Το σχολείο (αντανακλά την εξελικτική πορεία της κοινωνίας…)

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Είναι η σφυρηλάτηση και η ανάδειξη των ιδεών, των αξιών και του πολιτισμού. Είναι η πνευματική ανάπτυξη, η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, του στοχασμού, του προβληματισμού και της αμφισβήτησης. Είναι η αλλαγή των ξεπερασμένων δεδομένων, η προσαρμογή στις νέες ανακαλύψεις και προτάσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας. Είναι η σωστή εκμάθηση, άρθρωση και απόδοση της γλώσσας μέσα από συνεχή δημιουργικό διάλογο και η ορθή απεικόνιση του γραπτού λόγου. Προτάσσει την αξία των πνευματικών αγαθών και συμβάλλει στη συνειδητοποίηση της υπερτιμημένης των υλικών. Αναπτύσσει την κοινωνικότητα, καλλιεργεί την ισότητα μεταξύ όλων των ανθρώπων, ανεξάρτητα από χρώμα, φυλή, φύλο κ.λπ. μέσα από δομές αλληλεγγύης, συμπαράστασης και αλληλοβοήθειας, εστιάζοντας στην ολοκληρωμένη συγκρότηση των ανηλίκων. Αντανακλά την εξελικτική πορεία της κοινωνίας και αποτελεί μέτρο της προόδου της. Έτσι, η Παιδεία αναγορεύεται σε ύψιστο αγαθό διάπλασης της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Το Ελληνικό σχολείο, πατροναρισμένο και χειραγωγούμενο από τη συντηρητική εξουσία, μέσα από την οργανωμένη και κατευθυνόμενη εκπαίδευση, δεν είναι φορέας της αληθινής Παιδείας, παρά ένα εργαλείο άσκησης πολιτικής για την κατασκευή υπάκουων και υπηκόων. Ενώ αποτελεί στοιχείο του κοινωνικού κράτους, απαξιώνεται συνεχώς ως βασικό πολιτισμικό και μορφωτικό αγαθό, αλλά και ως πυλώνας της ορθής διαπαιδαγώγησης και κοινωνικοποίησης. Η συνεχής υποβάθμιση του περιεχομένου της μάθησης, η κατάργηση 1.000 και πλέον τμημάτων, η αύξηση των μαθητών στις αίθουσες διδασκαλίας και η απόλυτη εγκατάλειψη του διδακτικού προσωπικού, είναι η αδιάψευστη μαρτυρία.

Η τάξη των ισχυρών, με τον θεσμό του ιδιωτικού σχολείου-επιχείρησης και την ένταξη της εκπαίδευσης στους κανόνες της ιδιωτικής κερδοσκοπίας προσπαθεί να κατατάξει τους ανηλίκους σε κατηγορίες -ευτυχώς δεν τα καταφέρνει- και να δίνει πρόσθετη αξία σε πολλούς ανάξιους προνομιούχους. Με ξεπερασμένες παιδαγωγικές αντιλήψεις, με συμβατικούς χαρακτηρισμούς και γενικεύσεις δεν θα μπορούσε να κυριαρχήσει, αν δεν στηριζόταν στη μονόπλευρη και επιλεκτική διαμόρφωση των εφήβων.

Το κατ’ εξοχήν διδακτικό μάθημα της Ιστορίας επιλεκτικά προσφερόμενο από την πολιτεία και τη θρησκεία βρίθει αναληθειών, αφού είναι γραμμένο αποσπασματικά ανάλογα με την εκάστοτε επιρροή τους. Η κατάργηση των ανθρωπιστικών μαθημάτων ήταν μια συνειδητή επιλογή αυτών που επιδιώκουν τον έλεγχο και τον περιορισμό της έκφρασης και κατ’ επέκταση της ελευθερίας. Έτσι, η γνώση, μέσω του μηχανισμού του στημένου-αστικού σχολείου είναι καθοδηγούμενη, αφού στηρίζει προκατασκευασμένα σχήματα, στερεοτυπικές κρίσεις και πεποιθήσεις. Το αποτέλεσμα είναι η δημοκρατία μέσα στο σχολείο να έχει περιοριστεί, η δυνατότητα έκφρασης γνώμης της σχολικής κοινότητας να έχει σχεδόν μηδενιστεί, οι επιθετικές συμπεριφορές να έχουν αυξηθεί, με τους υπεύθυνους να θεωρούν ότι τα φαινόμενα της ενδοσχολικής βίας θα περιοριστούν με την αυστηροποίηση των ποινών, αφού αδυνατούν να υπεισέλθουν στα βαθύτερα αίτιά τους.

