Το τέλος των ιδεολογιών

Γράφει ο Παναγιώτης Τζουνάκος

Μετά «Το τέλος του κόσμου» με την καταστροφή του σύμπαντος, σύμφωνα με τα σενάρια λύτρωσης των ανθρώπων που προβλέπουν οι θρησκείες, «Το τέλος της Ιστορίας» του Φουκουγιάμα, ο οποίος μετά την κατάρρευση του Σοβιετικού μοντέλου το 1991 έσπευσε να προδικάσει την ανυπαρξία της πολιτικής αντιπαράθεσης και μετά από λίγα χρόνια ανασκεύασε με το «ίσως θα ξαναρχίσει η Ιστορία», είναι σε εξέλιξη νέα συντονισμένη επιχείρηση υποβάθμισης ή και εξάλειψης των ιδεών και των αξιών, πάνω στις οποίες στηρίχθηκε διαχρονικά η πρόοδος της ανθρωπότητας. Συγκεκριμένα συμφέροντα επιδιώκουν το τέλος του δημοκρατικού σοσιαλισμού που επικράτησε στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο, ο οποίος επέφερε σημαντικές αλλαγές υπέρ των εργαζομένων, δεν κατάφερε όμως να αντιμετωπίσει τις καπιταλιστικές δυνάμεις, οι οποίες με την ισχύ του χρήματος επιβλήθηκαν και κυριάρχησαν. Ακολούθησαν τα συστημικά ΜΜΕ των οικονομικών βαρόνων, τα οποία με διαστρεβλώσεις και αλλοιώσεις εννοιών και νοημάτων επιδίδονται συστηματικά στην υποστήριξη της παραπάνω τελεολογίας εκμεταλλευόμενα την ελληνική αλλά και τη διεθνή συγκυρία. Όλα δηλαδή τα φερέφωνα της επαίσχυντης ολιγαρχίας, που για χρόνια λυμαίνονται τον παραγόμενο πλούτο και το παρόν αυτού του τόπου.

Από τη μια μεριά η Δεξιά του νεοφιλελευθερισμού με την ιδιωτικοποίηση των πάντων και την κατάργηση του κράτους πρόνοιας, όλα αφημένα στο έλεος της εμπορευματικής κερδοσκοπίας αναγορεύοντας το χρήμα (υλικό) σε Θεό λύσης όλων των προβλημάτων και από την άλλη τα δόγματα των θρησκειών (πνευματικό) έχουν εγκλωβίσει τον άνθρωπο, ο οποίος μοιρολατρικά έχει αποδεχθεί τις παραπάνω εξαρτήσεις, στις οποίες έχει εντάξει τη ζωή του αποβάλλοντας την αληθινή του συγκρότηση και οντότητα, τον προσδιορισμό και τον προορισμό του. Μετά από καίρια χτυπήματα στην καρδιά της ύπαρξής του έχει απόλυτα αδρανοποιηθεί, τσακιστεί και συμβιβαστεί, έχει μορφοποιηθεί σε άβουλο και ασήμαντο προϊόν εύκολο για κατανάλωση. Παρά τις αλλεπάλληλες κρίσεις οικονομική, κοινωνική, προσφυγική, αξιών και πολιτισμού εξακολουθεί να παραμένει αδιάφορος και ασύνταχτος, αποστεωμένος και αποστασιοποιημένος απολαμβάνοντας τα σκουπίδια της ενημέρωσης, προς τέρψιν των πατρόνων της εξουσίας.

Η «ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς» που χρησιμοποιούν ορισμένοι δεξιοί ως προπαγανδιστικό τέχνασμα προκειμένου να της φορτώσουν όλα τα δεινά είναι μια ένδειξη ότι το αστικό καθεστώς δεν έχει καμιά πειστική ιδεολογία να αντιπαραθέσει. Το ιδεολόγημα της «εθνικοφροσύνης» που είχε επικρατήσει στο παρελθόν και διατυμπάνιζαν οι καθαρόαιμοι «πατριώτες» απέναντι στα «μιάσματα», το εγκατέλειψαν οι ίδιοι, εκτός από τους αδιόρθωτους ακροδεξιούς, όταν κατάλαβαν ότι οι ταμπέλες υποβάθμιζαν περισσότερο εκείνους που ανέμιζαν τα λάβαρα και λιγότερο εκείνους στους οποίους αναφέρονταν. Ο νέος μηχανισμός που πλασάρεται σήμερα και που αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του νεοφιλελευθερισμού είναι η άποψη του «ανταγωνισμού», της «ελεύθερης αγοράς» και του «καταναλωτισμού», έχει εγκατασταθεί και κυριεύσει τις συνειδήσεις των απλών ανθρώπων και διαγράφει και ισοπεδώνει οτιδήποτε αντισταθεί. Οι διαχρονικές μεταλλάξεις της κυριαρχίας ανακαλύπτουν νέους τρόπους παρέμβασης, υποδηλώνουν το φόβο της, μήπως κάποτε ξυπνήσουν οι «υποτελείς», οργανωθούν και απαιτήσουν να ξαναζήσουν ολόκληρη τη ζωή τους.

