ΣΠΑΡΤΗ. Υπό την Αιγίδα του Δήμου Σπάρτης συνεχίζονται τα σεμινάρια ιστορικο - φιλοσοφικού λόγου, του Απόστολου Λ. Πιερρή, στη Σπάρτη.

  • «Συναντήσεις Σπάρτης» | 19 – 23/5/2023 | 7η Συνάντηση

Συνεχίζεται το δοκιμασμένο τριλογικό μοντέλο συναρτημένων σεμιναρίων, προσαρμοσμένο στον χαρακτήρα των ημερών.

Προλεγόμενα

  • Για τη Σπάρτη τής Αλλοτρίωσης

Δύο ερωτήματα κρίσεως και αυτογνωσίας, κρίσεως και ετυμηγορίας.

1/ Το Θέατρο της Σπάρτης κτίσθηκε επί Αυγούστου την 3η προ του τέλους δεκαετία του 1ου αιώνα π. Χ. (από τον πάμπλουτο Λακεδαιμόνιο φίλο του αυτοκράτορα Γάιο Ιούλιο Ευρυκλή. Γάιο Ιούλιο! Ιδιοκτήτη των Κυθήρων και τυραννεύοντα της Σπάρτης! Όνειδος για τον συνονόματό του Ευρυκλή του ευρέος κλέους, Ολυμπιονίκη στο στάδιο την 47η Ολυμπιάδα, 592 π. Χ.). Φτιάχτηκε το κοίλο. Δεν είχε σταθερή σκηνή για να μην εμποδίζεται η θέα προς τον τόπο τελέσεως των Λεωνιδείων και άλλων εορτών σχετικών με το ιερό της Αθηνάς ή τα μνημεία του Λεωνίδα και Παυσανία.

Μόλις το τέλος του 3ου ή αρχές του 4ου μ. Χ. οικοδομείται μόνιμη λίθινη σκηνή θεατρικών παραστάσεων κατά τα συνηθισμένα. Θεμελίωση και τοιχοδομία χρονολογούνται από μόνες τους. Λίγο αργότερα, προς το τέλος του αιώνα, το Θέατρο καταστρέφεται από την επιδρομή του Αλάριχου. Θεία δίκη. Το θεατρικό δράμα είναι ξένο προς το Δωρικό πνεύμα και το προσβάλλει.

Το Δωρικό είναι απολύτως ασύμβατο προς το δραματικό, τραγικό και κωμικό. Τα Λακωνικά «δείκηλα» είναι μίμοι γελοιότητας. Τι δουλειά έχει ο Διόνυσος στα πεδία του Απόλλωνα; Γι αυτό δεν είχε η Σπάρτη θέατρο, ούτε κατά την Ελληνιστική παρακμή της (όπως δεν είχε και η Ολυμπία).

  • Κάποιος να βγάλει την πινακίδα στο Θέατρο που λέει ότι ήταν από τον 5ο αιώνα π. Χ. Τι εξευτελισμός ακαλλούς άγνοιας Απόλλωνα στην πόλη σου!

Και το ερώτημα:

  • Τούτων ούτως εχόντων, γιατί λοιπόν τέτοια πρεμούρα για την (πώς να την πω;) ανοικοδόμησή του, ως εμβληματικού μνημείου της αρχαίας Σπάρτης;

Σκεφτείτε ποιός κερδίζει και τί. Όχι βέβαια η Σπάρτη σε δόξα. Ούτε από το άλλο μέρος οι μαγαζάτορες της Σπάρτης σε χρήμα (από την συρροή των επισκεπτών που θα έλθουν και θα μείνουν στην πόλη του Δωρικού θαύματος για να δουν Ρωμαϊκούς μικρομεγαλικούς μιμητισμούς και αντίστοιχες «σκωληκόβρωτες επιφάνειες»! Φευ της άκαρπης πονηρίας!).

[Για πλήρη ανάλυση του θέματος δείτε την μελέτη Πιερρή, Τα Αταίριαστα, Ε΄: Το Θέατρο της Λακεδαίμονος. Φιλολογική και Αρχαιολογική Μελέτη Σπαρτιατικής Αλλοτρίωσης. Βρίσκεται και στον ιστότοπο του Ινστιτούτου, τμήμα Research Projects, κατηγορία «Τα Αταίριαστα».

Για την ουσιώδη σχέση Σπάρτης και Ολυμπίας οδηγός είναι οι αντίστοιχες έρευνές μου στην ομώνυμη κατηγορία του ίδιου τμήματος].

2/ Στους Γυμνικούς Αγώνες της Σπάρτης, και σε όλον τον κλασσικό αθλητισμό σε όλη του την υπερχιλιετή πορεία, δεν υπήρχε δρόμος μακρότερος του δολίχου, το αντίστοιχο μεταξύ των 1500μ. και 3000μ.

Γιατί;

Για τον ίδιο λόγο που δεν υπήρχε άλμα εις ύψος, ούτε καν χωριστά αθλήματα άλματος μήκους, δίσκου και ακοντίου, ενώ αυτά τα τρία συμπεριλαμβάνονταν στην ενότητα του πεντάθλου, αλλά μόνον έτσι μαζί. Και για τον ίδιο λόγο που η σφαίρα έμπαινε στις ασκήσεις σαν μια χαριτωμένη παιδιά ευλυγισίας, και όχι σαν ρίψη. Και για τον ίδιο λόγο που δεν υπήρχε η μανία του ρεκόρ.

  • Γιατί ο σκοπός της Γυμναστικής Αγωγής και της αθλητικής κουλτούρας δεν ήταν η επίτευξη ενός ποσοτικά δύσκολου στόχου και η επιδίωξη ενός ρεκόρ, - αλλά το «τέλος» της ανθρώπινης ύπαρξης, η τελειότητα της φύσης μας, το κάλλος της μορφής. Ο αθλητικός αγώνας είναι επίδειξη τελειότητας, και έτσι επιλεγμένος ώστε να την αναδεικνύει, όχι να την παραμορφώνει. Σκεφτείτε τον σωματότυπο του αθλητή άλματος εις ύψος ή σφαιροβολίας και κλάψτε την α-σχήμια. Εξ αντιθέτου στην αρχαία γλυπτική βλέπουμε τον ευγενή καλλισθενικό ανταγωνισμό εις έκφραση υψηλής τέχνης μεταξύ της μορφολογίας του πενταθλητή, του δρομέα ή του παλαιστή.

Τέτοια μάλιστα ήταν η αφιέρωση της Σπάρτης στο Απολλώνιο πνεύμα που δεν διέπρεπε στο παγκράτιο, ούτε την εποχή της κυριαρχικής της αγωνιστικής παρουσίας στην Ολυμπία (15η έως 47η Ολυμπιάδα, 720 – 592 π. Χ. – Το παγκράτιο εισήχθη στα Ολυμπιακά αθλήματα το 648 π. Χ.).

  • Και αφού είναι έτσι, τί τους πιάνει και πάσχουν τέτοιο πάθος εσχάτως εν Σπάρτη για τους αγώνες τεράστιων αποστάσεων (κατά μίμηση των επιτευγμάτων αυτοκίνητων μηχανημάτων); Αταίριαστο προς την Σπάρτη, άσπαρτο κι αυτό.

Το είχε πει ο Λακωνολάτρης Ξενοφών, για τους Σπαρτιάτες του πρώτου μισού του 4ου αιώνα π. Χ. Από θαύμα του Ελληνισμού κατάντησαν ψόγος των συγχρόνων τους:

Οὐδὲν μέντοι δεῖ θαυμάζειν τούτων τῶν ἐπιψόγων αὐτοῖς γιγνομένων, ἐπειδὴ φανεροί εἰσιν οὔτε τῷ θεῷ πειθόμενοι οὔτε τοῖς Λυκούργου νόμοις

(Λακεδαιμονίων Πολιτεία, 15, 7)

Δεν βλέπουν και δεν ακούνε τον Απόλλωνα, εγκατέλειψαν δε τον οικείο τους τρόπο βίου.

