Η Παγκόσμια Γεωπολιτική και Γεωοικονομική Σκακιέρα

Γράφει ο Ηλίας Παναγιωτακάκος

Η Παγκόσμια Γεωπολιτική και Γεωοικονομική Σκακιέρα: Κρίσεις, Ανακατατάξεις και οι Επιπτώσεις στις Κοινωνίες

Η παγκόσμια σκακιέρα βρίσκεται σε μια ρευστή-ιστορική καμπή. Οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι γεωοικονομικές ανακατατάξεις επανακαθορίζουν τις ισορροπίες ισχύος, ενώ οι κοινωνίες σε κάθε γωνιά του κόσμου βιώνουν ήδη τις συνέπειες αυτών των αλλαγών.

Τι Προμηνύεται;

Η παγκόσμια στρατηγική εικόνα δείχνει:

• Παράταση των συγκρούσεων.
• Κίνδυνο νέων κρίσεων σε Σουέζ, Ερυθρά Θάλασσα, Βόρειο Ιράκ.
• Αύξηση της ενεργειακής και επισιτιστικής ανασφάλειας.
• Ενίσχυση περιφερειακών συμμαχιών (BRICS+, ΝΑΤΟ+, Άξονας Ιράν-Ρωσία-Κίνα).

Η Μεσόγειος επιστρέφει στο επίκεντρο της Ιστορίας – αλλά αυτή τη φορά, όχι ως γέφυρα πολιτισμών, αλλά ως ζώνη συγκρούσεων και γεωστρατηγικών διακυβευμάτων.

Γεωπολιτικές Ανακατατάξεις: Ο κόσμος σε νέα μέτωπα

• Ουκρανία – Ρωσία – Δύση: Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε πως η Ευρώπη δεν μπορεί να θεωρείται πια «ζώνη ειρήνης». Οι σχέσεις Δύσης-Ρωσίας επιδεινώθηκαν ριζικά, με το ΝΑΤΟ να επεκτείνεται και τη Μόσχα να στρέφεται προς την Ασία. Το κόστος; Ενεργειακή ανασφάλεια, πληθωρισμός και γεωπολιτικός διχασμός της Ευρώπης.
• Γάζα – Ισραήλ – Μέση Ανατολή: Η νέα ανάφλεξη στη Γάζα προκαλεί ντόμινο αποσταθεροποίησης σε Αίγυπτο, Λίβανο, Ιράν, Συρία. Η Τουρκία επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει τις εντάσεις για ρόλο περιφερειακής δύναμης. Οι μεγάλες δυνάμεις διστάζουν μεταξύ στρατηγικής παρέμβασης και αποφυγής γενικευμένης κρίσης.
• Ιράκ – Συρία – Κουρδικό: Η διαρκής ρευστότητα στην ευρύτερη περιοχή παραμένει «πληγή» για το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε., καθώς συνδέεται άμεσα με την ενεργειακή ασφάλεια και την απειλή της τρομοκρατίας.
• Ινδο-Ειρηνικός – Κίνα – ΗΠΑ: Ο Ειρηνικός μετατρέπεται στο νέο πεδίο αντιπαράθεσης ΗΠΑ-Κίνας, με επίκεντρο την Ταϊβάν, την τεχνολογία και τους ενεργειακούς πόρους της περιοχής. Η Ινδία, το Βιετνάμ και η Αυστραλία ενισχύουν τις θέσεις τους στον νέο παγκόσμιο ανταγωνισμό.
• Ανατολική Μεσόγειος – Τουρκία: Η Τουρκία, μέσω του δόγματος «Γαλάζια Πατρίδα», διεκδικεί ρόλο ρυθμιστή σε Αιγαίο, Κύπρο και Ανατολική Μεσόγειο, προκαλώντας ένταση με Ελλάδα και Κύπρο και δοκιμάζοντας τα όρια της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας. Η Τουρκία επιμένει σε αναθεωρητικές πρακτικές, αμφισβητώντας τις θαλάσσιες ζώνες Ελλάδας και Κύπρου και ενισχύοντας το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Η εργαλειοποίηση της προσφυγικής κρίσης, η στρατιωτική της παρουσία σε Συρία, Ιράκ, Καύκασο και Αφρική και η νέα βιομηχανική και αμυντική της πολιτική τη μετατρέπουν σε περιφερειακό δρώντα πρώτης γραμμής, με απρόβλεπτες συνέπειες για την Ανατολική Μεσόγειο και τη σταθερότητα του ΝΑΤΟ.

Γεωοικονομική Αναδιάταξη: Από την παγκοσμιοποίηση στη γεωοικονομία των μπλοκ.

Η τάση της αποπαγκοσμιοποίησης επιταχύνει:

• Ενέργεια: Η απεξάρτηση της Ε.Ε. από το ρωσικό αέριο οδηγεί σε νέες συμμαχίες (Ανατολική Μεσόγειος, Αφρική, ΗΠΑ). Η Ελλάδα ενισχύει τον ρόλο της ως κόμβος LNG και ΑΠΕ.Προβληματίζει η πόντιση του καλωδίου
• Σπάνιες γαίες και τεχνολογία: Η Κίνα ελέγχει κρίσιμες πρώτες ύλες, ΗΠΑ και Ε.Ε. επενδύουν σε «στρατηγική αυτάρκεια» για ημιαγωγούς και μπαταρίες.
• Νέα οικονομικά μπλοκ: BRICS+ ενισχύει την εναλλακτική στην G7 οικονομική αρχιτεκτονική, με στόχο το «παράλληλο σύστημα πληρωμών» και απεξάρτηση από το δολάριο.

Κοινωνικές Επιπτώσεις: Ο αντίκτυπος στους ανθρώπους

• Ακρίβεια και πληθωρισμός: Οι λαοί της Ευρώπης βιώνουν πρωτοφανή αύξηση τιμών σε ενέργεια και τρόφιμα. Το κοινωνικό κράτος πιέζεται. Ανισότητες διευρύνονται.
• Μεταναστευτικά ρεύματα: Πόλεμοι και επισιτιστική κρίση αυξάνουν τις μετακινήσεις πληθυσμών από Ουκρανία, Αφρική, Μέση Ανατολή. Οι κοινωνίες της Ευρώπης δοκιμάζουν τα όρια αντοχής τους.
• Αβεβαιότητα και πολιτική αστάθεια: Οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη σε θεσμούς. Ριζοσπαστικά κινήματα (ακροδεξιά/λαϊκιστικά) ενισχύονται. Το πολιτικό κέντρο αποδυναμώνεται.
• Ψηφιακός και πληροφοριακός πόλεμος: Η παραπληροφόρηση, οι κυβερνοεπιθέσεις και τα fake news γίνονται όπλα πολιτικής και στρατηγικής πίεσης.

Συμπεράσματα: Προς ένα νέο παγκόσμιο παράδειγμα;

Η παγκόσμια σκακιέρα αλλάζει. Η ισχύς δεν είναι πλέον μονοπολική. Εμφανίζονται περιφερειακοί παίκτες με δική τους ατζέντα (Τουρκία, Ινδία, Βραζιλία). Οι ΗΠΑ αναζητούν νέο δόγμα ισχύος. Η Κίνα θέλει να ηγηθεί του νέου γεωοικονομικού συστήματος. Η Ε.Ε. ψάχνει στρατηγική αυτονομία.

Οι κοινωνίες νιώθουν την πίεση. Ανισότητες, ενεργειακή φτώχεια, μετανάστευση, πολιτική κρίση – όλα δείχνουν ότι ο κόσμος του 2030 δεν θα μοιάζει σε τίποτα με αυτόν του 2010.

Το διακύβευμα; Ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος ή μια πολυπολική, ασταθής, αλλά διαπραγματεύσιμη παγκόσμια τάξη.