Πολλές φορές λέγεται τι είδους σοσιαλισμό χρειάζεται η Ελλάδα. Και εκεί αρχίζουν οι διαφορές, οι αντιπαραθέσεις και οι συγκρούσεις των πολιτικών κομμάτων, μεταξύ εκείνων που με το περιεχόμενο των προγραμμάτων τους και τα οράματά τους αυτοπροσδιορίζονται ως εκφραστές της σοσιαλιστικής ιδεολογίας. Οι διαφορετικοί δρόμοι που προτείνονται για την επίτευξη της ισότητας, της ανάδειξης και προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων και η ηγεμονία του χώρου είναι κατά κύριο λόγο οι διαλυτικοί παράγοντες. Και τότε βρίσκει την ευκαιρία η τεχνοκρατία να κυριαρχεί, να τεμαχίζει τις κοινωνίες, με αποτέλεσμα την ιδεολογική διασπορά τους και κατ’ επέκταση την αποδυνάμωσή τους. Ούτε η σοσιαλδημοκρατία, ούτε το δοκιμασμένο μοντέλο του υπαρκτού σοσιαλισμού μπορούν να φέρουν την πραγματική αλλαγή προς όφελος όλων στην Ελλάδα, παρά μόνο μια ριζοσπαστική εκ βάθρων επανεκκίνηση στο πλαίσιο της άμεσης δημοκρατίας.

Το σύνθημα που εξέπεμψαν πριν από την προεκλογική περίοδο οι μαζικές κινητοποιήσεις της νεολαίας, των εργατών, των μισθοσυντήρητων και των αγροτών εκφράζει ένα αισιόδοξο και ελπιδοφόρο μήνυμα. Ότι, όπως στο παρελθόν, οι λαοί κάτω από το βάρος της καταπίεσης, της περιστολής, της εκμετάλλευσης και της καταστολής κάποια στιγμή θα εγερθούν. Η εξέγερση φαίνεται μακρινή. Τίποτα όμως δεν μπορεί να προδικάσει το πώς και το πότε. Αργά ή γρήγορα θα γίνει με πρωτοπόρο τη νεολαία των Δημόσιων Πανεπιστημίων, που υπήρξε πάντοτε η ελεύθερη και αδούλωτη φωνή απέναντι στις αυταρχικές συμπεριφορές και πράξεις. Απέναντι στα ανδρείκελα των πολεμοκάπηλων και στους παραγωγούς όπλων για την εξολόθρευση των ανυπότακτων, των απροσκύνητων.

Το τέλος των προοδευτικών ιδεολογιών, αυτών δηλαδή που αποσκοπούν στην ευημερία όλων των ανθρώπων χωρίς εξαίρεση, όχι μόνο δεν ήλθε, ούτε αργεί, αλλά ούτε πρόκειται να έρθει. Γιατί, ενόσω οι ανισότητες μεταξύ των ανθρώπων καλά κρατούν, αυξάνονται και διευρύνονται, η εξεύρεση μιας άλλης πορείας θα γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική. Μπορεί οι ιδεολογίες να έχουν ατονήσει σε σχέση με το παρελθόν, αλλά είναι σίγουρο ότι πολύ γρήγορα θα συγκλίνουν, θα δυναμώσουν και θα μπουν μπροστά για να κατευθύνουν τις ανθρώπινες κοινωνίες. Η απονέκρωσή τους θα επέλθει μόνο όταν πάψει η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, όταν το κράτος αποκτήσει κοινωνικό χαρακτήρα, όταν τα αγαθά υγεία, παιδεία και ασφάλιση είναι κοινά και προσιτά σε όλους ανεξάρτητα από οικονομική, κοινωνική ή οποιαδήποτε άλλη θέση.