Απότροποι του Λυκούργου, απόβλητοι του Απόλλωνα, παραδομένοι στο σκότος της Άτης, παθητικά οδηγούνται στον λαβύρινθό τους του σκότους (υπό τον Ταΰγετο του φωτός!) από τους «ουαί υμίν υποκριταί» του Χριστού. Και η Νέμεσις ανεξιλέωτα λειτουργεί.

Όπως αναφέρει ο Πιερρής, τις Παρασκευές ξετυλίγουμε την αρμονία του κύριου Προγράμματος, που την φετινή περίοδο έχει να κάνει με την εστιακή θέση της Σπάρτης στην παγκόσμια ιστορία και πολιτισμό.

Αλλά στην αρχή θα κάνω έναν σύντομο απολογισμό της εμπειρίας μας στον Ελικώνα των Μουσών, στην Βοιωτία και στη Θήβα.

Στις τρέχουσες συναντήσεις αυτών των εβδομάδων εμβαθύνουμε στην ιστορία της ίδιας της αρχαίας Σπάρτης, και στις φάσεις της περιόδου της. Έτσι μετά την Άνοιξη της πόλης-θαύμα (~ 823 – 556 π. Χ.), και το Καλοκαίρι της (556 – 371 π. Χ.), θα σχολάσουμε αυτήν την Παρασκευή περί το Φθινόπωρο της ιδιότυπης παρακμής της (371 – 188 π. Χ.). Η χαρακτηριστική ιδιοτυπία συνίσταται ουσιωδώς στην τρομακτική δύναμη ανανέωσης που η Σπάρτη διατηρούσε, και επέδειξε εκρηκτικά και γοητευτικά, μέσα στην έσχατη παρακμή της. Θα αναλύσουμε τις εκφράσεις και τις αιτίες αυτού του ιδιάζοντος φαινομένου.

Θεματικό τίτλο περιληπτικό της δομής της ανάπτυξής μου έχω προβάλλει στο γενικό Πρόγραμμα:

Ο Ζόφος της Παρακμής και το Θαύμα της Ανανέωσης.

Η Τυραννία του Τύπου της Μορφής ως Συντήρηση

και η Επανάσταση του Πνεύματος της Μορφής ως Ανάσταση.

Σιωπηλή Αντίσταση, Εκρηκτικός Ορθιασμός και Δόλια Συντριβή

της Σπάρτης και του Σπαρτιατικού Τρόπου.

(371 – 188 π. Χ.)

  • Κυριακή 21 Μαΐου, στο Παλαιό Δημαρχείο (20:30)

Ακολουθώντας την νεοεισαγόμενη διάρθρωση της τριλογίας, θα ξεκινήσουμε την μελέτη του μέλους από τον Πίνδαρο, ευαγγέλιο του κλασσικού Ελληνισμού.

«Στην πρώτη αυτή ερμηνευτική επαφή με τον Θηβαίο ποιητικό ιεροφάντη του Απόλλωνα, θα επικεντρωθώ σε τρεις ωδές που ανήκουν η μία στην αρχή της δημιουργίας του και οι δυο άλλες στο τέλος της. Μόλις 20 ετών, το 498 π. Χ., γράφει ωδή στον Θεσσαλό Ιπποκλή, αγόρι Πυθιονίκη στον δίαυλο (Πυθιόνικος Χ). 72 πια χρονών, το 446 π. Χ., τραγουδάει τον Αριστομένη από την Αίγινα, νικητή πάλης στα Πύθια (Πυθιόνικος VIII). Εκεί γύρο, τον ίδιο χρόνο ή μάλλον λίγο αργότερα, συνθέτει μια ωδή για τον Τενέδιο Αρισταγόρα επί τη αναλήψει του της πρυτανείας (Νεμεόνικος XI). Ο Αρισταγόρας είναι αδελφός του Θεοξένου, τελευταίου μεγάλου έρωτα του Πίνδαρου (Εγκώμιο Fr. 123 Maehler).»

Τα ποιήματα οριοθετούν ακριβώς το πρώτο ήμισυ του 5ου αιώνα π. Χ., την εποχή του πρώιμου κλασσικού, την μεταμόρφωση της αρχαϊκής μορφής στον αυστηρό ρυθμό. Με τον Πίνδαρο οδηγό εμβαθύνουμε και στο νόημα της εξέλιξης αυτής υπό το αυθεντικά Δωρικό πνεύμα.

