Αθηναίοι ή Σπαρτιάτες;

Γράφει ο Λευτέρης Κουσούλης* /tovima.gr

Δεν χρειάζεται και καμία ιδιαίτερα διεισδυτική ματιά για να διαπιστώσει κανείς ότι η χώρα βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής, στο μεταίχμιο μεταξύ κίνησης και ακινησίας, σε μια μεθόριο μεταξύ στασιμότητας και φραστικής πρόθεσης αλλαγής.

Πάνω στη γραμμή της αμφιβολίας, η επιφύλαξη και ο φόβος, η προτίμηση σε αυτό που υπάρχει κερδίζουν μπροστά στον κίνδυνο της άγνωστης διαδρομής και ανεμπόδιστα ορίζουν τα πράγματα σε εύκολη συμπόρευση με την αδρανή φύση τους.

Το ευρύ αυτό πεδίο της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής φωτογραφίζεται από δημοσκόπηση σε δημοσκόπηση, σχεδόν αυτάρεσκο για την αντοχή του, απολύτως πεπεισμένο ότι δεν κινδυνεύει στον ορατό χρόνο, δεν υπάρχει δύναμη να απειλήσει την εσώτερη φύση του, ούτε να θέσει σε κίνηση μια σοβαρή αμφισβήτησή του.

Τα μέρη μοιάζουν ευχαριστημένα και δεν φαντάζονται παρά μια αναδιάταξη, χωρίς πολλές αλλαγές και χωρίς αναταράξεις που θα έθεταν σε δοκιμασία σχέσεις, δομές και πρόσωπα, που όλα ως αδιαίρετο πλέγμα χτίστηκαν στον χρόνο και στέριωσαν τον εαυτό τους πέρα και απέναντι από τις νέες ανάγκες και τα απαιτητικά αιτήματα.

Οταν μιλάμε για τη ροή του ποταμού δεν σημαίνει ότι θα εγκαταλείψουμε τις ασφαλείς όχθες του, είναι το διαρκές σήμα. Το αδιέξοδο αυτής της πραγματικότητας έχει κερδισμένους και χαμένους. Εύκολα το διαχειρίζεται το κυβερνητικό σχήμα.

Με το κράτος στη διάθεσή του, την αντίληψη ότι οι νόμοι είναι χλιαρή ζελατίνα, τους πόρους σε κατά βούληση χρήση, τις ανάγκες προς εκμετάλλευση και τους ανθρώπους ως εν δυνάμει χειραγωγούμενα όντα, εύκολα μπορεί να αναπτύσσει ένα σχέδιο διαχείρισης και συντήρησης της ζώνης της αμφιβολίας και του φόβου.

Η μονομέρεια στο λεγόμενο πολιτικό σύστημα – λόγω εγγενούς αδυναμίας της αντιπολίτευσης – διευκολύνει όλες τις κυβερνητικές επιλογές και η μη έμπρακτη αμφισβήτησή τους εγκαθιστά μια ανισορροπία καταλυτική που εγγυάται τη διάρκεια αυτού του αδιεξόδου.

Απομένει η κάλπη, η ίδια η κάλπη, όταν έρθει η ώρα, να γίνει ο πολιτικός οργανωτής της ανατροπής αυτής της ανισορροπίας. Αν οι ίδιοι οι πολίτες απομακρυνθούν από την αδράνεια, την αποχή και την απόσταση και κάνουν την εμπειρία τους έμπνευση και αφετηρία. Σηκώνοντας το βάρος της ευθύνης και των κινδύνων της.

Μένει να γίνουν λίγο Αθηναίοι, απέναντι σε αυτό που αντιπροσωπεύουν στην ιστορία οι Σπαρτιάτες. Λίγο πριν από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο οι Κορίνθιοι, ζητώντας βοήθεια από τους Σπαρτιάτες, τους εγκαλούν (σε μία από τις πλέον θαυμαστές δημηγορίες του Θουκυδίδη) για την αδράνειά τους.

Και περιγράφουν τον ανθρωπολογικό τύπο του μαχόμενου αθηναίου ανθρώπου. Σε ελεύθερη απόδοση: «Δεν αναλογιστήκατε ποτέ τι είδους άνθρωποι είναι οι Αθηναίοι, πόσο διαφορετικοί είναι από εσάς, εκείνοι είναι επαναστάτες, νεωτεροποιοί, ικανοί να κάνουν γρήγορα πράξη ένα σχέδιο, όταν εσείς μένετε στα παλιά και δεν αντέχετε τίποτα καινούργιο, είστε κολλημένοι στο παρελθόν και όπως γίνεται και στις τέχνες, το νέο, το πιο σύγχρονο κερδίζει και επικρατεί… Οι τρόποι των Αθηναίων είναι πιο σύγχρονοι από τους ξεπερασμένους δικούς σας. Φτάνει πια η βραδύτητά σας» λένε οι Κορίνθιοι στους Σπαρτιάτες για να τους ξεκολλήσουν από την αδράνειά τους.

Σαν παράδειγμα για κάθε εποχή, σαν μάθημα, «απόκτημα παντοτινό» ακούγονται πράγματι όλα.

(*) Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.