Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Αμερικανός πολιτικός και διανοητής, παιδί οικογένειας Ιαπώνων μεταναστών, σύμβουλος στο υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο: «Το Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος» (1992), ενός βιβλίου, που προκάλεσε εκείνη την εποχή τον μεγαλύτερο θόρυβο παγκοσμίως.

Γραμμένο μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, την κατάρρευση του Κομμουνισμού και την αποσύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης, θεωρεί θετική εξέλιξη την κυριαρχία του φιλελεύθερου κεφαλαίου σε όλον τον κόσμο και ότι η διαλεκτική που έθρεψε τους πολέμους και τις επαναστάσεις σταμάτησε ελλείψει αντιπάλων.

Το δημοκρατικό μοντέλο κέρδισε. Η Ιστορία τελείωσε. Η φιλελεύθερη δημοκρατία απαλλαγμένη από εσωτερικές αντιφάσεις είναι το ακροτελεύτιο σημείο ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας.

Η παγκοσμιοποίηση ήταν το όχημα επέκτασης του φιλελευθερισμού ανά την υφήλιο. Το κράτος δικαίου κι οι θεσμοί θα αντικαταστήσουν την πολιτική εξουσία και θα εξοβελίσουν τις φυλετικές διαιρέσεις. Η Ε.Ε. φαινόταν να ενσαρκώνει αυτό το υποδειγματικό πρότυπο.

Όμως, η παγκόσμια οικονομική κρίση και η αυξανόμενη επιρροή αυταρχικών καθεστώτων άλλαξαν τα δεδομένα. Η επανεμφάνιση του ακροδεξιού εθνικισμού και στην Ευρώπη και την Αμερική είναι σε πλήρη εξέλιξη και παραδέχεται ότι η κρίση είναι βαθιά.

Η έλευση του Τραμπ στον Λευκό Οίκο κάτω από τις διακηρύξεις κατά της μετανάστευσης και της πολυπολιτισμικότητας τον ανησυχεί βαθιά. «Ειλικρινά ουδέποτε συνάντησα κάποιον στον πολιτικό βίο, που να τον θεώρησα λιγότερο κατάλληλο να γίνει πρόεδρος».

«Η παγκοσμιοποίηση φαίνεται όντως ότι παράγει αυτές τις εσωτερικές εντάσεις εντός των δημοκρατιών, που οι θεσμοί δυσκολεύονται να εξισορροπήσουν».

«Αν διαμορφώνεις τον αγωνιστικό χώρο του εκλογικού συστήματος, ώστε να μην επιτρέπει τον εξοβελισμό κομμάτων απ’ την εξουσία, τότε έχεις σοβαρό πρόβλημα. Όταν οι δημοκρατίες αρχίζουν να στρέφονται κατά των εαυτών τους και να υπονομεύουν την ίδια τους τη νομιμότητα, τότε το πρόβλημα που αντιμετωπίζεις είναι πολύ σοβαρότερο».

Δέχθηκε ισχυρές κριτικές από τους αριστερούς διανοητές, που δεν δέχονται το δόγμα της ελεύθερης αγοράς, παρά από τους ακροδεξιούς εθνικιστές.

Το 2017, που η φιλελεύθερη δημοκρατία διερχόταν μια πολύ σοβαρή κρίση σ’ ολόκληρο το δυτικό κόσμο διερωτήθηκε ποιο θα είναι το μέλλον της. Μήπως πνέει τα λοίσθια η φιλελεύθερη δημοκρατία;

«Πριν από 25 χρόνια δεν είχα την αίσθηση, ούτε είχα αναπτύξει μια θεωρία για το πώς οι δημοκρατίες μπορούν να πισωγυρίσουν. Νομίζω, όμως, ότι όντως μπορούν».

Τον Οκτώβρη του 2018 έρχεται ο ίδιος με νέα οπτική να ανατρέψει τα προηγούμενα συμπεράσματά του περί τέλους της ιστορίας και προβλέπει την επιστροφή του σοσιαλισμού και την πιθανότητα αναβίωσης της σοσιαλιστικής αριστεράς.

