίαση ακριβώς εδώ, μιας και αυτό το βιβλίο μας σπρώχνει να αναρωτηθούμε γιατί εμείς ως ομιλ-όντα πια, ως κατακτητές της γλώσσας μιλάμε ή δεν μιλάμε, πως εμείς εξαναγκαζόμαστε να μιλήσουμε ή να σιωπήσουμε σε στιγμές κρίσης σαν τις σημερινές.

Το σίγουρο πάντως είναι όπως μας λέει και ο συγγραφέας πως «η πρώτη λέξη ήταν ο επίλογος μιας μακράς σιωπής» αλλά και η αρχή μιας δημιουργίας μπορούμε να συμπληρώσουμε.

1 Συνέντευξη του Β. Αλεξάκη στην Μ. Κούτσουπα στο art.mag. 11.05.2011
2 Β. Αλεξάκης, Η πρώτη λέξη, εκδ. Εξάντας, Αθήνα 2011, σελ. 86