ΛΑΚΩΝΙΑ. Έχει καθυστερήσει η ολοκλήρωση του έργου αποκατάστασης; Τι θα δούμε στην παρουσίαση του έργου αποκατάστασης του Αρχαίου Θεάτρου Σπάρτης; Τι προβλέπεται για τη Δεξαμενή; Θα μετατραπεί σε χώρο αναψυχής;

Αυτά πολλά ακόμα ερωτήματα αναμένεται να φέρει στο φως την Τρίτη 21 Φεβρουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής, η παρουσίαση της πρώτης φάσης του έργου αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου Σπάρτης. Στελέχη της Εφορείας θα παρουσιάσουν τα επικαιροποιημένα αρχαιολογικά δεδομένα, το ιστορικό και τη συλλογιστική των επεμβάσεων στο ιστορικό μνημείο.

Το έργο της αποκατάστασης χρηματοδοτείται από τη δωρεά του Ιδρύματος Kaplan ενώ έχει ενταχθεί και στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2014-2020 «Αποκατάσταση αρχαίου θεάτρου Σπάρτης». Πρόκειται για την πρώτη ουσιαστική παρέμβαση που πραγματοποιείται με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας, με σκοπό την προστασία και ανάδειξη του μνημείου-τοπόσημου, που συμπορεύεται με την αρχαία πόλη από την εποχή της κατασκευής του, δηλαδή τον 1ο αι. π.Χ. μέχρι σήμερα.

Γιατί καθυστερεί;

Ήδη από το 2013 είχε ανακοινωθεί η πρόθεση της υλοποίησης της μελέτης αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου, με δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και το σωματείο Διάζωμα, καθώς και δωρεές από το ίδρυμα JM Kaplan και του πρώην δημάρχου Σπάρτης, Δημοσθένη Ματάλα. Η μελέτη μπορεί να πραγματοποιήθηκε αλλά η υλοποίησή της έχει καθυστερήσει αρκετά.

Δέκα χρόνια αργότερα, η πρώτη φάση του έργου αποκατάστασης φαίνεται να παραμένει ακόμα ελλιπής. Τι είναι αυτό που έχει καθυστερήσει τόσο πολύ την πρόοδο των εργασιών; Το έργο «αποτελεί μεγάλη πρόκληση» είχε δηλώσει τότε, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη. «Το μνημείο έχει ταλαιπωρηθεί πολύ και χρειάζεται να λυθούν αρκετά επιστημονικά και επιστημολογικά θέματα» είχε αναφέρει σχετικά η κ. Μενδώνη, καταλήγοντας ότι «δεν μπορεί να γίνει με μια κλασικού τύπου εργολαβία».

Πράγματι, η πληθώρα ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζει το θέατρο αποτελεί τεράστιο τροχοπέδη για την ολοκλήρωσή του. Όμως, όσο κι αν θέλει να αναγνωρίσει κανείς την αντιμετώπιση δυσκολιών κατά την εκτέλεση των εργασιών αυτών, δεν μπορεί να παραβλέψει το πέρας του χρόνου που είναι αδυσώπητο σε τέτοιες περιπτώσεις.

Σε ποιο σημείο βρίσκεται η αποκατάστασή του

Το έργο «Α’ φάση αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου της Σπάρτης» είναι υποστηρικτικό του ευρύτερο έργου με τίτλο «Αποκατάσταση αρχαίου θεάτρου Σπάρτης». Το έργο με προϋπολογισμό 1.600.000 ευρώ έχει διάρκεια υλοποίησης από το 2021 έως το 2023, και αποσκοπεί στην προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξη μεγάλου μέρους του μνημείου. Οι επεμβάσεις που υλοποιούνται έχουν ήδη συμβάλει στη διασφάλιση του μνημείου, αρχικά με τον εντοπισμό και την εξασφάλιση των υποκείμενων αρχαιοτήτων σε θέσεις όπου θα εγκατασταθούν εργοταξιακές υποδομές ή θα μετακινηθούν βαρέα οχήματα.

Μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης αποκατάστασης, σύμφωνα με τον μελετητή Γουλιέλμο Ορεστίδη, το θέατρο «θα μπορεί να υποδεχθεί περίπου 700 θεατές, ενώ με την μελλοντική ολοκλήρωση των εργασιών στο μέσο και ανώτερο κοίλο, ο αριθμός των θεατών θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 2.000 άτομα».

Λίγο πριν την επίσημη παρουσίαση της προόδου εργασιών στο Μέγαρο Μουσικής, θα πρέπει να τεθούν τα εξής ερωτήματα: Ποια εμπόδια έχουν βρεθεί μπροστά στην ολοκλήρωσή του και πώς αναμένεται να επιλυθούν;

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τέλη Μαΐου του 2021, ολοκληρώθηκε η διαδικασία πρόσληψης του προσωπικού του έργου και ξεκίνησαν οι εργασίες στον χώρο του μνημείου, οι οποίες προς το παρόν επικεντρώνονται στον χώρο του κοίλου. Προηγήθηκαν λεπτομερείς εργασίες αποψίλωσης και καθαρισμού στο σύνολο του μνημείου και στον περιβάλλοντα χώρο του. Ειδικότερα, σε εξέλιξη βρίσκονται ανασκαφικοί καθαρισμοί εντός του κοίλου και απομάκρυνση των φερτών επιχώσεων που είχαν καλύψει τα από ετών επικαλυμμένα τμήματα του μνημείου και ειδικότερα τις βυζαντινές κατασκευές που σώζονται στο δυτικό και βορειοδυτικό τμήμα του θεάτρου. Καθώς επίσης και κερκίδες και εδώλια που διατηρούνται in situ στο κατώτερο μέρος του.

Οι εν λόγω εργασίες, που προηγούνται χρονικά των εργασιών αποκατάστασης αποσκοπούν στον εντοπισμό του «αποτυπώματος» του μνημείου και κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές για τον προσδιορισμό του εύρους του έργου και του είδους των επεμβάσεων που θα υλοποιηθούν σε μεταγενέστερο στάδιο, για τη διαμόρφωση του κοίλου και την αποκατάσταση του κατώτερου τμήματός του.

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ιστορία του

Το θέατρο της Σπάρτης υπήρξε ένα μεγαλοπρεπές μνημείο και μαρτυρεί υψηλές προθέσεις ανοικοδόμησης. Ο Παυσανίας, όταν το επισκέφτηκε το 160 μ.Χ. εντυπωσιάστηκε και το χαρακτήρισε θέατρο άξιο θέασης (Ελλάδος Περιήγησις, III, 14.1).

Το θέατρο βρίσκεται στα βόρεια της σύγχρονης πόλης, στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης της Αρχαίας Σπάρτης και διασώζει στοιχεία από διαφορετικές οικοδομικές φάσεις. Η κατασκευή του χρονολογείται στη μετάβαση από την ύστερη ελληνιστική εποχή στην πρώιμη ρωμαϊκή και πιθανότατα στο 30-20 π.Χ., ενώ επί μέρους στοιχεία χρονολογούνται μέχρι και το τέλος του 4ου μ.Χ. αιώνα. Έχει συνδεθεί με την ηγεμονία του Ευρυκλή Ηρκλανού, φίλου του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου.

Το θέατρο διέθετε 9 κερκίδες με 32 σειρές εδωλίων στο κάτω κοίλο και 16 κερκίδες με 17 σειρές εδωλίων στο επιθέατρο. Το κοίλο στηρίζεται πλευρικά σε δύο μεγάλους αναλημματικούς τοίχους, που προστέθηκαν για να αυξηθεί η συνολική χωρητικότητα του θεάτρου. Στο πρώτο διάζωμα αποκτούσε κανείς πρόσβαση από εξωτερικές κλίμακες που ήταν σε επαφή με τα αναλήμματα των παρόδων. Υπολογίζεται ότι στο θέατρο μπορούσαν να συγκεντρωθούν έως και 17.000 θεατές.

Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του θεάτρου της Σπάρτης ήταν η χρήση ξύλινης κινητής σκηνής. Η αρχική αυτή σκηνή μετακινούνταν με ρόδες κατά μήκος ενός τριπλού λίθινου διαδρόμου και φυλασσόταν σε ένα κτήριο στη δυτική πάροδο, τη ‘’σκηνοθήκη’’. Η χρήση της κινητής σκηνής οφείλεται στην διττή λειτουργία του θεάτρου και στην ανάγκη ύπαρξης ελεύθερου χώρου, πιθανότατα διότι το θέατρο ήταν τόπος δημόσιων συναθροίσεων και πάνδημων λατρευτικών εορτών με χορούς και αγωνίσματα. Στο τέλος του 1ου αι. μ.Χ. το θέατρο απέκτησε σταθερή μνημειώδη διώροφη μαρμάρινη ρωμαϊκή σκηνή, κορινθιακού ρυθμού, ως δώρο του Αυτοκράτορα Βεσπασιανού.

Το θέατρο ακολουθεί την παράδοση των προγενέστερων πελοποννησιακών θεάτρων στην Επίδαυρο και τη Μεγαλόπολη. Ξεχωρίζει για το μέγεθός του και την ποιότητα κατασκευής του, κάτι που αντανακλάται και στη χρήση του εγχώριου λευκού μαρμάρου. Η χρήση μαρμάρου για ένα θέατρο αυτής της κλίμακας αποτελεί καινοτομία, όχι μόνο για τη Σπάρτη, αλλά για τα πελοποννησιακά θέατρα εν γένει.

Παρόλο που το θέατρο δεν έχει ανασκαφεί πλήρως ο επισκέπτης είναι σε θέση να αντιληφθεί ότι βρίσκεται σε ένα μεγάλης κλίμακας θέατρο, σε ένα σπουδαίο τεχνικό και τεχνολογικό επίτευγμα, μπορεί να αναγνωρίσει το κοίλο του και να εντυπωσιαστεί από τους ογκώδεις αναλημματικούς τοίχους που το διαμορφώνουν.

Τι προβλέπεται για τη Δεξαμενή;

Αφενός, στόχος της αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου Σπάρτης, αποτελεί «η δημιουργία μιας πολιτιστικής διαδρομής στην Πελοπόννησο» σύμφωνα με τον Σταύρο Μπένο, «τμήμα της οποίας θα αποτελεί και το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης».

Μάλιστα, ο Ευστάθιος Ι. Μπεκιάρης είχε γνωστοποιήσει στα μέσα επικοινωνίας ότι «το όνειρο του αείμνηστου δημάρχου Σπάρτης Σαράντου Αντωνάκου, ήταν να μετατρέψει το κτίριο της παλιάς δεξαμενής σε καφέ και αναψυκτήριο», σύμφωνα με «τις υποδείξεις της αρχαιολογικής υπηρεσίας ως προς την αισθητική του, το ωράριο λειτουργίας και την κίνηση οχημάτων».

Σε περίπτωση που γίνει αποδεκτή η πρόταση από τον Δήμο Σπάρτης, αναμένεται να προκηρυχθεί δημόσιος διαγωνισμός παραχώρησης σε ιδιώτη, που θα κληθεί να συνεργαστεί με την αρχαιολογική υπηρεσία ορίζοντας τις παραμέτρους λειτουργίας του καφέ-αναψυκτηρίου.

Όλα αυτά ακούγονται ωραία και δελεαστικά αλλά πού βρισκόμαστε στην πραγματικότητα; Βρισκόμαστε μέσα σε μια αβεβαιότητα που χαρακτηρίζεται από ελλιπή ενημέρωση σχετικά με την πρόοδο εργασιών της αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου. Όλα δείχνουν ότι δεν υπάρχει μια κοινή γραμμή αντιμετώπισης των δυσκολιών που προκύπτουν από την υλοποίηση των εργασιών. Για παράδειγμα, πώς αποφασίζεται ποια μνημεία θα σωθούν εντός του μνημείου; Θα δοθεί προτεραιότητα να σωθεί ένα βυζαντινό τοίχος χτισμένο πάνω στα ερείπια του αρχαίου θεάτρου ή θα δοθεί προτεραιότητα να σωθεί ένα κομμάτι στο κοίλος του αρχαίου θεάτρου; Ποιος κρίνει και ποιος αποφασίζει; Και τελικά, πόσος χρόνος απαιτείται για να παρθεί μια τέτοια απόφαση;

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις