Το ολοκαύτωμα των Γερμανών στον Άγιο Δημήτριο Ζάρακος και το ερειπωμένο χωριό του Γκιότσαλι

ΛΑΚΩΝΙΑ. Το σημερινό ερειπωμένο χωριό του Γκιότσαλι είναι κάτι σαν προκάτοχος στον νέο οικισμό Άγιος Δημήτριος Ζάρακος όπου έμελλε να γράψει η ιστορία, το μαρτυρικό ολοκαύτωμα των Γερμανών.

Ο Άγιος Δημήτριος είναι χτισμένος σε υψόμετρο 344 μέτρων και θεωρείται σχετικά νέο χωριό μιας και η ίδρυσή του ξεκίνησε μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Ως τότε, οι σημερινοί Αγιοδημητριώτες ζούσαν στο χωριό Γκιότσαλι, το οποίο σήμερα δεν κατοικείται. Συνήθως αποκαλείται μαζί με το χαρακτηριστικό «Ζάρακος» για να ξεχωρίζει από το ομώνυμο χωριό που βρίσκεται κοντά στη Μονεμβασιά.

Γκιότσαλι: Το χωριό που γνώρισε δόξες αλλά σήμερα μοιάζει με φάντασμα

Ο ορεινός οικισμός του Πάρνωνα (Γκιότσαλι), φωλιασμένος σε μια προνομιακή και αθέατη θέση, δημιουργήθηκε από διωγμένους Ηπειρώτες και Κρητικούς περίπου το 1.500 μ. Χ. Η περιοχή που σήμερα βρίσκονται τα απομεινάρια του οικισμού, απαριθμούσε εφτά πηγές με νερό και λίγες καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Στοιχεία αρκετά για να εγκατασταθούν εδώ οι κυνηγημένοι και να στήσουν μια καινούρια ζωή.

Το Γκιότσαλι άκμασε για περισσότερο από 300 χρόνια φτάνοντας να απαριθμεί στις μεγάλες του δόξες 58 οικογένειες (απογραφή Ενετών του 1.700). Μάλιστα, τα χρόνια της Επανάστασης αποτέλεσε ένα καλό καταφύγιο για αρματολούς και οπλαρχηγούς. Αξιοσημείωτο είναι πως δεν κατακτήθηκε ποτέ από τους Τούρκους.

Μετά την απελευθέρωση από τον τούρκικο ζυγό, ο πληθυσμός μειώθηκε κι έκτοτε άρχισε το χωριό σταδιακά να ερημώνει, κυρίως λόγω των δύσκολων συνθηκών διαβίωσης. Μέχρι το 1920 οι Γκιοτσαλίτες κατοικούσαν στον ορεινό οικισμό μόνο τους θερινούς μήνες ενώ ξεχειμώνιαζαν στο σημερινό χωριό, Άγιο Δημήτριο.

Η συνήθεια της διπλοκατοικίας διατηρήθηκε για σχεδόν 100 χρόνια. Από το 1960 όμως και μετά, το Γκιότσαλι εγκαταλείφθηκε οριστικά και πλέον αποτελεί ένα χωριό φάντασμα. «Ζωντανεύει» μόνο από περαστικούς, πεζοπόρους και στις γιορτές των δυο εκκλησιών που είναι και τα μόνα κτίρια που στέκουν ακόμη άρτια και λειτουργούν στις γιορτές τους. Πρόκειται για τον Άγιο Παντελεήμονα και τον Άγιο Γεώργιο.

Οι θρύλοι όμως που το ζώνουν, φτάνουν προφορικά στις νεότερες γενιές κι έτσι κρατούν αναμμένη τη φλόγα της ιστορίας αυτού του τόπου.

Οι μαύρες μέρες της κατοχής και το μαρτυρικό ολοκαύτωμα στον Άγιο Δημήτριο

Πουθενά δεν ήταν εύκολα τα χρόνια της κατοχής από τους Γερμανούς κατακτητές, από πολλές απόψεις. Σκοτωμοί, αρρώστιες, πείνα, φόβος. Υπήρχαν όμως μερικές περιοχές που ο εφιάλτης βαφόταν με κόκκινο χρώμα. Ήταν το αίμα των αθώων αμάχων. Μια τέτοια περίπτωση ήταν και ο Άγιος Δημήτριος Ζάρακος. Ένα φαινομενικά ασήμαντο κι αδιάφορο χωριό. Μα ποιος κάνει διακρίσεις όταν το μένος θολώνει κάθε λογική και ανθρωπιά;

Απαρχή της συμφοράς της «Μαύρης Κυριακής» της 4^η Ιουνίου 1944, στάθηκε η δολοφονία του υποστράτηγου της ναζιστικής Γερμανίας Φραντς Κρεχ και τεσσάρων ακόμη μελών της συνοδείας του στους Μολάους (27/04/1944) από διμοιρία του ΕΛΑΣ.

Έκτοτε ο Γερμανός διοικητής της Πελοποννήσου, κήρυξε ολόκληρη την περιοχή ως «ζώνη επιχειρήσεων». Σε ελεύθερη μετάφραση αυτό ήταν η συναίνεση της διοίκησης για ένα ανοιχτό πολεμικό μέτωπο, χωρίς διακρίσεις και κανόνες.

Την Κυριακή 4 Ιουνίου 1944 τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής εισέρχονται στο χωριό του Αγίου Δημητρίου και το καίνε ολοσχερώς ενώ 21 άνθρωποι βρίσκουν τραγικό θάνατο. Ανάμεσά τους γέροντες, γυναίκες, μικρά παιδιά κι ένα μωρό. Η θηριωδία σταματάει μετά από τα παρακάλια ενός ηλικιωμένου γυμνασιάρχη. Μα αυτό δε γλίτωσε τα επόμενα χωριά από το μίσος των κατακτητών που είχαν την ίδια (ίσως και χειρότερη) τύχη.

Ο όλεθρος άφησε πίσω του σχεδόν 300 κατεστραμμένα σπίτια χωρίς να γλιτώσει η κεντρική εκκλησία του χωριού και το σχολείο. Οι μαρτυρίες των επιζώντων αποκάλυψαν τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες του μακελειού. Μνήμες που δεν έσβησαν ποτέ και μετατράπηκαν σε εφιάλτες τις νύχτες.

Μέχρι σήμερα, δεν έχουν γίνει δεκτά από την πολιτεία τα αιτήματα για την ανακήρυξη του Αγίου Δημητρίου ως «μαρτυρικό χωριό».