Είναι η εποχή όπου το βίωμα της αιωνιότητας και η μορφή της τελειότητας που το εκφράζει, έρχονται σε άμεση σχέση με την μοίρα του χρόνου. Η ψυχή δελεάζεται να προβάλλει την νίκη σε ιερούς γυμνικούς αγώνες ως ομοειδή με την νίκη στην μέριμνα των αναγκών του χρόνου (ηθική, πλούτος, εξουσία).

Πρόκειται για παγίδα.

  • Η αθλητική νίκη είναι νίκη επί του χρόνου, επίδειξη τελειότητας, ακτίνα αιωνιότητας. Η κοσμική νίκη είναι νίκη εντός του χρόνου, τροφή του μεγάλου Δαίμονα του Ενιαυτού.

Θριαμβεύει ο πάσχων Διόνυσος, όχι ο αιώνιος Απόλλων. Ο Απόλλων δοξάζεται αεί, ό, τι και να γίνεται στον χρόνο, αφού το Γίγνεσθαι αποτελεί ξετύλιγμα του Είναι, και το Κάλλος συνέχει την ύπαρξη υπέρ το Μηδέν.

Ο αυστηρός ρυθμός του πρώιμου κλασσικού εισάγει καλά το θέμα. Σύμβολο το δυτικό αέτωμα του ναού του Διός στην Ολυμπία: ο πρωθήβης του κάλλους ανάσσει στο πάθος της ύπαρξης στον χρόνο μεταμορφώνοντάς το σε κάλλος τελειότητας εν αιωνιότητι. Ο Πίνδαρος συστοιχεί ποιητικά προς το πλαστικό αγλάισμα της εποχής, ο δε Παρμενίδης εκφράζει φιλοσοφικά την ίδια Στάση. Η ιωνικότροπη γλυπτική τότε (εν υφέσει μεν, αλλά παρατηρήσιμη στο ανατολικό αέτωμα του ναού του Διός), ο Αισχύλος και ο Ηράκλειτος, δείχνουν παραλλαγές του επιτεύγματος της άλλης τριάδας που δεν αντιμάχονται ακόμη, ούτε θολώνουν την ουσιαστική αξονικότητα του αυθεντικού Δωρικού πνεύματος.

Τίτλος της ομιλίας ας είναι:

Ο Πίνδαρος και η Μορφή του πρώιμου Κλασσικού.

«Τέλος» και Γίγνεσθαι, Αιωνιότητα και Μοίρα

  • Δευτέρα, 22 Μαΐου, στο Παλαιό Δημαρχείο Σπάρτης (19:30)

Επειδή δεν είναι διαθέσιμη η αίθουσα που επιτρέπει την προβολή των εικόνων για την ανάλυση της αρχαϊκής πλαστικής, λόγω δε και της συγκυρίας, και εν συνδυασμώ προς το θέμα της Παρασκευής, θα αφιερωθεί η συνάντηση αυτή σε ένα εγχείρημα αυτογνωσίας.

«Γνώθι σαυτόν», απαιτεί το Δελφικό επίταγμα.

«Εδιζησάμην εμεωυτόν» απαντά ο σκοτεινός φιλόσοφος και εκπέμπει τους αφορισμούς της σοφίας, φιλοσοφικούς χρησμούς.

«Θα αναλύσω τους τρεις πυλώνες του Ελληνισμού, το Κλασσικό, την Ορθοδοξία και την Δημοτική παράδοση, ανάγοντας τους στον θεμελιώδη πυρήνα τους. Και θα εμφιλοχωρήσω στην σχέση τους. Και στην τριπλή αντίθεσή τους προς την Ευρωπαϊκή πολιτισμική ταυτότητα.», λέει π Πιερρής.

Τίτλος της ομιλίας μου έστω:

Απόλλων, Χριστός και ο Ερχόμενος

“Iam regnat Apollo”

Η Ουσία του Ελληνισμού

και η Ευρωπαϊκή Αλλοτρίωση του Νεοελληνισμού

Ακολουθήστε το notospress.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις