Η συγγραφή - Η 23η Απριλίου είναι παγκόσμια ημέρα βιβλίου

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Είναι μια διαδικασία σύνταξης προτάσεων, ενός ή περισσότερων κειμένων, μέσω των οποίων κάποιος μεταφέρει τις ιδέες του χρησιμοποιώντας τον γραπτό λόγο, δηλαδή τη γραπτή μορφή μιας γλώσσας. Προϋποθέτει την ταυτόχρονη ενεργοποίηση ποικίλων γνωστικών διεργασιών και σκοπεύει στη διανομή πληροφοριών στη διαδρομή του ιστορικού χρόνου. Είναι μια απαιτητική προσπάθεια με χαρακτηριστικά αυτονομίας, αφού πρόκειται για μια προσωπική κατάθεση. Αρχικά η διάδοση της συγγραφικής δράσης ήταν περιορισμένη. Στον πολλαπλασιασμό και την εξάπλωσή της συνέβαλε η αποτύπωση του γραπτού λόγου με την εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο (1397-1468) και τη μαζική εκτύπωση των βιβλίων.

Η γραφή είναι ένα μέσο-εργαλείο επικοινωνίας. Είναι μια συλλογή εικονιδίων (γραμμάτων ή άλλων χαρακτήρων) που χρησιμοποιούνται για παραγωγή μηνυμάτων και αλληλοενημέρωση των ανθρώπων. Η εφεύρεσή της είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας. Η αρχαιότερη μορφή γραφής εμφανίστηκε στη Μεσοποταμία. Το 2900 π.Χ. οι Σουμέριοι έγραφαν σε υγρές πήλινες πλάκες χρησιμοποιώντας μια γραφίδα από καλάμι, την αρχαιότερη μορφή οργάνου γραφής. Οι Φοίνικες δανείστηκαν σύμβολα από τους αρχαίους Αιγυπτίους, κατασκεύασαν αλφάβητο και οι αρχαίοι Έλληνες στο αλφάβητο των Φοινίκων πρόσθεσαν τα δικά τους γράμματα, κυρίως φωνήεντα, που δεν υπήρχαν.

Η πένα είναι πιο ισχυρή από ένα όπλο. Ο Καζαντζάκης είπε ότι ο στρατιώτης πολεμάει με το τουφέκι του και ο συγγραφέας με την πένα του. Μια μάχη με όπλα έχει νικητές και ηττημένους. Μια μάχη με πένες έχει μόνο νικητές. Το πνεύμα και οι ιδέες που εκφράζονται με το μελάνι ή το μολύβι είναι υπεράνω της ύλης, υπεράνω της σωματικής ρώμης. Και η Mont Blanc μας θυμίζει πως η πένα είναι πιο δυνατή από ένα ξίφος. Η πένα είναι η δύναμη της επικοινωνίας, του διαλόγου, της επαφής. Είναι η ευφυΐα κατά της ωμής βίας. Οι λέξεις δεν χρειάζεται να είναι πάντα δημόσιες, γιατί μερικές φορές εκείνο που σφυρηλατεί τις λέξεις μπορεί απλώς να είναι μεταξύ του συγγραφέα και του εαυτού του.

Και πολλοί ακόμη άνθρωποι των γραμμάτων πνευματικοί και διανοούμενοι περιγράφουν αυτό που οι ίδιοι νιώθουν με τη γραφή. «Η σοφία δεν μας έρχεται από κάπου, πρέπει να την ανακαλύψουμε μόνοι μας μετά από ένα ταξίδι που δεν κάνει κάποιος άλλος από εμάς» Μαρσέλ Προυστ, Γάλλος συγγραφέας. «Πάντα έχω δυο βιβλία στην τσέπη μου, ένα για να διαβάζω και ένα για να γράφω» Ρόμπερτ Λιούις Στίβενσον, Σκωτσέζος ποιητής. «Κάθε μυστικό της ζωής ενός συγγραφέα είναι γραμμένο στο έργο του» Βιρτζίνια Γουλφ, Αγγλίδα λογοτέχνης.

Η συγγραφή καλλιεργεί και ανεβάζει τον άνθρωπο. Τον προτρέπει να μελετήσει ιστορικά γεγονότα, να αποκτήσει παραπάνω γνώσεις, να ανακαλύψει την αλήθεια τους και να εισχωρήσει στο πνεύμα τους για να έχει αξιόπιστη βάση. Να αποβάλλει τις όποιες καταβολές έχουν εγκατασταθεί στον εγκέφαλό του, να διερευνήσει τη σκοπιμότητά τους, να συνειδητοποιήσει την πορεία του μέσα στον χρόνο και τότε πιο ελεύθερος θα διεκδικήσει τη θέση της παρουσίας του μέσα στην κοινωνία. «Η γραφή είναι η μεγαλύτερη από όλες τις ανθρώπινες ανακαλύψεις, ενώνει διαφορετικούς πληθυσμούς, πολίτες διαφορετικών εποχών που δεν ήξεραν η μία την άλλη. Τα βιβλία σπάνε τα δεσμά του χρόνου …» Καρλ Σαγκάν, Αμερικανός συγγραφέας.

«Αν πιστεύεις ότι πρέπει να αφοσιωθείς στη γραφή, κράτα ζωντανό αυτό που είναι μέσα σου αντισυμβατικό και ανατρεπτικό. Όπως η εξέγερση, έτσι και η γραφή γεννιέται από το συναίσθημα του παράλογου που περιβάλλει την ανθρώπινη συνθήκη και από μια επιθυμία διαμαρτυρίας ή αποκαθήλωσης. Γράφοντας, απελευθερώνεσαι από άμεσες εξαρτήσεις, απευθυνόμενος πρώτα από όλα στον εαυτό σου. Έπειτα από αυτό, βάλε λίγη μεγαλοψυχία και αναρωτήσου για “ποιον” γράφεις και φαντάσου τους πιθανούς αναγνώστες σου». Φοίβος Γκικόπουλος, Ομότιμος καθηγητής στο ΑΠΘ.

Πέρα από την άσκηση του νου, την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και ικανότητας και τη μη παράδοσή του στην άνοια της πεζής πραγματικότητας, η συγγραφή είναι η προσδοκία εξεύρεσης άλλων χώρων και χρόνων μιας άλλης πραγματικότητας. Είναι μια εσωτερική έκφραση των ανικανοποίητων, των ανήσυχων, των εξεγερμένων που αντιδρούν και αντιστέκονται, γιατί δεν τους αρκεί η μισή ζωή ή ακόμη και η μια μόνο ζωή. «Γράφουμε για να τσεκάρουμε τη ζωή δυο φορές, τη μια στιγμιαία και την άλλη αναδρομικά» Αναΐς Νιν, Γαλλίδα συγγραφέας. Παρότι οι συγγραφείς είναι και αναγνώστες και γενικά απευθύνονται σε αυτούς, πολλές φορές γράφουν για τον εαυτό τους, προκειμένου να γεμίσουν τα κενά της ύπαρξής τους. Όμως, ένα είναι βέβαιο, ότι η πένα είναι αναντικατάστατη, με τη δύναμή της να αποτελεί διαχρονικά την ισχυρότερη πειστική και αληθινή απεικόνιση της επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων.

«Όποιος δεν διαβάζει, στα 70 του χρόνια θα έχει ζήσει μόνο μια ζωή: τη δική του. Όποιος διαβάζει θα έχει ζήσει 5.000 χρόνια: Θα υπήρχε όταν ο Κάιν σκότωσε τον Άβελ, όταν ο Ρέντσο παντρεύτηκε τη Λουτσία, όταν ο Λεοπάρντι θαύμαζε το Άπειρο… γιατί η ανάγνωση είναι μια αθανασία προς το παρελθόν». Ουμπέρτο Έκο.

Σε αντίθεση με τον προφορικό λόγο τα γραπτά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά και παραμένουν ζωντανά και αναλλοίωτα στους αιώνες. «Verba volant, scripta manent», «Τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν».

ΥΓ. Στην Ελλάδα, το 35% του πληθυσμού δεν έχει διαβάσει κανένα βιβλίο τα τελευταία χρόνια και από τα σημερινά 20χρονα το 85% δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο τον χρόνο. Απογοήτευση.