Η τοξική θετικότητα

Γράφει η Ελεάννα Βλαστού / kathimerini.gr

Να είσαι θετικός, η ζωή σου δίνει ό,τι μπορείς να χειριστείς, απλώς χαμογέλα, θα μπορούσε να είναι χειρότερα, όλα συμβαίνουν για κάποιο λόγο, μην τα παρατάς, διώξε όλη την αρνητικότητα από τη ζωή σου. Ζούμε στην εποχή της βλακώδους θετικότητας. Οι παραπάνω κοινοτοπίες ξεπετάγονται παντού, σε φλιτζάνια, μαγνήτες για το ψυγείο, αφισοκολλημένες στους τοίχους των σχολείων, στο μετρό, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φυσικά, ως πρωτεργάτες της αβάθειας. Εικάζω ότι τα συνθήματα εισήχθησαν στην Ευρώπη από την Αμερική, όπου το χαμόγελο και ο οπτιμισμός είναι η γρήγορη λύση των προβλημάτων για την κοινωνία που χωρίζει τους πολίτες της σε νικητές και ηττημένους. Απλά πράγματα.

Τα παραπάνω με απασχολούν όμως γιατί είναι οι απαντήσεις που λαμβάνουν συχνά τα παιδιά σε ό,τι αρνητικό αντιμετωπίζουν. Οι εκφράσεις αυτές απλώς κλείνουν το κανάλι επικοινωνίας. Εάν εκδιώξουμε αρνητικές καταστάσεις και αρνητικά πρόσωπα από τη ζωή μας –τουτέστιν την πλειονότητα–, περιχαρακώνοντας, βολεύοντας τον εαυτό μας στη θετικότητα, εμποδίζουμε τη δική μας ανάπτυξη. Πάντα θα μπορούσε να είναι χειρότερα, θα μπορούσε όμως να είναι και καλύτερα. Συχνά είναι θαρραλέο να τα παρατάς, ίσως είναι η ενδεδειγμένη λύση το να φύγεις σβέλτα από την κακοτοπιά. Τα αρνητικά θα συμβούν, η στενοχώρια παραμονεύει, η θλίψη καραδοκεί, κανένα χαμόγελο δεν θα τα απομακρύνει. Το να υποφέρουμε επίσης είναι μέρος της ανθρώπινης κατάστασης. Δεν πρόκειται περί παρέκκλισης, ούτε περί αντικανονικότητας. Κανένας δεν δείχνει να το θυμάται, στην άρτια σκηνοθετημένη καθημερινότητά μας μοιάζουν να υπάρχουν όλα και το μόνο που λείπει είναι λίγη θετικότητα ως καρύκευμα. Η ζωή έχει άπειρο δράμα, αβάσταχτο πόνο, τερατώδεις απώλειες, μοιραίες στροφές. Αλλά αυτά τα αφήνω στους ειδικούς. Εχει και τακτικές μικρές απογοητεύσεις, τις οποίες τις θεωρώ εξαιρετικά χρήσιμες γιατί μας υποδεικνύουν με τακτ πώς να μένουμε σταθεροί ελέγχοντας την ισορροπία μας. Το μάθημα θα έπρεπε να είναι η ανθεκτικότητα για να αντιπαρέλθουμε και ο μηχανισμός για να αντεπεξέλθουμε.

Δεν είμαι εναντίον της θετικότητας. Η υγιής αισιοδοξία αφήνει χώρο και στον ρεαλισμό και ένα παράθυρο ανοιχτό στην ελπίδα. Η τοξική απλώς καταπιέζει την πραγματικότητα και αρνείται τα συναισθήματα. Θεωρώ τις αναποδιές μεταμφιεσμένα προσχήματα για ενδοσκόπηση. Η στενοχώρια, η κατάπληξη, η θλίψη, ο θυμός, ο φόβος, ήτοι τα αρνητικά συναισθήματα παρέχουν συχνά τρομακτικές ευκαιρίες εάν δεν μας παραλύσουν ή αν δεν τα μασκαρέψουμε. Θυμάμαι μια δύσκολη περίοδο που κράτησε κάποιες εβδομάδες. Εμπαινα στο tube κάνοντας καθημερινά την ίδια διαδρομή, μια μετάβαση –κυριολεκτικά και συμβολικά– υποχθόνια. Επεφτα πάνω σε μια διαφήμιση, το προϊόν μου διαφεύγει, αλλά θυμάμαι καλά το «όλα συμβαίνουν για κάποιον λόγο». Κατέληξα στο ότι δεν συμβαίνουν για κανέναν λόγο, απλώς συμβαίνουν, λέγεται ζωή, συμβαίνουν σε όλους μας, γιατί όχι σε μένα. Κι έτσι αποφάσισα ότι η κεντρική γραμμή –η βαθύτερη– του Λονδίνου είδε αρκετά δάκρυα, περισσότερα απ’ ό,τι μπορούσαν να αντέξουν οι ψύχραιμοι Αγγλοι συνεπιβάτες και περισσότερα απ’ ό,τι μπορούσε να αντέξει η ιδιοσυγκρασία μου. Ανάμεσα στη σύγχυση και τη συγκίνηση σκεφτόμουν ότι κάτι πρέπει να το κάνω όλο αυτό, να μεταμορφωθεί αυτή η εμπειρία σε κάτι θετικό. Ειδάλλως εάν δεν μεταποιηθεί η πίκρα θα την εκσφενδονίζω αενάως πάνω στους συνανθρώπους μου. Πέρασε από το μυαλό μου ότι υπάρχει δυνατότητα να γραφτεί κάτι γενναιόδωρο, πολυεπίπεδο, εφευρετικό, χειμαρρώδες. Εντέλει, για την ιστορία, γράφτηκε ένα ιλαρό, αν και κάπως τετριμμένο κείμενο. Αλλά αυτό έχει λιγότερη σημασία, στην ουσία η σκέψη να γραφτεί το βίωμα στάθηκε σωτήρια. Εστίασα, το ανέλυσα και το αφομοίωσα. Με όλα αυτά δεν εννοώ ότι η γραφή θέλει συμφορά, απλώς η τέχνη –είτε τη δημιουργείς είτε την απολαμβάνεις– είναι η μόνη που δεν φοβάται να κοιτάξει τον πόνο κατάματα και είναι ανοιχτή στο δράμα. Και τότε η αναποδιά, η στενοχώρια, ο πόνος αποκτούν σημασία και οι καταστάσεις νόημα. Τον στόχο τον περικυκλώνουν η επινόηση και ο αυτοσχεδιασμός, βασικά χαρακτηριστικά της ανθεκτικότητας όσο το χιούμορ και η ψυχραιμία. Αν και δυστυχώς, τα παραπάνω είναι μια μόνιμη διαδικασία που απαιτεί δουλειά. Μου αρκούν όμως, για την κάθε απόπειρα, οι στίχοι του Λέοναρντ Κοέν «Υπάρχει μια ρωγμή, μια ρωγμή σε όλα. Από εκεί μπαίνει το φως».

Οι ιστορίες της οδύνης μας είναι η βάση της ύπαρξής μας και μας περιγράφουν ενδελεχώς, εξίσου καλά ή ίσως και καλύτερα από τις τέρψεις και τις επιτυχίες που φέρνουν χαρά και ενθουσιασμό. Και οι δύο καταστάσεις σχηματοποιούν τη ζωή μας. «Εκεί που υποφέρεις είναι εκεί που σε νοιάζει, μπες βαθύτερα», μου ψιθύρισε μια ψυχίατρος. Ο πόνος είναι μια πηγή πληροφορίας. Τις στενοχώριες μας πρέπει να τις έχουμε από κοντά για να μας θυμίζουν τα λάθος πατήματα, υποδεικνύοντας νέα άγνωστα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν. Σε αυτό το κλίμα πήγα το δω την έκθεση του Εντβαρτ Μουνκ στην Courtauld Gallery. Μια καταπληκτική περιήγηση μιζέριας από τον Νορβηγό ζωγράφο της «Κραυγής», με δεκαοκτώ έργα του που περιέχουν πολλά αγωνιώδη πρόσωπα. Σας τη συνιστώ αν βρεθείτε στην πόλη. Μετέτρεψε την ταραχή και τη μελαγχολία σε αριστουργήματα και δεν έπαθε τίποτα, έφτασε μέχρι τα βαθιά γεράματα. Χωρίς να διώξει ό,τι αρνητικό τον τάραζε, χωρίς χαμόγελα κατάφερε με τη θλιμμένη τέχνη του να συσπειρώσει.

* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και μένει στο Λονδίνο.

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις