Ιστορική αμνησία

Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς / kathimerini.gr

Η Ιστορία ξεχνιέται με το πέρασμα του χρόνου και αυτό γίνεται ενίοτε πολύ επικίνδυνο. Ειδικά στις μέρες μας, στην εποχή του TikTok. Συνομιλώντας με την Αμερικανίδα πολύ γνωστή δημοσιογράφο Σούζαν Γκλάσερ άκουσα κάτι που με σόκαρε. Ο Τραμπ σε μια συνέντευξή του είπε ότι ενδεχομένως σε μια δεύτερη θητεία να γίνει δικτάτορας «την πρώτη ημέρα». Το άκουσμα αυτής της φράσης θα έπρεπε να προκαλεί μια βίαιη, ενστικτώδη αντίδραση. «Οχι σε όλους», σχολίασε η Γκλάσερ, τονίζοντας ότι σε μια πολύ μεγάλη μερίδα Αμερικανών ψηφοφόρων, και πολλών μάλιστα νέων ψηφοφόρων, η απειλή του Τραμπ μπορεί να είναι και ελκυστική. Ο όρος δικτάτορας δεν κουβαλάει για αυτούς τους ανθρώπους το ιστορικό βάρος του παρελθόντος. Εχει περάσει πολύ μεγάλο διάστημα από την περίοδο του ναζισμού-φασισμού; Το εκλαμβάνουν σαν κάτι αστείο και το αντιμετωπίζουν πολύ επιφανειακά; Ή μήπως τους ενδιαφέρει ποιος «θα φέρει το ψωμί στο τραπέζι» και δεν δίνουν δεκάρα για το αν ένας ηγέτης είναι δικτάτορας ή όχι; Μάλλον και τα τρία ισχύουν, σε διάφορες δοσολογίες.

Ακριβώς όμως το ίδιο φαινόμενο βλέπει κανείς και αλλού, σε σχέση με τον αντισημιτισμό που έχει πυροδοτηθεί από τα γεγονότα στη Γάζα. Η σκληρή κριτική στο Ισραήλ και την πολιτική του είναι ένα πράγμα, θεμιτό και λογικό. Ο βίαιος αντισημιτισμός που εκδηλώνεται στα αμερικανικά πανεπιστήμια και στον δημόσιο διάλογο είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Και έχει να κάνει με το γεγονός ότι η μνήμη του Ολοκαυτώματος υποχωρεί ραγδαία. Είναι πολλοί όσοι δεν θυμούνται, δεν έχουν ποτέ διαβάσει κάτι για αυτό, δεν θεωρούν ότι τους αφορά.

Αν σε αυτά προσθέσετε και την αντίδραση σημαντικής μερίδας πολιτών στον ζουρλομανδύα της πολιτικής ορθότητας, μπορείτε να καταλάβετε γιατί η ιδέα του Τραμπ «δικτάτορα για μία ημέρα» δεν προκαλεί τις αναμενόμενες αντιδράσεις.

Αναρωτιέμαι βέβαια αν αυτό συμβαίνει μόνο στην Αμερική. Καθώς το εκκρεμές κινείται ραγδαία προς τα δεξιά στην Ευρώπη και την Ελλάδα, ανάλογα φαινόμενα έχουμε και θα έχουμε σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό και εδώ. Για έναν νέο που γεννήθηκε μετά το 2000 η λέξη «χούντα» μάλλον δεν σημαίνει τίποτα. Η ρηχή και στιγμιαία ενημέρωση, η απομάκρυνση από την ιστορική μνήμη σε συνδυασμό με την αδιαφορία για την Ιστορία μπορούν εύκολα να καλλιεργήσουν το έδαφος για μια επόμενη φάση. Οπου στην καλύτερη περίπτωση θα επικρατεί… αμνησία, στη χειρότερη η υιοθέτηση ακραίων θέσεων και πρωταγωνιστών.