Οι αποβολές από το σχολείο, όχι μόνο δεν έπρεπε να αυξηθούν αλλά να καταργηθούν τελείως. Αν και το κράτος του «νόμου και της τάξης» προωθεί αυτή τη δυνατότητα, ο εκπαιδευτικός δεν έχει το συνειδησιακό δικαίωμα να διώχνει τον/την μαθητή/τρια από το σχολείο, όπως δεν διώχνει το παιδί του από το σπίτι, ό,τι μεμπτό και αν έκανε. Το μέτρο της αλλαγής του σχολικού περιβάλλοντος δεν είναι παιδαγωγικό, όπως ισχυρίζεται ο υπουργός της παιδείας, ο οποίος έχει αφομοιώσει και εφαρμόζει την παιδαγωγική διδασκαλία της Λεοντείου Σχολής της Καθολικής Μοναστικής Κοινότητας. Ο εκπαιδευτικός που προβαίνει στην παραπάνω ενέργεια έχει χάσει τον έλεγχο του εαυτού του και τη συνεργασία των μαθητών, οι οποίοι δεν πρόκειται να του το συγχωρήσουν, παρά μόνο μερικοί γονείς που βρίσκονται μακριά από την αντιμετώπιση του συνόλου, εγκλωβισμένοι στην ψευδαίσθηση της μονομερούς προστασίας του παιδιού τους. Επειδή οι μαθητές και οι μαθήτριες προέρχονται από οικογένειες με μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, βρίσκονται στο στάδιο της εφηβείας και έχουν το δικαίωμα επιλογής φύλου από τα 15 τους χρόνια, διαμορφώνονται συνθήκες που σε δεδομένο χρόνο και τόπο επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους. Στον εκπαιδευτικό επαφίεται η απομείωση των κραδασμών, η άμβλυνση των αντιδράσεων και η ομαλή συνεργασία τους με τον ίδιο και μεταξύ τους.

Το κράτος, φορέας του αυταρχικού και συγκεντρωτικού σχολείου στέκεται αδιάλλακτο, ασυμβίβαστο και ανυποχώρητο και με αιωρούμενη τη λάμα του φόβου και της τιμωρίας προετοιμάζει πειθήνια και υποτελή άτομα. Στηρίζει το σκοτάδι στην καθημερινότητα της νεολαίας, το οποίο εκφράζεται με την αμέλεια, την αδιαφορία, το μπούλινγκ και τελικά την αγριότητα του ενός απέναντι στον άλλον. Είναι ανάγκη να υιοθετηθεί μια διαφορετική οπτική, η οποία να βλέπει τη βία που ασκείται από τους ανηλίκους ως μια μορφή βίας που δέχονται οι ανήλικοι της διαφορετικότητας, της παραμέλησης και της εγκατάλειψης. Να στηριχθεί, να ενισχυθεί και να επικρατήσει μόνο το Δημόσιο Σχολείο, ως πεδίο ισότιμης αναφοράς όλων των ανηλίκων.

Εν κατακλείδι, σχολείο δεν είναι η αποστήθιση, η μηχανική μάθηση, οι διαγωνισμοί, οι βαθμολογίες και η μετριότητα των αρίστων, αλλά η σωστή αμοιβαία σχέση, η κατανόηση και η κοινωνικοποίηση, η οποία θα επιτρέψει την ομαλή ένταξη στον κοινωνικό χώρο, κάτι που μόνο το σχολείο μπορεί να παρέχει. Είναι η συνειδητοποίηση και η αποκάλυψη των μηχανισμών των συστημάτων εξουσίας για την αλλοτρίωση της κοινωνίας, τη συρρίκνωση της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Γιατί οι ιδέες που αποκτώνται κατά τη σχολική περίοδο καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά σε όλη την υπόλοιπη ζωή μας.

«Αν δεν αντισταθούμε στο πνεύμα των σχολείων (…), τότε οι σκέψεις μας θα εξακολουθήσουν να είναι εχθροί μας» (Ερνστ Αλεξάντερ Ράουτερ, Αυστριακός δημοσιογράφος και συγγραφέας).

ΥΓ. Στο Σύνταγμα, άρθρο 16 παρ. 2 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι, σκοπός της παιδείας είναι και η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων. Η Παιδεία και ιδιαίτερα το σχολείο δεν έχει κανένα λόγο να εμπλέκεται στις θεωρίες περί θρησκευτικότητας, εκτός από την Ιστορία των θρησκειών και τις διαχρονικές επιπτώσεις τους στις πορείες των λαών. Μετά την ενηλικίωση ο καθένας έχει την ωριμότητα να κάνει τις επιλογές του. Κατά συνέπεια η λέξη «θρησκευτικής» πρέπει να διαγραφεί.