Σήμερα παρατηρούμε ανά τον κόσμο, διάφορες μορφές πολιτικής οργάνωσης που παρεκκλίνουν ή δεν έχουν σχέση με τις φιλελεύθερες αρχές.

Έχουν πετύχει με όρους οικονομικής ανάπτυξης, πολιτικής ελευθερίας και κοινωνικής κινητικότητας να αποπροσανατολίζουν, να παραπλανούν και να στρέφουν την προσοχή σε λαθεμένη κατεύθυνση. Με προσωπίδα το δήθεν κοινωνικό κράτος πρόνοιας, τα «ακηδεμόνευτα» συνδικάτα και με άλλες στοχευμένες πολιτικές και ψυχολογικές παρεμβάσεις επιχειρούν και το κατορθώνουν να «κατασκευάζουν» έναν άνθρωπο ελεγχόμενο, δειλό και υποτακτικό.

Είναι μια στροφή της φιλελεύθερης δημοκρατίας, η οποία γίνεται ολοένα και περισσότερο αυταρχική και κινείται με κατασταλτικούς μηχανισμούς πλησιέστερα σε απολυταρχικές και ολοκληρωτικές αντιλήψεις και πρακτικές μακριά από τα αισιόδοξα μηνύματα που αναδύθηκαν από την κατάρρευση των τειχών.

Το νέο κυρίαρχο μοντέλο της κοινωνικής συμπεριφοράς δεν επιτρέπει παρεκκλίσεις και λοξοδρομήσεις και πολύ περισσότερο αμφισβητήσεις, αντιστάσεις, αναταραχές και συγκρούσεις.

Έτσι ο εργαζόμενος, ο πραγματικός προοδευτικός άνθρωπος είναι ανίσχυρος, ελεγχόμενος και υποταγμένος, με την αναγκαιότητα της αντίδρασης να είναι παραπάνω από επιτακτική. Το να μπορέσει να απελευθερωθεί, να αναπροσανατολιστεί και να κάνει σταθερά βήματα μπροστά, θα είναι μια κατ’ αρχήν επιτυχία.

Ο δρόμος θα είναι μακρύς, δύσκολος και τραχύς, με τον αγώνα να είναι πάντοτε στην πρώτη γραμμή της επιλογής. Θα μπορέσει να πείσει για το χρέος που έχει απέναντι στον εαυτό του, αλλά και προς τους συνανθρώπους του;

Από όλα αυτά φαίνεται καθαρά ότι όχι μόνο δεν βρισκόμαστε στο τέλος της Ιστορίας, παρά σε ένα διάλειμμα, ή στην αρχή μιας νέας πορείας της πιο απαιτητικής, πιο δύσκολης, αλλά και περισσότερο διεκδικητικής και αγωνιστικής.

Μας οδηγεί η ίδια, η οποία με τις αλήθειές της διδάσκει τις αρχές και τις αξίες της ανθρωπότητας και μας εφοδιάζει με δυνάμεις και αντοχές, με αισιοδοξία και ελπίδα για το μέλλον. Γιατί ζωή είναι ένας συνεχής αυτόφωτος αγώνας, που δεν προσδιορίζεται, δεν οριοθετείται, δεν έχει τέλος.

Αν ο άνθρωπος εξαλειφθεί από τον πλανήτη και δεν θα υπάρχει για να αισιοδοξεί και να ελπίζει, ακόμη και τότε δεν μπορούμε να μιλήσουμε για το τέλος, γιατί θα περιμένουμε τη δημιουργία ενός όντος και μιας κοινωνίας περισσότερο ισορροπημένης, αλληλέγγυας και ανθρώπινης.

«Ίσως αυτή η ίδια η προοπτική αιώνων ανίας στο τέλος της Ιστορίας», έγραφε ο ίδιος αργότερα, «συμβάλει στο να ξαναρχίσει η Ιστορία».

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις